<<Retour

Miscellaneorum

Hoc est collectio veterum monumentorum quę hactenus latuerant in variis codicibus ac bibliothecis. 

Stephani Baluzii. 

 

Liber Tertius.

Ex. Vita Mauritii Burdini

Archiepiscopi Bracarensis.

Scriptore Stephano Baluzio Tutelensi. 

FB. Dans le chapitre 31, il y est question de Tourtoirac et Excideuil. 

Anno 1180. 

....

XXXI. In Germania Herimannus Episcopus Augustensis, ut legimus in epistola Eginonis Abbatis sancti Udalrici, rejecto Gelasio, Burdinum suscepit, nomenque ejus in cerei Paschalis benedictione recitari pręcepit, ac plebem sibi subjectam Burdini literarum salutatione convenit, monachos etiam sancti Udalrici compulit ad suscipiendum nomen Gregorii Sane Rodericus Toletanus apud Innocentium III. in synodo Lateranensi differens adversus memoriam Burdini, quam denigrare modis omnibus conobatur, ait eum sumpto Gregorii octavi nomine commentitiis & falsis bullis per universum orbem apostolicas immo apostaticas literas direxisse. Earum epistolarum unam, cujus supra meminimus, nos reperimus in archivo monsaterii Usercensis insertam bullę Pauli II, qua confirmat antiqua ejusdem monsaterii privilegia a Romanis Pontificibus prędecessoribus suis, inter quos nominat hunc Gregorium octavum, concessa. Ea sic habet. 

Gregorius Episcopus servus servorum Dei dilecto in Christo filio Aldeberto Abbati sancti Petri Usercensis monasterii omnibusque fratribus ibidem Deo famulantibus & successoribus ejus in eodem monasterio subdtituendis in perpertuum salutem & apostolicam benedictionem. Cum per Dei omnipotentis misericordiam in summi pontificatus arce constitui, universarum Ecclesiarum curam suscepisse videamur, illarum tamen maxime necessitatibus condescendere debemus quas religiose conversari ac in Dei servisio semper permanere cognoscimus. Ideoque, fili carissime, auctoritate sedis apostolica, cui Deo dispensante pręsidemus, confirmamus tibi & Ecclesia tuę libertatem quam ą principio habuisse dinoscitur, videlicet ut nullus Episcopus, nullus Archiepiscopus monasterium istud sine nostra jussione audeat excommunicare, & post obitum ruum vel cujuscunque Abbatis habeant monachi ipsius monasteris licentiam & facultatem secundum regulam sancti Benedicti sibi eligendi Abbatem aut de illo monasterio, si ibi repertus fuerit, aut de alio quo voluerint. Insuper concedimus tibi monasterium Agidunense cum omnibus Ecclesiis sive terris ad idem pertinentibus, monasterium quoque Maimacense cum omnibus possesionibus suus, necnon Tusturiaci & sancti Raphalis & Exidolis cum omnibus possesionibus ad hac in integrum pertinentibus, alias quoque Ecclesias quas nunc habere videmini aut inantea Deo auxiliante juste acquirere poteritis. Recipimus quoque te & monasterium sub tutela & defensione beati Petri, cujus Ecclesię omni anno debes persolvere bizantium auri. Ita ut nullus Archiepiscopus, Dux, Marchio, Comes, Vicecomes, nec aliqua parva magnaque persona de rebus ad Ecclesiam pertinentibus aliquid deprerare, subtrahere, aut quolibet ingenio defraudare audeat. Si quię vero, quod non credimus, contra hanc nostrę ordinationis paginam ausu temerario obviare tentaverit, sciat se anathematis vinculo colligandum. Datum Laterani per manum Petri sacrosancta Romana Ecclesia Cancellaris secundo Idus Aprilis, Indictione undecima, anno dominica incarnationis millesimo centesimo octavo decimo, pontificatus autem Domini Gregoriis Papa VIII. anno primo.

.... 

Liber quartus. 

Acta visitationis provinciarum Burdegalensis & Bituricensis, facta a Simone de Bello-Loco Archiepiscopo Bituricensi, Aquitanię Primate

ab anno Christi MCCLXXXIV usque ad annum MCCXCI.

Ex veteri codice MS. illustrissimi Archiepiscopi Bituricensis. 

FB. L’archevźque de Bourges, Simon de Beaulieu, Primat des Aquitaines (premičre et seconde) a fait une visite pastorale de tous ses diocičses entre 1284 et 1291. Mais l’accueil ą Blaye dans l’archevéché de Bordeaux fut plutōt « frais » et la visite des diocčses relevant de Bordeaux fut abrégée. C'est la derniere fois qu'un archevźque de Bourges fit une visite pastorale en Aquitaine seconde (province de Bordeaux) en tant que primat; dčs 1305, Bertrand de Goth, archevźque de Bordeaux, élu pape sous le nom de Clément V, renforca par diverses bulles la prééminence de l'archevźque de Bordeaux au détriment de celui de Bourges. L'archevźque de Bordeaux obtient le titre de primat en 1305.

On note néanmoins quelques noms périgourdins lors de sa visite. 

Bastide de Sainte-Foy

Abbaye de Chancelade

Mareuil

Saint-Front de Périgueux

Saint-Astier

Chaleix

Dalon

Nontron 

 

Visitatio provincię Burdegalensis. 

Hic habetur qualiter Reverendus Pater Dominus Simon Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, primo anno Domini MCCLXXXIV. mense Septembri, dominica die post festum beati Matthęi Apostoli & Evangelistę, Burdegalensem provinciam jure primatię suę causa visitationis intravit. In cujus societate erant religiosi viri, Johannes Abbas monasterii sancti Sulpitii Bituricensis, frater Gilo ejus socius, fratres Simon dictus Patrui, et I. de sancta Severa ordinis fratrum Minorum, magister Guillelmus de Medunta Officialis & Canonicus Bituricensis, Johannes ejus Clericus, Dominus Guido de Noyalhes Capicerius Pictavensis, Dominus Helias Porta Abbas secularis Ecclesię sancti Asterii Patragoricensis diocesis Conservator provisionis seu ordinationis ą sede apostolica super jure primatię prędictę, Helias ejus Clericus, Dominus Otho de Salinis Canonicus Magdunensis, Dominus Cono Capellanus Virsionensis capituli, Domini I. Belechiere Notarius publicus, Guido de Rans Clericus Domini, Bertrandus Goffe serviens Domini Regis, & plures alii.

Et notandum quod cum dictus Dominus Bituricensis concpisset & proposuisset Burdegalensem provinciam causa visitationis intrare, considerans quod Ecclesia sua Bituricensis in justis suis possessionibus & ceteris juribus semper defensorem habeat & habuerit serenissimum Regem Francorum, eundem Regem rogavit ut unum de familiaribus suis committeret eidem iturum cim ipso in provinciam prędictam. Cujus precibus benigniter inclinatus dictus Rex virum providum, morigeratum, ordinatum, & facundum de familia sua concessit eidem cum suis literis continentibus hęc verba. 

Philippus Dei gratia Francorum Rex Bertrando Cosse servienti suo salutem. Mandamus tibi quatenus non permittas quod in senescalliis seu bajuliis Petragoricensi, Pictavensi, Xanctonensi, Agennensi, Vasconia, Arvernię indebita gravamina vel violentia aut injuria inferamur dilecto & fideli nostro Archiepiscopo Bituricensi Aquitaniar Primati, aut gentibus vel nuntiis suis in personis vel binis eorum, cum pro juribus provincię vel primatię suę exercendis ad partes provincię vel primatię earundem ipsum vel eorum aliquem contigerit declinare, & ipsum Archiepiscopum & quemlibet prędictorum in suis justis saisinis ab omni injuria necnon gravaminibus & violentiis manifestis in locis ipsis defendas ex parite nostra, quotiens opus fuerit sibi & de hoc fueris requisitus. Nos enim tenore pręsentium precipimus Senescallis & Justiciariis locorum prędictorum ut tibi ad executionem pręmissorum, si eos inde requisieris, auxilium subminisirent. Actum Parisius die Lunę post festum nativitatis beati Johannis Baptistę anno Domini MLCCLXXXIV. 

Dictus vero Dominus Bituricensis antequam dictam Burdegalensem provinciam, ut pręmittitur, intraret, volens consulte & cum maturitate procedere, salvo tamen jure suę Bituricensis Ecclesię & honestate sua, dictum Regis servientem, ut in tuto procederet, ita quod ą magistris suis reprehendi non deberet, & quod de commissis sibi nihil omitteret super juribus poss. justis Ecclesię suę Bituricensis & sui ipsius & prędecessorum suorum in primatia & provincia Burdegalensi, & de cognitionibus causarum Burdegal. tam sedibus vacantibus quam non vacantibus, & de cohercionibus quas habet in Clericos, potissime Burdegalenses & Burdegalensis provincię, per litteras apostolicas, per acta judicialia, & per testes informavit, & super informatione prędicta & de modo informandi pręcepit dictus Dominus Bituricensis fieri ex superabundanti cautela publicum instrumentum, unum in Gallico, quod haberet dictus Bertrandus suis ostensurum magistris, si esset necesse, & aliud in Latino penes Dominum remansurum, quorum tenor inferius annotatur.

Post hęc dictus Dominus Bituricensis suas mandavit procurationes in hunc modum. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, dilectis in Christo filiis Abbati & conventui de Anglia Pictavensis diocesis salutem in Domino. Burdegalensem provinciam jure nostrę primatię visitantes, hac instanti die dominica post festum beati Matthęi Apostoli & Evangelistę ad locum vestrum intendimus declinare. Unde vobis mandamus ut nobis & familię nostrę dicta die necessaria pręparetis. Datum die Maris pręcedenti anno Domini MCCLXXXIV. 

Die igitur dominica post festum beati Matthęi Apostoli & Evangelistę dictus Dominus Bituricensis Archiepiscopus veniens de abbatia Fontis Gombaudi parrochię de Fongombaut Bituricensis diocesis, ubi sabbato pręcedenti sacros celebraverat ordines & prędicaverat, Burdegalensem intravit provinciam, Abbate Anglię se quinto in equitaturis veniente obviam Domino per leucam & amplius & salutante Dominum cum hilaritate vultus. Et cum modicum cum Domino dictus Abbas equistasset, cum festinatione pręcessit, ut se prępararet, & suos fratres & concanonicos ad recipiendum Dominum modo debito faceret pręparari. Veniente igitur Domino, dictus Abbas cum sociis suis processionaliter in capis sericis, campanis pulsatis, honorifice receperunt cantantes responsorium Deum time, Abbate prędicto in introitu Ecclesię pręsentante Domino auqam benedictam, & induto capam sericam, cabucam sive baculum pastoralem tenente; crucem, textum evangeliorum, & reliquias Ecclesię ceteris tenentibus in processione. Dicto vero responsorio cantanto & finito cum versu & Gloria, surrecit Dominus ab oratione sua, dicens alta voce: « Sit nomen Domini benedictum », responso, « Ex hoc nunc & usque in aculum. Adjutorium nostrum in nomine Domini » ; responso, « Qui fecit cęlum & terram. Benedicat vos omnipotens Deus pater & filius & spiritus sanctus. »  Responso, « Amen » . His factis, reliquias sanctorum super altare positas deosculatus est, & postea suam cameram introivit, sua cruce semper & ubique deportata ante ipsum. Cum vero dictus Dominus Bituricensis suam cameram, ut dictum est, intravisset in abbatia prędicta de Anglia Pictavensis diocesis, venit quidam Archipresbyter venerabilis & discretus ex parte Domini Pictavensis cum litteris excusatoriis super eo quod Domino non veberat obviam, quarum tenor sequitur in hęc verba. 

Reverendo Patri in Christo ac Domino, Domino Simoni Dei gratia Archiepiscopo Bituricensi, Aquitanię Primati, frater Galterus permissione divina Pictavensis Episcopus salutem cum omni reverentia & honore se paratum ad ejus beneplacita & mandata. Litteras vestras accepimus in finibus diocesis nostrę versus Andegaviam. Quibus receptis, mandavimus magistro Guillelmo Archipresbytero de Ambernaco ut vobis occurat apud Fontem Gombaudi, pariturus vestris beneplacitis ac mandatis. Dictus enim Clericus, ex quo fuimus in isto officio, in visitando diocesim Pictavensem nobiscum fuit, & prę aliis viam novit. Ceterum si vobis obviam non venimus ita cito ut vellemus, nos excusatos habeatis. Nam octo diebus antequam litteras vestras recepimus publicari feceramus quod apud Mauritaniam ordines faceremus, quę villa est prope Andegaviam, distans ab illa parte diocesis nostra per quam intrebitis, ut dicitur, ad XXXV. leucas Pictavinas; quę quales sint experientia vos docebit. Veniemus etiam ad vos cum Dei auxilio quamcitius poterimus. Bono modo valeat & proficiat semper in Domino vestra paternitas reverenda. Datum die Lunę ante festum beati Matthęi. 

Item cum literis credentię, quarum tenor talis est. 

Reverendo in Christo Patri ac Domino, Domino Simoni Dei gratia Bituric. Archiepiscopo, Aquitanię Primati, frater Galterus eadem permissione Pictavnsis Episcopus salutem cum omni reverentia & honore, & paratam ad ejus beneplacita voluntatem. Rogamus vos ut magistro Guillelmo de Cypra Archipresb. de Ambernaco Clerico nostro latori pręsentium velitis fidem adhibere. Valeat vestra reverenda paternitas in Domino Iesu Christo. Datum apud Tresdecim ventos juxta Andegaviam die Iovis in festo beati Matthęi Apostoli. 

Quibus litteris lectis, & dicto Archipresbytero suum Dominum Pictavensem Episcopum curialiter & discrete excusante, & cum affectu Dominum Bituricensem rogante ex parte sui Domini Pictavensis Episcopi ut ad hospitia & maneria ipsius Domini Pictavensis fiducialiter declinaret & quiesceret in eisdem pro voluntate sua, Dominus Bituricensis, excusatione prędicta admissa, benigniter & curialiter super ipsa regratiatus est eidem, excusans se quod ad ejus hospitia declinare non poterat ista vice. Quibus, ut pręmittitur, peractis, dictus Abbas & in mane & in sero, Abbate prędicto Dominum & suos sequaces peroptime & splendide procurante in bono pane, bono vino, bonis cibariis & pluribus, & in aliis necessariis quibuscunque. In sero vero post cœnam, pręsente Archipresbytero prędicto pręmisso ab Episcopo Pictavensi, & illo qui pro Abbate & nomine suo & abbatię prędictę fecerat expensas, necessaria ministraverat, & pręsentibus officialibus Domini Bituricensis, fuit de expensis diligenter computatum; & omnibus computatis, videlicet pane, vino, coquina grossa & parva, equis in fœno, in avena, in lectisternio, ferratura, lumine pro equis, harnasio, cera, factura candelę, salario portantis procurationes, lignis, sale, salariis servitorum in coquina & extra, palea, fœno pro lectis, quia non sufficiebat palea, gagiis garcionum, & omnibus aliis habitis pro expensis tam solutis vel receptis per familiam Domini quam per familiam Abbatis prędicti, summa fuit expensarum XII. libr. Turon. tribus solidis minus; excepto quod Abbas avenam quam mane & sero minitraverat noluit computati. Omnia computata dictus Archipresbyter, nec qui pro dicto Abbate pręsentes erant, non impugnarunt, nec verbo nec signo, sisi solum pro gagiis garcionum, & pro harnasio, & pro cera. Pro gagiis garcionum fuit computatum XI. solid. pro factura IV. den. Tum curialiter fuit computatum quicquid familia Domini voluit computare, & qualitercunque voluit computare. Summam autem prędictarum expensarum arrestavit dictus Archipresbyter in sua ce. & minister domus Domini in tabulis suis.

Die vero Lunę sequenti in mane Dominus audita Missa sua celebrata per suum Capellanum de defunctis, & cum nota, sermonem inceptum per quendam suum Pœnitentiarium fratrem Hugonem nomine monachum sancti Sulpitii Bituricensis finivit, & in fine sermonis sui tetigit negotium Arragonię; & hymno Veni creator spiritus incepto, dum cantaretur, plures ą Domino signum crucis receperunt. Quo facto, auctoritate Domini Papę & Legati centum dies indulgentię contulit, & auctoritate sua quadraginta. Postea Dominus intravit capitulum, Abbate & fratribus aliis pręsentibus in eodem. Et visitationis fungens officio, primo de statu spiritualium & officio divino & observatione regulę loci ejusdem, & de temporalitate diligenter inquisivit. Cui respondit ut ceteri. Et per Dei gratiam omnia tam spiritualia quam temporalia in statu debito & prospero satis erant. Super quibus Bituricensis Domino gratias referens, & se ipsorum orationibus recommendans, se & quicquid posser facere utilitatis & salutis Ecclesię & personis tam ex debito quam ex dilectione & affectione. Super quo regratiati sunt ipsi Dominus Abbas & conventus. Hęc autem notanda sunt, quod Dominus audita Missa sua ad majus altare in vestimentis & libris satis decentibus ipsius abbatię fundatę in honore sanctę crucis finivit sermonem, ut dictum est, factum clero & populo plebe multa cum devotione abstante, quamvis die profesto. Est autem abatia Anglię bene sita, satis domificata ad recipiendum Pręlatum & suos sequces. Ibi Dominus Bituricensis nec confirmavit, nec tonsuravit, nec benedixit, quoniam ipsi non fuit oblatum aliquid confirmandum, tonsurandum, benedicendum.

Domino recedente ab Anglia prędicta distante ab abbatia de Fongombaut per duas leucas tantum satis mediocres, dictus Abbas Anglię Dominus Bituricensem euntem apud abbatiam sancti Savini ordinis ordinis sancti Benedicti distantem ab abbatia Anglię per quator leucas satis mediocres conduxit per duas leucas & amplius vel circiter.

Nota distributionem seu divisionem procurationum Domini Bituric. in provincia Burdegalensi, quę sequitur in his verbis. 

Frater Iacobus miseratione divina Pranestinsis Episcopus, apostolicę sedis Legatus, licet indignus, dilectis filiis Decano & Archipresbytero Turon. salutem in Domino. Cum nos juxta mandatum apostolicum ad nos directum quinquaginta procurationes quas venerabilis Pater Bituricensis Archiepiscopus in provincia Burdeg. secundum provisionem Domini Papę habere [dinoscitur] taliter duxerimus dividendas quod Burdeg. diocesi sex, Agrennensi tres, Angolisensis tres, Petrogoricensi quinque decreverimus assignari, discretioni vestrę qua fungimur ą nobis factam vice nostra faciatis inviolabiliter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Quod si non ambo his exequendis poteritis interesse, alter vestrum ea nihilominus exequatur. Actum apud Rothomagum IV. Nonas lunii anno Domini MCCXL. 

Die Lunę sequenti jam dicto Domino veniente ad abbatiam sancti Savini ordinis sancti Benedicti distantem ab Anglia per quator leucas satis mediocres, Abbas sancti Savini venit obviam in equitaturis se secto per duas leucas vel magis. Et Domino salutato cum hilaritate, cum aliquantulum Dominus & ipse pariter super multis communibus fuissent collocuti, recessit ą Domino, & porcessit ut ad recipiendum Dominum se pararet, & alios commonachos faceret pręparari. Et cum venit Dominus, Abbas prędictus & conventus Dominum honorifice receperunt modo quo supra. Hoc resposorium cantatum, Sint lumbi vestri pręcincti. Et Dominum & suos sequaces modo quo supra procurantes in necessariis quibuscunque. Et in sero post cœnam de expensis computato modo quo supra, summa fuit expensarum XII. libr. Turon. & XVI. solid.

Est autem notandum quod sero quolibet in primatia computabantur sex librę cerę; scilicet quator pro hospitio, & duę pro camerariis sub nomine cereorum ponendorum cum lumine ante crucem. Computabantur sex denerii pro salario portantis procurationes. Computabantur similiter pro quolibet garcione non habente lectum duo denarii. Etiam panes cum sele & panes ad candelas erant illius de familia Domini qui serviebat de pane.

Item notandum est quod Eleemosynarius Domini ubique in primatia dabat eleemosynam. Et ubi frumentum non suppertebat, illi qui procurabant Dominum Eleemosynario panem ministrabant pauperibus erogandum. Et fuit in abbatia de Anglia computatum pro pane ministrato Eleemosynario & pauperibus eorgato quinque solidi.

Die Martis sequenti in mane Dominus audita Missa sua ad majus altare in indumentis & libris ipsius abbatię, intravit capitulum, Abbate & conventu pręsentibus, & prędicavit Latine. Sermone finito, visitavit [modo] quo supra. Interrogatus Dominus si complaceret aliquos tonsurare, respondit quod donec Pictavis fuisset, nullos tonsuraret. Post hęc, Domino redeunte, dictus Abbas ipsum per duas leucas vel circiter conduxit. Item notandum est quod Dominus quosdam de Bituricensi diocesi apud S. Savinum Pictavensis diocesis vocati fecit in judicium coram ipso, videlicet Gaudinum Dominum de Comefort ipsi Domino super tangentibus executionem patris dicti Gaudini testamenti responsurum, & quosdam alios quamplures, quos in camera Abbatis prędicti ante prandium & post expedivit.

Eadem siquidem die Martis post festum beatu Matthęi Apostoli & Evangelistę venit Dominus Bituricensis aput Mortuum mare, Gallice Mortemer, distans ab abbatia sancti Savini prędicta per sex leucas mediocres, nullo sibi obviam veniente. Receptus processionaliter, campanis pulsantibus, Priore ceterisque Canonicis loci ejusdem capas sericas indutis, crucem, reliquias Ecclesię, thuribulum cum incenso, & benedictam auqam portantibus, & cantantibus hoc responsorium, Deum time. Ibidem sunt Canonici seculares, & in procuratione mittenda ipsis scribitur, Priori & capitulo. Ibi siquidem est Ecclesia satis decens, hospitia minus decentia. Et ibidem ą Priore & capitulo fuit Dominus satis laudabiliter procurantus & ejus sequaces. Et computato de expensis modo quo supra, summa fuit expensarum XIII. librę & XII. denarii Turonenses.

Die mercurii sequenti in mane Dominus audivit Missam suam ad majus altare ipsius Ecclesia, in vestimentis & libris ejusdem Ecclesię, pręsentibus Priore & capitulo. Post Missam, requisitus Dominus si quos de choro tonsurare placeret, respondit quod antea responderat, addens quod Dominus Pictavensis Episcopus satis vicinus ipsis est, ad quem faciliter pro talibus poterant habere recusrsum. Post hęc Dominus Bituricensis diligenter quęfivit ab ipsis si ipsi vel in personis aut in Ecclesia & ad spiritualia vel temporalia aliquo vel aliquibus indigerent quod posset facere vel deberet, offerens se personis & Ecclesię in quantum ex officii debito & dilectione & affectione teneretur. Super quo dicti Prior & capitulum Domino regratiantes, ipsi Domino conquesti sunt de familia sua, eo quod expensas factas non ita rigide computaverant ut debuissent, & prout ipsi computaverant secundum ipsorum assertionem, & ita gravabantur ut in grossis carnibus & pollatura & palea & in fœno: quibus, post multorum responsa, finaliter Dominus respondit quod si credernt minus fideliter computatum fuisse, venirent ipsi vel mitterent Pictavis dum ipse pręsens esset, & ipse libentissime faceret fideliter computari; pręsertim cum sua familia, cujus intererat computare, jam pręcessisset. Post hęc, ipsis salutatis, recessit & ivit Pictavim. Et est sciendum quod in omnibus suprascriptis ą principio quaterni pręsens fuit Capicerius Pictavensis, & Canonicus Lemovicensis, qui Domino Bituricensi venit obviam die Veneris pręcedente apud Bruel diocesis Bituricensis, cujus nomen est magister Guido de Nœlles, & fuit presens dictus magister Guillelmus de Chipra, Archipresbyter prędictus ą prędicto Domino Pictavensi pręmissus.

Eodem die Mercurii sequenti venit Dominus Pictavis distantem ą Mortuo mari per quinque leucas satis mediocres, Decano, Pręposito, Priore sanctę Radegundis, Abbate beatę Marię Pictavis, Officiali, Succentore, & Cantore, in dignitatibus & personatibus constitutis in majori Ecclesia Pictavensi, necnon Abbate Aurę vallis, Abbate sancti Cypriani, & pluribus Canonicis ecclesiasticis ipsi Domino obviam venientibus per duas leucas & amplius. Et post modicum ipsis ą Domino saluto recedentibus, & Capicerio Pictavensi recedente cum ipsis, ut ad Dominum honorifice recipiendum se pararent; qui Dominum venientem processionaliter in capis sericis, campanis pulsatis, crucem, thuribulum, aquam benedictam, textus evangeliorum, & multa alia pretiosa deportantes, receperunt cantando hoc responsorium, Deum time, Decano ą sinistris & Cantore ą dextris Dominum ab introitu Ecclesię per portam majorem ducentibus usque ad altare majus, é ipsi Domino, ut dictum est, assistentibus, donec Ecclesiam exivit. Et licet Dominum honorifice recepissent, dictus Decanus Domino supplicavit ut pro malo non haberet, sed pro excusatis, eo quod in processione prędicta non fuerant tot quot voluissent, cum absentes occupati essent tam in vindemiis quam pluribus aliis. Post hęc Domino volente intrare capitulum, ut suum expleret officiem, inter ipsum & Canonicos extitit finaliter concodatum quod Dominus differet intrare capitulum usque mane crastinum. Quo facto, conduxerunt Dominum in domum suam, scilicet in domos Domini Episcopi Pictavensis; & ibidem splendide cum opulentia Dominum procurarunt, & comederunt cum Domino prędicti Decanus, Cantor, Prępositus, & Abbas beate Marię, Prior sanctę Radegundis, Capicerius, Officialis, Succentor, & quamplures alii de Ecclesia tam Canonici quam Capellani & Clerici, in expensis capituli & in mane & in sero; & Domino quandiu fuit Pictavis prędicti superiores bonam & venerabilem societatem & solatium tenuerunt, & vina multa in comestionibus in potis & barrillis, ut moris est, pręsentarunt. Computato de expensis hujus diei modo quo supra, summa fuit expensarum XX. libr. & XII. den. Turon.

Die Jovis sequeni, scilicet ante festum beati Michęlis archangeli, comedit Dominus & socii ejus & plures de domicellis suis in domo Capicerii Pictavensis, invitatus & rogatus affectuose ab ispo Capicerio, & die Veneris pręcedenti apud Loruel, quando Domino primo venit obviam, licet Dominus cum difficultate maxima concessisset. Ceteri de familia Domini, ut plures domicelli & garciones, comederunt in domo Domini in expensis Domini. In sero Dominus & sui sequentes in expensis Domini fuerunt.

Eodem die Jovis in mane Dominus intravit capitulum, & prędicavit ibi, Decano & Capitulo, ceterisque multis aliis pręsentibus. Et post sermonem ostenso discrete & elegantr quanta sit utilitas Pictavensibus & Pictavensi diocesi necnon ipsis Canonicis Pictavensibus habere tam vicinum refugium ut Biturim, cum per Bituricensem curiam suam justitiam facilius & citius consequantur, ostenso etiam qualiter Decanus & capitulum Burdegalense minus sano ducti concilio malitiose jurisdictionem Bituricensis, quam in provincia Burdegalensi Dominus jure primatię dignoscitur habere & habuisse, impediunt & nituntur impedire, rogavit Dominus pręsentes Canonicas ut si scirent in quascunque causas pręfuisse quę per appellationem ad curiam Bituricensem delatę fuerunt & ibidem terminatę, recitarent in publico, pręsentibus astantibus, scilicet duobus tabellionibus, dicto Bertrando famulo Regis, & pluribus aliis fide dignis, prout omnia in instrumento publico inferius annotato dilucide continentur. Et hęc omnia faciebat Dominus ad dictum Bertrandum informandum, ut de jure suo facilius doceret tempore opportuno. Ipso die Jovis recepit Dominus litteras ą Senescallo Vasconię continentes ista verba. 

Johannes de Greilly Miles illustris Regis Anglię Ducis Aquitanię, Senescallus in ipso ducatu, dilectis suis Johanni de sancto Ergondo Militi in Burdegalensi & Vasconia curiis & Bertrando de Campania Militi in Xanctonensi locum suum tenentibus, & omnibus aliis Ballivis suis, salutem. Cum Reverendus Pater in Christo Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus nobis exposuerit quod ad Burdegalensem provinciam intendit acceder, vobis mandamus quatinus cum dicti Domini nostri terram intraverit, sibi vestrum pro eodem Domino nostro & nobis offerentes servitium, & exhibentes honorem, ipsum & suos in personis & rebus, quandiu erit in districtu Domini nostri, ą violentiis & injuriis defendatis, & si quid forefactum fuerit, illud faciatis celeriter emendari, cum ab ipso vel mandato suo fueritis requisiti, taliter super his vos habentes quod de vobis se possit merito commendare ac de negligentia vestra nequeat habere materiam conquerendi. In vos etiam redundabit, si quid inventum fuerit vos contra ipsum vel suos egisse vel sustinuisse, de quo debeatis redargui vel puniri. Datum Parisius in crastino beati Matthęi Apostoli anno Domini MCCXXCIV. 

Item alias in hęc verba. 

Reverendo in Christo Patri suoque carissimo Domino Simoni divina providentia Bituricensi Archiepiscopo Johannes Greilly Miles paratam ad ejus beneplacita voluntatem. Licet ad partes Vasconię dirigeremus libentius quam alibi gressus nostros, propter aliqua tamen tam domini nostri quam nostra negotia nos oportet ad pręsens ą recto regresus nostri tramite deviare, ita quod tam cito sicut sperabamus in illis partibus non poterimus inveniri. De quo propter adventum vestrum vellemus sicut patris & domini honorare. Quamobrem locum nostrum tenentibus damus per nostras litteras in mandatis ut vos & vestros ą violentiis & injuriis protegant & defendant, prout in litteris nostris aperis, quas vobis mittimus, videre poteritis contineri. Si quid autem vestrę sederit voluntati quod nobis mandare velitis, illud prout poterimus conabimur adimplere. Valeat paternitas vestra bene & diu. Datum Parisius in crastino beati Matthęi Apostoli. 

Die Veneris sequenti prędicavit in Ecclesia majori Pictavensi & de cruce Arragonię, & miltos cruce signavit. Finito sermone visitavit abbatiam sancti Cyprinai Pictavensis ordinis sancti Benedicti, receptus processionaliter ab Abbate & conventu in capis sericis, campanis pulsatis, cantando Deum time, & cum omnialia sollemnitate, & procuratus ab Abbate prędicto, & in domibus Pictavensis Episcopi, Priore sanctę Radegundis, Abbate sancti Cypriani, Cellerario, & multis aliis de monachis suis comedentibus cum Domino die illo. De expensis hujus diei fuit computatum modo quo supra, & fuit summa expensarum XIX. libr. & X. solidi. Eodem die Veneris, scilicet festo beati Michaėlis archangeli, post visitationem prędictam celebravit Dominus magnam Missam ad majus altare beatę Marię in pontificalibus, utendo pallio & sandaliis, Capicerio Diacono & Abbate beatę Marię Subdiacono existentibus in illa Missa. Scribitur autem procuratio in abbatia sancti Cypriani prędicta, Abbati & conventui.

Die Sabbati sequenti post festum beati Michaėlis visitavit Dominus Ecclesiam beatę Radegundis, ubi sunt Canonici regulares, & visitavit Ecclesiam sanctę crucis, ubi sunt moniales ordinis sancti Benedicti, unam post aliam, receptus utrobique modo quo supra. Et prędicavit in capitulo monialium, ipsis monialibus astantibus, in Gallico, Abbatissa absente. Finito sermone, Doinus ad ajus altare sanctę crucis in pontificalibus celebravit cum sandaliis & sine pallio, & dedit indulgentiam & absolutionem post sermonem, procuratus ą capitulo sanctę Radegundis, & conventu sanctę crucis Ecclesiarum prędictarum in domibus Domini Pictavensis Episcopi. Computauto de expensis totius diei modo quo supra, summa fuit XV. librę. Modus scribendi pro procuratione habenda in locis prędictis est iste, Priori & capitulo sanctę Radegundis, & Abbatissę & conventui sanctę crucis Pictavensis. Cum Domino comederunt Prior sanctę Radegundis & Capicerius prędicti.

Die dominica sequenti post festum beati Michalis, & in festo beati Remigii, primo die mensis Octobris, fecit Dominus prędicari per fratrem Simonem de ordine Minorum socium familiarem suum in Ecclesia majori Pictavis de cruce Arragonię, & multos cruce signavit, & indulgentiam dedit auctoritate sibi commissa per Dominum, Domino in sua camera remanente. Facto sermone & post Missam Domini, quam audivit Dominus in capella domorum Domini Episcopi Pictavensis, accessit Dominus ad abbatiam monasterii novi in suburbio Pictavensi ordinis Cluniacensis, Abbate loci ejusdem tunc absente, receptus ibidem ą Priore & conventu valde sollemniter modo quo supra, ipsis cantantibus Deum time. Dominus ibi non visitavit, quia locus & personę sunt exemptę, dum obtulit se Dominus quicquid posset Ecclesię & personis, procuratus ab ipsis Abbate & conventu prędictis in dictis domibus Domini Pictavensis. Cum Domino comederunt Decanus, Prępositus, Cantor, Capicerius, Officialis, Succentor, Prior sanctę Radegundis, Abbas beatę Marię, & plures alii tam Capellani quam Clerici de Pictavensi Ecclesia & aliunde. Computato de expensis totius diei modo quo supra, summa fuit XIV. libr. XVIII. solid. duobus denariis minus.

Die Lunę sequenti, secunda die mensis Octobris, Dominus exivit civitatem Pictavensem post Missam suam. Ipsum conduxerunt dicti Cantor, Officialis, Prior sanctę Radegundis, Abbas beatę Marię, & plures alii. Domino veniente ad prioratum de Lezigniaco distantem ą Pictavis per quinque leucas satis mediocres, sibi venit obviam Prior dicti loci in equitaturis se quinto, quoniam Abbas pręsens non erat; & receperunt Dominum Prior & sui socii valde sollenniter modo quo supra cantantes Deum time, & post, Alma redemptoris mater, & procuraverunt Dominum & suos sequentes. Eleemosynarius Domini semper & ubique eleemosynam pauperibus erogavit. Cum Domino venit Capicerius Pictavensis. De exepnsis computato modo quo supra, summa fuit XIV. librę, XII. solidi. Illo eodem die Lunę, dum Dominus esset Pictavis, venerunt quidam pro Abbate sancti ....

Die Martis sequenti venit Dominus apud prioratum sancti Hilarii de Metullo distantem ą prioratu de Lezeigniaco per VII. leucas Pictavinas. Prioratus est S. Johannis Angelliacensis Xanctonensis diocesis, Gallice Anjelle, Priore tunc absente. Ibi Dominus recptus fuit processionaliter cum omni sollennitate modo quo supra, & procuratus ibidem satis laudabiliter & sui. Computato de expensis modo quo supra, summa duit XII. libr. & X. solidi. Illo die Martis Dominus audivit Missam suam in prioratu prędicto de Lezeignaco, de Lezeignam Gallice, Latine de Lezeignaco. Audita Missa sua venit quędam monialis ordinis Fontis Aurardi ad Dominum, quę ą tribus annis inantea incepit jejunare, ut dicebatur, ter in sabbato, scilicet die Lunę, die Mercurii, & die Veneris, absque aliqua comestiones & sine potu, aliis deibus non multum comedebat, & sine vino & absque carnibus, & fuit secreto locuta Domino ac si confiteretur, omnibus videntibus. Illa monialis habebat matrem suam secum. Filia militis erat satis divitis commorantis in quodam manerio prope Lezeigniacum, & erat ipsa monialis de prioratu Borueul.

Die Mercurii sequenti post festum beati Remigii hyemalis, in festo beati Francisci, Domino veniente ad abbatiam beatę Marię de Cella ordinis sancti Augustini, distantem ą prioratu sancti Hilarii de Metulo per duas leucas parvas, Abbas beatę Marię sibi venit obviam cum unico socio, & salutato Domino pręcessit; & Dominum receperunt Abbas & conventus processionaliter in capis sericis, campanis pulsatis, & cum omni alia sollennitate modo quo supra, Sint lumbi cantantes, & profam unam, ą Domino finiente orationem suam ante majus altare, conduxerunt Dominum ad capellam beatę Marię inferiorem cantando, Alma redemptoris mater. Et celebravit in ipsa Ecclesia seu capella beatę Marię Dominus Missam de beata Maria sine nota & voce submissa in simplicibus indumentis utendo cum dalmatica. Finita Missa, frater Simon Minor prędictus ad majus altare Missam celebavit de beato Francisco; & post Missam prędicavit in capitulo, Domino pręsente, Abbate, conventu, & aliis, clero populo adstantibus, & dedit indulgentiam. Abbas & quidam concanonici sui cum Domino comederunt. Dominus & sui fuerunt ibi procurati. Ibi est locus pulcherrimus. Pro procuratione scribitur, Abbati & conventui. Computatis expensis totius diei modo quo supra, summa fuit ....

Die Jovis sequenti, Domino veniente post Missam suam apud abbatiam sancti Severini ordinis sancti Augustini distantem ab abbatia sanctę Marię de Cella per quinque leucas Pictavinas, Abbas sancti Severini sibi venit obviam, & salutato Domino, recessit se pararturus ad Dominum recipiendum, quem, cum veniret, Abbas indutus capa serica & tenens combucam, & conventus processionaliter receperunt, campanis pulsatis, cantantes Sint lumbi, & cum oni alia sollennitate. Quo facto, Dominus introivit Capitulum, & fecit ibi sermonem, clero & populo, Abbate & conventu pręsentibus, par fratrem Johannem socium fratris Simonis prędicti. Dominus comedit in refectorio, Abbate & quibusdam suis sociis comedentibus cum eo, & procuratus ab ipso satis laudabiliter. Computato de expensis totius deie modo quo supra summa fuit .... 

Diocesis Pictavensis 

Die Veneris sequenti post festum beati Remigii hyemalis exivit Dominus Bituricensis diocesim Pictavensem, & intravit diocesim Xantonensem, litteris ad Dominum Espiscopum Xantonensem pręmissis, quarum tenor talis est. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitania Primas, venerabili viro Gaufrido ejusdem gratia Xantonensi Episcopo, salutem, & cum sincera in Domino caritate paratam ad ejus beneplacita voluntatem. Significamus vobis quod die tali post festum tale jure primatia Burdegalensem provinciam visitantes, vestram diocesim Xantonensem intrare proponimus, Domino concedente. Unde vestrę fraternitati rogando mandamus quatenus nobis mittatis unum de Clericis & familiaribus vestris qui nobis die tali vel citius apud talem locum occurat, & qui patriam sciat, nosque conducat & faciat etera consueta. Dolemus enim quamplurimum quia vobiscum loqui non potuimus Parisius pro nostra debito voluntatis in convocatione Pręlatorum, quia vos & nos, prout scitis, ita negotiis eramus occupati & compressi quod alter alteri ad votum loqui non potuit illa vice, sed [Deo] dante, cum vos cidebimus, bene recuperabimus, & que vobis credemus placitura libentissime faciemus. Valeat vestra fraternitas per tempora longoria. Datum Pictavis in festo beati Michęlis archangeli anno Domini millesimo ducente octogesimo quarto. 

Rescriptio D. Episcopi Xantonensis ad Dominum Bituricensem est ista. 

Reverendo in Christo Patri ac Domino Simoni divina providentia Archiepiscopo Bituricensi, Aquitanięque Primati, Gaufridus eadem permissione Xantonensis Episcopus, salutem & debitam reverentiam cum honore. Paternitatis vestrę litteras continentes quod procurationem vestram, quam ad locum nostrum mandaveratis hac instanti die Veneris post festum beati Remigii ad diem sabbati proximo subsequentem ex causa necessaria commutatis, benigne recepimus, & gratanter commutationem illam ratam habentes pariter & acceptam, eidem paternitati vestrę tenore pręsentium intimamus quod disct die vos quantum poterimus honorare proponimus, prout decet, ac de jocundo adventu vestro plurimum congaudentes, ad vos mittems aliquem de nostris ad abbatiam sancti Severini proxima die Jovis; & die Veneris sequenti vos videbimus, Domino concedente. Bene & diu valeat in domino vestra paternitas reverenda. Datum die Martis post dictum festum. 

Diocesis Santonensis. 

Die Veneris sequenti post festum beati Remigii hyemalis Dominus Bituricensis Archiepiscopus, audita Missa sua apud sanctum Severinum in vestimentis & libris abbatię, de Pictavensi diocesi Xantonensem diocesim intravit, veniendo ad abbatiam sancti Johannis Angeliacensis distantem ą sancto Severino per quinque leucas, Cambrelinco & quibusdam aliis monachis sancti Johannis obviam Domino venientibus per duas leucas & plus, cum Abbas dicti loci adeo prę senectute sit debilitatus quod equitare non potest. Eodem die Veneris Dominus Xantonensis Episcopus Domino Bituricensi venit obviam cum venerabili comitiva fere per duas leucas, & Dominum Bituricensem & suos sequaces reverenter salutavit & lętanter, & ipsum usque ad abbatiam sancti Johannis associavit. Burgenses etiam sancti Johannis venerunt obviam Domino Bituricensi in multitudine magna plusquam per leucam; & salutato Domino cum reverentia & honore, Dominum devotissime rogaverunt cum effectu ut cum ipsis & in expensis ipsorum per diem unum morari placeret, & ad hoc omnes burgenses prędicti una voce clamosa non cessabant instare, & Dominum Xantonensem Episcopum cum instantia rogaverunt ut Dominum Bituricensem ad hoc inducere laboraret, ut cum ipsis, ut prędictum est, moraretur. Super quibus Domino excusante ipsorum precibus non posse condescendere illa vice, dum dietas suas & viam suam jam pręordinasset, & ipsi multiplicatas grates referente de curialitatibus ipsorum sibi exhibitis & oblatis, venit ad abbatiam prędictam sancti Johannis, ubi receptus fuit processionaliter, campanis pulsatis, ab Priore & conventu dicti loci in capis sericis & cum omni alia reverentia & sollemnitate modo quo supra, Domino Episcopo Xantonensi ą dextris & Cambrelino prędicto ą sinistris Dominum ab introitu monasterii conducentibus usque ad majus altare. Dominus tamen Xantonensis Episcopus non mtavit capam quam habuerat equitando. His rite peractis, Dominus intravit capitulum, & ibi prędicavit clero & populo Gallice & Latine, Domino Xantonensi & multitudine alia clericorum & laicorum pręsentibus & astantibus ibidem. Et post sermonem dedit indulgentiam. Qua data, & remotis qui non erant de capitulo, pręter familias Dominorum Bituricensis & Xantonensis, Dominus obtulit se & quicquid posset ex officio & ultra officium quicquid posset ex dilectione & devotione monasterio & personis. Post hęc Dominus Xantonensis Dominum Bituricensem in cameram suam conduxit. Quo conducto, recessit ą villa, nec cum Domino comedit illa vice. Dominus procuratus fuit ab Abbate & conventu, & comedit Abbas cum Domino. Eleemosynarius Domini dedit eleemosynam pauperibus. Frumento non sufficiente, sibi fuit panis ministratus. Computatis expensis totius diei modo quo supra, summa fuit ....

Sabbato sequenti Dominus Missam beatę Marię ad majus altare sollemniter alta voce & in pontificalibus celebravit, nec fuit usus pallio. Frater Simon prędicavit, & multos cruce signavit, & dedit indulgentiam. Nota quod quando Dominus receptus fuit, cum surrexisset ab oratione sua, fuit Domino oblatus liber, & dixit versiculum, Fuit homo missus ą Deo, responso, cui nomen erat Johannes, dixit collectam de beato Johanne. Postea fuit in capitulo, ut dictum est. Finita Missa & sermone, ivit Dominus apud Xantonicas.
Eodem die sabbati ante festum beati Dionysii, Domino Bituricensi eunte apud Xantonas, Decanus & Cantor & Canonici Xantonenses, Prior sancti Eutropii Xantonensis, & Prior de sancta Gemma Domino venerunt obviam per duas leucas, & salutato Domino, recesserunt. Dominus intravit civitatem Xantonensem. Episcopus Xantonensis indutus capa serica pretiosa, mitram habens in capite, cambucam in manu & annulum, & capitulum & ceteri clerici capis sericis induti, cantando Sint lumbi, processionaliter cum cruce, reliquiis, textu evangeliorum, thuribulis, ceroferatiis cum cereis ardentibus, dicto Domino Xantonensi auqam benedictam ipsi Domino Bituricensi offerente, in introitu majoris Ecclesię receperunt, campanis pulsatis & cum omni alia sollenmnitate, ut est moris. finito responso, surgente Domino ab oratione sua, dixit versiculum Annuntiaverunt & collectam de Apostolis, Domino Xantonensi sibi librum portante & tenente ex una parte, scilicet ą dextris, & Decano ą sinistris. Hoc facto, duxit Dominus Xantonensis Dominum Bituricensem in domibus suis; & comederunt dicti Bituricensis & Xantonensis Domini insimul in eadem mensa in domibus Epsicopi, Cantore solum de Canonicis Xantonensibus comedente cum ipsis. Eleemosynarius Domini Bituricensis collegit eleemosynam & dispersit pauperibus, familia Domini Xantonensis sibi adjuvante; & habuerunt omnes pauperes eleemosynam quotquot fuerunt, Eleemosynario Domini Xantonensis panem ministrante ubi defuit frumentum. De expensis totius deie more solito ut supra fuit computatum, & fuit summa expensarum ....

Dominica sequenti in mane, die festo beati Dionysii, Dominus Bituricensis in Ecclesia majore clero & populo prędicavit, Xantonensi Episcopo & Canonicis pręsentibus, & propter hoc astantibus ibidem. Et facto sermone, multos cruce signavit crucis Arragonię, Veni creator spiritus, & dedit indulgentiam centum dierum auctoritate Domini Papę, XL. de auctoritate sua, & Dominus Xantonensis XL. dierum. His factis, intravit capitulum, a ibi visitavit, Domino Xantonensi & capitulo pręsentibus ibidem. Post hęc celebravit Missam ad majus altare sollemniter in pontificalibus, utendo pallio, licet esset simplex dominica. Sed quia in instrumento publico fuit inventum Dominum Johannem quondam Bituricensem Archiepiscopum prędecessorem Domini in dominica simplici, scilicet in Quindenis paschę, eodem modo celebrasse cum pallio, propter hoc Dominus usus est pallio illa vice. Post Missam Dominus Bituricensis in pręsentia Domini Xantonesis multa sacerdotalia corporalia & calicem unum benedixit & consecravit. His factis, ivit Dominus apud sanctum Eutropium prioratum Cluniacensem Xantonis. Domino Xantonensi comitivam faciente. De dictis crucesignatis multi petierunt litteras, quibus concessę sunt in hęc verba. 

Nos Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, notum esse volumus universis quod anno Domini M. ducentesimo octogesimo quarto, dominica die ante festum beati Dionysii, apud Xantonas mandatum apostolicaum nobis injunctum exequentes, verbum Dei & de sancta cruce pro negotio Arragonię sollicitudine diligenti prędicando, cleri & populi multitudine assistente, talis ą nobis signum dictę crucis cum humili devotione recepit. In cujus rei testimonium sigillum nostrum pręsentibus est appensum. Datum die, loco, & anno prędictis. 

Item nota quod procuratio Domino Xantonensi, Decano & capit. loci mandata fuit in hunc modum. 

Simon &c. venerabili fratri in Christo G. eadem gratia Dei Episcopo Xantonensi, ac dilectis in Christo filiis Decano & capitulo loci ejusdem, salutem & sinceram in Domino caritatem. Burdegalensem provinciam jure primatię nostrę visitaturi ac instanti tali die post tale festum ad locum vestrum intendimus declinare. Unde vobis mandamus quatinus dicta die nobis & familię nostrę procurationem nostram pręparetis. Datum &c. 

Eadem die dominica ante festum beati Dionysii fuit Dominus Bituricensis receptus processionaliter modo quo supra in dicto prioratu sancti Eutropii, & procuratus est. Et fuit computatum de expensis modo quo supra. Summa expensarum fuit ....

Die Lunę sequenti in festo beati Dionysii venit Dominus ad prioratum sancti Martini de Ponte Xantonensi, receptus & procuratus sollemniter modo quo supra. Computato de expensis ut supra, summa fuit expensarum ...

Et distat dictus locus, videlicet prioratus de Ponte prędictus, ą Xantonis per quator leucas. Illa die Dominus audivit Missam suam in dicto prioratu sancti Eutropii in vestimentis & libris ipsius prioratus.

Die Martis sequenti Domino Bituricensi post Missam suam auditam in dicto prioratu de Ponte veniente apud prioratum de Niorto prope Mirabellum distantem ą Ponte per quinque leucas, antequam ibi veniret, declinavit ad abbatiam albam de Tenalla, Gallice de la Tenalle, distantem ą Ponte per quator leucas; ubi fuit receptus processionaliter modo quo supra, Abbate dicti loci obviam Domino veniente per quator leucas. Ab illa abbatia venit Dominus ad dictum prioratum de Niorto, ubi receptus fuit procuratus sollemniter modo quo supra. Et venit cum Domino & comedit dictus Abbas & dedit Dominus Abbati, prędicto & suis licentiam & pręceptum carnes comedendi, pręsertim cum pisces in sufficientia non possent haberi. Expensas factas totius diei solverunt dicti Abbas de Tenalla & Prior de Niorto, quilibet pro medietate, ne alter ipsorum solus in solutione nimis gravaretur. Nota quod fuit procuratio scripta dictis Abbati & conventui & Priori ab ipsis insimul apud dictum prioratum de Niorto Domino pręparanda. Summa fuit expensarum .... 

Diocesis Burdegalensis. 

Die Mercurii sequenti post festum beati Dionysii exivit Dominus Bituricensis diocesim Xantonensem, & intravit diocesim Burdegalensem. Venienti de Niorto ad abbatiam sancti Romani de Blavia Burdegalensis diocesis, ubi est distantia scilicet inter Niœrtum & Blaviam septem leucarum, Domino Bituricensi veniente usque ad introitum Blavię, Abbas sancti Romani de Blavia obviam venit Domino, uno tabellione & quibusdam aliis secum. Domino saluto ab eis, dixit Abbas Domino: Domine, scitote quod libenter & libentissime vos reciperem quantum est de me, & doleo vehementer quod secundum meum defiderium explere non possum, sed ą Dominis nostris Decano & capitulo Burdegalensi in mandatis recepi ne os admittam ad visitationem nec ad procurationem ratione primatię; sed si ratione provisionis seu ordinationis factę per Dominum Gregorium Papam IX. inter Bituricensem & Burdegalensem Archiepiscopos petitis admitti ad pręmissa, parati sumus vos recipere honorifice & eo modo quo debemus; sed jure primatię nullo modo vs reciperemus, cum nobis sit inhibitum ą prędictis, de quorum inhibitione & mandato offerimus vobis facere fidem; & si alias quam ut pręmissum est petitis admitti, scitote nos in monasterio nostro ad sedem apostolicam appellasse cum vestros nuntios & familiam vestram vidimus pręvenire; cui appellationi adhęremus, & supponimus nos protecioni ejusdem. Ad hoc Dominus Bituricensis respondit quod jure suę Bituricensis Ecclesię & suo & omni jure sibi competente Burdegalensem provinciam visitabat, & eo jure petebat admitti eo modo quo fui prędecessores admissi fuerant, nec intrudebat ą provisone prędicta recedere nec eam infringere, sed in omnibus & per omnia desiderabat servare & servari facere. Hanc autem responsionem Dominus pluries repetiit, nec in sua responsione variavit. Tandem verbis partis utriusque residentibus in finibus istisn Abbas festinanter pręcessit processionem paraturus, & Dominum qua cum suo conventu processionaliter receperunt, cum omni alia sollemnitate & reverentia qua supra. Domino recepto sicut pręmittitur, intravit capitulum, & ibi fecit fratrem Simonem prędicare clero & populo ibidem assistenti in multitudine copiosa. Dum prędicaretur & jam in prędicatione processum fuisset, Major ecce & majores communię Burdegalensis intrant capitulum, Dominum cum reverentia & honore & lętitia salutarunt. Quibus Dominus assurgens cum maturitate qua decuit, & ad relativam salutationem recipiens citius pro quibusdam expediendis prędicator sermonem finivit. Quo finito, Domino de capitulo recedente, accessit quidam dicense se velle appellare ex parte dictorum Decani & capituli Burdegalensis, quędam incepit legere, sed Dominus non arrestavit, sed suam cameram intravit cum multitudine supervenientium numerosa. Dictus legens videns se non abscutari, cessavit legere, & recessit. Postmodum venerunt dicti Decanus & capitulum, seu multi ac quidam de capitulo Burdegalensi; qui cameram Domini intrantes, & Gardianus fratrum Minorum cum tribus suis sociis, & duo Prędicatores, & plures alii Dominum stantem invenerunt, & Dominum cum reverentia saltarunt, & Dominus ipsos. Postea sedentibus omnibus, proposuit scilicet quidem Decanus sancti Severini Burdegalensis magister in Decretis, ut dicebatur, nomine Decani sociorumque ejus & capituli & omnium aliarum Ecclesiarum civitatis & diocesis & totius provincię Burdegalensis ac suffraganeorum ejusdem quod si placeret Domino quod ratione provisionis prędictę tantum & non jure primatię, cum non esset Primas, nedum ipsorum, ut dicebant, libenter reciperent cum reverentia & honore, sed si jure primatię peteret admitti, aut ut Primas, ipsum nullatenus admitterent, quia nunquam Bituricenses Archiepiscopos receperunt nec intendunt recipere aut tenere pro Primate in futurum, ut dicebant, licet super jure primatię aliquando inter Bituricensem & Burdegalensem Archiepiscopos fuerit litigatum; & dicebat se nomine quo supra gravari in hoc quod Dominus dicebat se Primatem, cum non esset, & quod dicebat se jure suę primatię Burdegalensem provinciam visitare, cum in provisione prędicta non diffiniatur quod sit Primas, & cum ratione primatię seu jure dictam provinciam visitare non habeat, sed ratione solum provisonis prędictę, virtute cujus provisionis Domino Bituricensi, ut dicebat dictus Decanus, quod in provisione ipsa dicitur quod sicut alias ipsi scriptum est Primati, ita de cetero scribatur; quia per hoc non dicebatur ipsum esse Primatem, cum non diffiniendo nec cum decreto pręmissa scribantur ibidem. Dicebat etiam quod sicut ex prędicta provisone Burdegalensis Ecclesia & Burdegalensis Archiepiscopus & provincia Burdegalensis obnoxii sunt Bituricensi Archiepiscpo & Ecclesię ejus, ita vice verba, sicut liquet ex provisione prędicta. Unde si jure primatię pręmissa petat, jullo modo permitterent, licet alias personam ipsius multum vellent honorare, sed ratione prędictę provisionis offerebant ei & in pręsentia tabellionis facere ea ad quę tenentur secundum tenorem provisionis, dum tamen jure primatię non peteret illa. His peroratis, Dominus regratiatus est Decano Burdegalensi & suis super curialite oblata de ipsum velle honorare, secundo quod videbantur sibi viri discreti & maturi & bonę voluntatis, ut credebat, sibi fuisse pręmissi, dum tamen ipsi complerent quod dicebant. Ad cetera omnia pręmisso quod de provisione seu super ipsa disputare nolebat ad pręsens, eandem responsionem fecit quam primo, adiciens quod volebat & multum desiderabat quod si in aliquo oberraret vel jam erraverat, viderent homines sapientes & probi, & ostenderent in quo, ab errore libentissime supersederet, et errata jam si errsset revocret, quod tamen non credebat, nec vellet, nec erat intentionis suę nec unquam fuerat contra provisonem prędictam venire nec eam infringere in aliquo, sed eandem acceptabat & libenter servare in provisione mandata, ipsi provisoni intendebat derogare, seu in aliquo pręjudicium generare; & ex abundanti & pro bono pacis, concordię, & caritatis eis obtulit se sibi daturum litteras quod a provisione dicta recedere non intendebat, sed in omnibus & per omnia in ipsa contenta servare volebat & desiderabat sibi similiter integre servari nec in aliquo contrarie, & quod procurationem, visitationem, & alia jure suę Bituricensis Ecclesię & suo & omni jure sibi competentem quo poterat & debebat, secundum ordinationem seu provisionem prędictam petebat, & eo modo quo prędecessores sui & eo jure admissi fuerant ad pręmissa, eisdem & non aliis petebat admitti. Et hęc oblata ab ipso & modo offerendi in omnium assistentium memoriam rogavit inseparabiliter affigi, & super his per pręsentes Notarios sic fieri publicum instrumentum. Tunc dixit quidam ą latere quod omnia reducerentur ad effectum. Dominus dixit quod paratus erat quantum erat in eo, & vellet centum marchas dedisse quod Burdegalenses Domini ita tenderent ad pacem & concordiam & juris cujuslibet conservationem & ad ęquitatem quantum ipse anhelabat. Et tunc Decanus & sui se traxerunt ad partem, & Dominus ivit ad Ecllesiam, & audivit Missam suam ad majus altare. Interim fabricat fuit quędam littera & concordata cum maxima difficultate partium, quę sequitur in hęc verba. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus Aquitanię Primas universis pręsentes literas inspecturis salutem in Domino. Noveritis quod intentionis nostrę non fuit nec est contra provisonem seu ordinationem dudum factam inter Bituricensem & Burdegalensem Archiepiscopos per pię memorię Dominum Gregorium Papem IX. volentem prędictis Archiepiscopis & eorum Ecclesiis providere super jure primatię Burdegalensis provincię aliquid indebite usurpare, quin potius prędecessorum nostrorum vestigiis inhęrentes, provisionem seu ordinationem eandem tam in visitationibus quam procurationibus & aliis hujusmodi quantum secundum Deum & justitiam & jus Bituricensis Ecclesię possumus bon fide intendimus observare. In cujus rei testimonium sigillum nostrum pręsentibus duximus apoonendum. Datum apud Blaviam Burdegalensis diocesis anno Domini MCC. octogesimo quarto, die Mercurii post festum beati Dionysii. 

Qua sigillata & ą Decano & suis de scrupulo ad scrupulum ruminata corrosa, tandem visi sunt acceptare, dicentes tamen quod ad plenum eam non poterant acceptare, nisi prius ostensa in capitulo eorundem, cum de dicto capitulo plures assent alii sapientes & probi & potentes sine quibus nihil poterant expedire, sed eam libenter suis sociis ostenderent & audirent quid placeret eis. Post hoc Dominus eos rogavit ut cum ipso comederent; qui noluerunt, dicentes jam comedisse. Post hęc Decanus Dominum cum effectu & instantissime rogavit ut cum ipso saltem una die moraretur, quod facere Dominus recusavit, se curialiter & amicabiliter excusando. Tunc recesserunt Decanus & sui, Domino cum reverentia salutato; & Dominus comedit, & Abbas cum eo & multi alii in domibus abbatię, & procuratus modo quo supra. Computato modo quo supra de expensis dictę diei solutis per Abbatem, summa fuit ....

Eodem die venit, Domino sedente in mensa, D. Helias Abbas sancti Asterii secularis Ecclesię Petragoricensis diocesis conservator Domini Bituricensis super provisione prędicta. Post comestionem Major & burgenses Burdegalenses venerunt visum Dominum in camera sua cum buccinis & in magna sollemnitate & veneratione, & biberunt cum Domino, & de drageia comederunt. Eodem die in vesperis & in claustro dictę abbatię denuntiavit Officialis Domini, multitudine hominum ibi stante & sedente in figura judicii, quasdam appellationes ą quibusdam burgensibus Burdegalensibus ab audientia Officialis Burdegalensis ad Bituricensem Archiepiscopum vel ejus Officialem interjectas legitimas, & canonice fuisse appellatum & appellationes tenere, revocando in irritum quicquid post appellationes &c.

Die Jovis sequenti ante diem Domino & suis surgentibus & venientibus supra portum de la Gironde, & suas matutinas dicentibus ibidem, dum pararetur navigium, paratis omnibus suam navem intravit, & alii naves alias prout potuerunt. Et dum equi ponerentur in navibus, palefredus Capicerii Pictavensis socii Domini cecidit in aquam in valore LX. librarum Turonensium, vel majori, & ibi in brevi hora fuit submersus. Dominus descendit ad portum de Mauca distantem ą Blavia per tres leucas, & apud Maucam suam Missam audivit in vestimentis & libris ipsius Ecclesię. Dicti Major & burgenses dictam aquam cum Domino in diversis navibus transierunt & Dominum associarunt usque Burdegalensem civitatem distantem ą dicta villa de Mauca per quator leucas longas. Multi burgenses Burdegalenses cum prędictis Domino venerunt obviam bene in quingentis equis & plus, plusquam per leucam, & Dominum ut Primatem suum reverentissime cum salutatione devota receperunt. Domino transitum per civitatem faciente, & ą dextris & sinistris suam benedictionem humiliter expectantibus & inclinatis ad eandem suscipiendam distribuente & largiente, ad abbatiam sanctę crucis Burdegalensis declinavit; & cum eandem pacifice & absque contradictione aliqua crederetintrare, pręserim cum pręcursores Domini, & cocus clericus coquinę, ostarius Domini, marescallus, pincerna, ceterique officiales Domini cum saumariis ad argentum & vexelamentum argenteum benigniter cum hilaritate vultus ibi fuissent recepti, & intus sua cibaria pręparata & necessaria quęsita, tamen undique valvas Ecclesię clausas invenit, nec sibi patuit aditus, nec sibi voluerunt aperire qui clausas tenebant, licet cum instantia pluries ut aperirent requisiti. Tandem venerunt Decanus Burdegalensis & Decanus sancti Severini & alii plures cum eis &d Dominum stantem ante valvas, & ei dixerunt: 

Domine carissime, litteram quam heri dedistis apud Blaviam in capitulo legimus & ostendimus concanonicis nostris; qua lecta & audita, non plcauit eis, nec fuerunt ea contenti, ac tamen, si ratione compositionis seu provisionis aut ordinationis prędictę petitis admitti ad visitationem & procurationem, parati sumus & vobis offerimus facere quod debemus secundum tenorem provisionis hic assistentium, & petimus super his fieri nobis publicum instrumentum; & si alias contra nos procedere intenditis aut petere, & ne procedatur, ad sedem apostolicam appellamus, & ejus nos supponimus protectioni. 

Tunc Dominus, tabellionibus publicis vocatis, & Prędicatoribus, Minoribus, & aliis adstantibus, dixit voce viva: 

Domini hic adstantes, precor vos attendite & videte & memorię commendate quod nos jure nostrę Bituricensis Ecclesię & nostro & omni jure nobis competenti juxta tenorem provisionis prędictę ad visitationem & procurationem petimus admitti, secundum quod prędecessores nostri Burdegalensem provinciam visitantes fuerunt admissi ad preamissa, scientes quod non est intentionis nostrę nec unquam fuit ą provisione prędicta recedere nec intendimus, sed observare petimus diligenter, nec in aliquo aut aliquibus contentis in ipsa contrarie, & cum instantia petimus nobis reservari, & hoc petimus in publicam formam redigi & astantes inscribi. 

Et dixit subsequenter: 

Monemus vos primo, secundo & tertio Decanum Burdegalensem & Decanum sancti Severini & vos omnes alios ipsis assistentes ne nos ex officii nostri debito visitare volentes nostram visitationem aliquatenus impediatis. Et quia manisfeste patet quod contra Deum & justitiam nostram non cessatis impedire visitationem, immo plus & plus impeditis, vos in his scriptis, vestra exigente contumacia, excommunicamus, & vos excummunicatos publice nuntiamus. 

Et tunc quidam ex parte Decani Burdegalensis, ut dicebat, & nomine capituli in cedula quadam nescio quędam cœpit legere, sed prę clamore nimio non potuit exaudiri. Tunc Dominus conversus ad fores Ecclesię sanctę crucis Abbatem & conventum, licet eos non videret, primo, secundo, tertio monuit ut ipsum ad visitationem & procurationem admitterent, ut pręmittitur, & ut tenebantur secundum provisionem pręmissam, & in monendo ad fores pulsabat. Et cum videret se ad pręmissa non admitti, nec ipsos monitionibus suis parere, in scriptis excommunicavit eosdem, & suum executorem prędictum rogavit ut id faceret ad quod erat deputatus. Et tunc dictus conservator dictos Abbatem & conventum modo quo supra monuit ut Dominum reciperent ad pręmissa secundum tenorem provisionis prędictę; quos monitis suis parere nolentes excomunicavit in scriptis, & Ecclesiam ecclesiastico supposuit interdicto, quam jam Dominus supposuerat eidem interdicto. Et post hęc Dominus per longum tempus cum confusione, rubore & verecundia stans ad fores clausas Ecclesię, plebe infinita astante, videns quod nihil haberet quod ultra posset facere, faciens per sollemnes nuntios, ut per Capicerium Pictavensem, Gardianum, & Priorem Prędicatorum Burdegalemnsium, & plures alios procurare & tractaresi dictas visitationem & procurationem impedientes possent aliquatenus inducere ad aliquam viam pacis & concordię & mansuetudinis; sed ipsorum tractatus nullum consecuti sunt effectum.

Tunc Dominus dixit astantibus: 

Domini, videte quantam humilitatem, mansuetudinem, patientiam eis obtulimus, sed nihil humanitatis invenimus. 

Anno Domini MCC. octogesimo quarto, die Mercurii in festo beati Lucę, audivit Dominus Missam in aula archiepiscopali. Qua audita, venit ad Dominum maguster Bonitus de sancto Quintino Archidiaconus in Ecclesia Lemovicensi, Clericus Regis Anglię, volens honorare Dominum, & cupiens quod obediretur Domino per totam senescalliam Agennensem, D. Augerio Motet Militi Senescallo Agennensi scripsit in hęc verba. 

Clarissimo suo Domino Augerio Motet Militi Senescallo Agennensi magister Bonitus de sancto Quintino illustris Regis Anglię Clericus salutem & amoris augmentum. Litteras serenissimi Principis Domini nostri Regis Francorum vidimus & recepimus, scilicet Senescallus Vasconię, ego, & alii Consiliarii Domini Regis Anglię in hęc verba. 

Philippus Dei gratia Francorum Rex Bertrando Coffe serveienti suo salutem. Mandamus tibi quatenus non permittas quod in senescalliis seu balliis Petragoricensi, Pictavensi, Xantonensi, Agennensi, Vasconię, atque Arvernię indebita gravamina vel viœlntię inferantur dilecto & fideli nostro Archiepiscopo Bituricensi Aquitanię Primati aut gentibus vel nuntiis suis in personis vel bonis eorum, cum pro juribus provincię vel primatię earundem ipsum vel earum aliquam contgerit declinare, & ipsum Archiepiscopum & quemlibet prędictorum in suis justis saisinis ab omni injuria nec non gravaminibus & violentiis manifestis in locis ipsos defendas ex parte nostra qua opus sibi fuerit, & de hoc fueris requisitus. Nos enim tenore pręsentium pręcipimus Senescallis & Justiciariis locorum prędictorum ut tibi ad executionem pręmissorum, si eos inde requisieris, auxilium subministrent. Actum Parisius die Lunę post festum beati Johannis Baptistę anno Domini MCC. octogesimo quarto. 

Cujus virtute mandati idem Bertrandus cum instantia requisivit ut super pręmissis auxilium ministremus; & nos mandato Domini Regis francorum parere volentes, id complevimus indilate; & vos requirimus nihilominus consulendo ut Johanni de Drocis curię clerico & Odardo de bord. domicello vel eorum alteri unum servientem vestrum haberi faciatis, qui in senescallia vestra pręmissa compleat secundum prędictarum continentiam litterarum, & hoc gratiosa facere nullatenus obmittatis. Datum Burdegalę & sigillo nostro signatum anno Domini MCC octogesimo quarto, die Mercurii in festo sancti Lucę. 

Postea Dominus exivit civitatem Burdegalensem cum maxima comitiva burgensium; & in via, antequam exivit de villa, ipse visitavit Bertrandum servientem Regis, qui infirmabatur, & dimisit cum eo medicum suum. Postea intravit Girondam, & conduxit eum ultra aquam Major Burdegalensis & plures alii; & venit illa die apud sanctum Geraldum abbatiam Sylvę majoris, & fuit ibi multum honorifice & sollemniter, campanis pulsatis, & processionaliter ą Priore & conventu ipsius abbatię, Abbate absente, receptus. Sunt ibi monachi nigri, & est locus multum insignis. Et quia non comeduntur in corpore abbatię carnes, Dominus cum suis sociis comedit supra portam, & comedit ibi carnes. Et venerunt ad Dominum quidam monachi inhibentes Abbati sancti Sulpitii ne carnes comederet ibi, quia ipse faceret contra constitutionem ordinis sui; sed Dominus respondit quod Pręlatus & sui socii non adstringuntur regulis suis, cum sit erum superior; & propter hoc ipse voluit quod dictus Abbas comederet carnes, quod fecit & fuimus bene procurati.

Die Jovis post Missam voluit Dominus intrare capitulum ad visitandum; sed quia cantabatur prima, dixerunt quidam monachi quod Dominus expectaret quousque prima esset contata. Et tunc Dominus intravit Ecclesiam. Et cum Abbas secularis Ecclesię sancti Asterii Petragoricensis gerens vices reverendissimorum patrum Archiepiscopi Turonensis & Episcopi Aurelianensis conservatorum Domini sequeretur Dominum ad Ecclesiam, venit ad eum quidam monachus Radulfus nomine, & est Operarius Ecclesię, qui contra Dominum & contra dictum Abbatem volebat appellare; sed antequam ipse monachus aliquid diceret, dictus Abbas excommunicavit ipsum, post trinam monitionem, quod ad requisitionem Decani & capituli Burdegalensis nihil faceret vel diceret contra Dominum vel contra ipsum; & interim intrarunt Ecclesiam ad invicem litigantes; & dicto monacho coram Domino astante, Dominus monuit ipsum quod nihil faceret vel diceret contra se. Et quia monachus volebat ipsum monere, monachum excommunicavit. Et monachus hoc non obstante Dominum voluit monere, sed non complevit dicens quod factum ignorabat & quod nesciebat quid faciebat. Et sic Dominus exiuit Ecclesiam, facta primo monitione coram majori altari quod ad suam visitationem in capitulo venirent, quod facere noluerunt. Et tunc Dominus intravit capitulum causa visitationis; sed monachi noluerunt venire, quos Dominus monuit ut debuit; & quia venire noluerunt, Dominus excommunicavit Priorem, Suppriorem, & alios officiales ipsius monasterii, & Ecclesiam ecclesiastico interdicto supposuit. Postea dictus Abbas sancti Asterii monuit prędictos monachos; & quia ad monitionem suam obedire Domino noluerunt, ipsos excommunicavit. Quo facto, Dominus recessit, & venit usque ad Portum, ubi transiit Dordoniam. Et antequam recederet de Portu, venit ad eum Raymundus de Curiis Domicellus, & intimavit sibi quod apud sanctum Melianum venerat Boso Archidiaconus de Blavia, qui fecerat sibi claudi portas Ecclesię. Et tunc Dominus misit ad abbatiam Ernandum & Johannem de Grayo servientes Domini Johannis de Agendo tenentis locum Senescalli in Burdegalensi & Basatensi diocesibus. Et quia loqui non poterant cum Abbate, cum sit in Romana curia, locuti sunt cum fratre Abbatis & cum magistro Raymundo procuratore Abbatis. Qui Raymundus venit obviam Domino, & rogavit ipsum & supplicavit quod ipse non irascretur super hoc quod fiebat, quia parati erant honorifice, devote, & cum summa devotione ad recipiendum Dominum, quando dictus Archidiaconus de Blavia venit ad abbatiam, qui eos monuerat ex parte Decani & capituli Burdegalensis quod ipsum non reciperent, alioquin ipsos auctoritate Decani & Capituli excommunicabat. Et quia non erant ausi incurrere malivolentiam ipsorum Decani & capituli, propter hoc rogavit Dominum quod contra Abbatem nihil faceret nec Ecclesiam interdiceret, quia super impedimento hujusmodi tristabantur; & dixit: 

Domine, ad Ecclesiam venite, & quamvis ipsam clausam inveniatis & hospitia monasterii, veruntamen leviter intrabitis, & omnia vobis necessaria habebitis. 

Et sic Dominus venit ad Ecclesiam, & invenit eam clausam; sed ante portam extra Ecclesiam invenit unum Canonicum ejusdem monasterii, qui contra Dominum ad sedem apostolicam appellavit, (nomen Canonici est Menfredus de Salegna) & quendam alium Clericum, qui Dominum denuntiavit ą Concilio facto Bituris excommunicatum, quod ejus consensu & requisitione ostia domorum archiepiscopalium fracta fuerant, & appellationem factam per Decanum & capitulum Burdegalense contra dictum Dominum innovavit; & uterque istorum appellantium apostolos petiit, quos concessit Dominus. Et ad diem Veneris sequentem citavit Decanum & capitulum Burdegalense apud la Bastide sanctę Fidei ostensurum gravamina quę dicebant sibi illata per Dominum; & obtulit Dominus resarcire expensas quę factę erant occasione dictorum gravaminum, & petiit super oblatione hujusmodi sibi fieri publicum instrumentum. Postea monuit Priorem & administratores ipsius monasterii quod ipsum reciperent ad procurationem & visitationem. Et quia hoc facere denegarunt, ipsos excommunicavit, sed ob reverentiam ipsius Abbatis monasterii prędicti, cum pręsens non esset, ipsi pepercit, nec Ecclesiam interdixit. Et tunc Dominus intravit hospitium ejusdem monasterii, quod invenit quasi paratum. Et antequam Dominus comederet, Major villę cum pluribus burgensibus venit videre Dominum. Ei ostendit Dominus litteras Regis Francię & litteras Domini Johannis de Greilly senescalli Vasconię; qui respondit Domino quod paratus erat suam facere voluntatem. Illa die sic remansimus. Et quia nimis tarde veneramus, non comedimus nisi semel.

Die autem Veneris audita Missa in aula, antequam Dominus recederet, interim venit ad portam Ecclesię, & monuit iterum Priorem & alios administratores quod ipsum reciperent ad visitationem, quod facere noluerunt, propter quod ipsos excommunicavit. Item ibidem eadem die & hora excommunicavit dictum Archidiaconum de Blavia & dictum Menfredum propter hoc quod suam visitationem impediebant; & fecit legi suum privilegium quod excommunicari non poterat, Gallice & Latine. Die autem Jovis pręcedenti post monitionem Domini & ejus excommunicationem Abbas sancti Asterii usus fuit officio suo. 

Diocesis Aginnensis. 

Die vero Veeris post festum beati Lucę, impletis prędictis, venit Dominus apud Bastidam sanctę Fidei Agennensis diocesis, & fuit ibi ad expensas proprias. Prior autem loci pręsentavit sibi unum coderellum vini, & Ballivus similiter unum.

Die sabbati audivit Dominus Missam suam in Ecclesia antequam recederet, & venit apud Marmande ejusdem diocesis, & fuit ad expensas suas.

Die vero dominica post dictum festum audita Missa summo mane, veniendo ad Portum sanctę Marię Agennensis diocesis, venerunt obviam Domino usque ad portum de Aguillon Bernardus de Parille Prior secularis Ecclesię sancti Caprasii Agennensis, Johannes de Fourgetes Canonicus Bituricensis & Agennensis, Helias de Contures Prior de Portu sanctę Marię; & venientes ad dictum Portum sanctę Marię, fuit ibi Dominus receptus sollemniter & processionaliter, campanis pulsatis, pręsentibus omnibus supradictis, qui cum Domino comederunt; & fuit ibi Dominus bene procuratus. Et quia Dominus intellexerat quod quidam Canonicus Burdegalensis venerat apud Agennum ut receptionem suam erga capitulum impediret, post comestionem misit Dominus ad capitulum Agennense Johannem de Fourgertes prędictum ut nuntiaret capitulo Canonicorum Burdegalensium errorem.

Die vero Lunę ante festum Simonis & Judę Domino veniente apud Agennum, Cantor & plures Canonici Agennenses ex parte capituli venerunt obviam Domino dicentes quod Dominum honorare modis omnibus intendebant. sed quia dictus Canonicus Burdegalensis monuerat ut Dominum non reciperent, alioquin eos auctoritate sui conservatoris excommunicabat, requisivit Dominum ex parte capituli Agennensis Cantor Ecclesię quod si super hoc impeterentur, quod impsum haberent propitium & coadjutorem; & sic ą Domino recesserunt, & venerunt ad Ecclesiam ut receptionem Domino honorifice prępararent. Dominus autem ad Ecclesiam veniens multum sollemniter & honorifice ą dicto Cantore & toto capitulo, campanis pulsatis, processionaliter fuit receptus, & in domibus Episcopi receptus, abesente Episcopo, & procuratus. Post comestionem vero, quia quidam de Canonicis Agennensibus dubitabant aliquantulum de processu Domini, informavit eos super processu suo & super suo privilegio quod non poterat excommunicari. Qui processu Domini audito, pacificati remanserunt.

Die autem Martis, antequam recederet de Agenno, celbravit in majori Ecclesia ad majus altare de beata Maria, & fecit sermonem ad populum, & tetigit negotium Arragonię, & dedit indulgentiam. Missa celebrata, recessit. Et veniente ipso apud sanctam Liberatam Agennensis diocesis, venit ei obviam Prior loci. Quo loco fuit recptus campanis pulsatis & processionaliter & procuratus; & associaverunt eum ad dictum locum dictus Prior sancti Caprasii Agennensis & Johannes de Fougetes prędictus. Sed antequam recederet de Agenno visitavit Dominus Ecclesiam sancti Caprasii, & fuit ibi campanis pulsatis & processionaliter receptus ą Priore & capitulo dicti loci. Et quia capitulum Agennense petierat ą Domino quandam litteram super requisitione quam ei fecerat Cantor Agennensis ex parte capituli, & eam non habuerat, facta fuit apud sanctam Liberatam, & sigillata sigillo Domini, & tradita magistro Johanni de Fougetes prędicto. Forma litterę fuit in hęc verba. 

Nos Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus Aquitanię Primas notum facimus universis pręsentes literas inspecturis quod nobis jure Bituricensis Ecclesię & nostro Burdegalensem provinciam & diocesim Agennensis visitantibus & civitatem Agennensem causa visitationis ingressis, venrabiles viri capitulum Agennensis Ecclesię nos honorifice processionaliter & prout decuit receperunt, & in palatio Episcopi Agennensis more solito fuimus procurati. Verum quia Decanus & capitulum Burdegalense & eorum Officialis sede vacante, & Sacrista Baionensis dicens se conservatorem ą sed apostolica deputatum Decano & capitulo supradictis, contra capitulum Agennense ob pręmissa se velle de facto procedere comminantur, nos, quia prędictum capitulum Agennense nobis & juri Bituricensis Ecclesię in hac parte assistunt fideliter & adhęrent, & in posterum se adhęrere & assistere profitentur, concedimus quod nos, si occasione pręmissorum conjunctim vel divisim in posterum molestentur, tam per nos quam per conservatores nostros assistemus, eisdem favorem, consilium, & auxilium impendendo, jure Bituricensis & Agennensis Ecclesiarum in omnibus semper salvo. Datum &c. 

Diocesis Petragoricensis. 

Die vero Veneris in vigilia Simonis & Judę audiat Missa apud sanctum Asterium, venit Dominus Petragorias, & intravit civitatem, & receptus fuit processionaliter campanis pulsatis sollemniter ą capitulo, absente Episcopo; & fuit Dominus in domibus Episcopi receptus & procuratus.

Die sabbati in festo Apostolorum Simonis & Judę celebravit Dominus cum pallio in cathedrali Ecclesia ad majus altare, & fecit fieri sermonem, & dedit indulgentias. Et post Missam venit Dominus apud sanctum Frontonem in castro Petragoricensi. Et sunt ibi Canonici seculares & Abbas secularis; & fuit ibi campanis pulsatis processionaliter receptus & procuratus.

Die dominica celebravit Dominus summo mane in Ecclesia sancti Frontonis, & fuit usus pallio, & fecit sermonem ad populum, & indulgentias dedit. Et post Missam fuit in capitulo, & denuntiavit excommunicationes factas ab ipso contra Decanum & capitulum Burdegalense, & fecit fieri copiam omnium privilegiorum suorum & processuum factrum contra Decanum & capitulum. Et Officialis Burdegalensis tunc recessit ą nobis peteretur qui fuit ad curiam. Postea exivit Dominus apud Maiolium prioratum monachorum nigrorum, & est de sancto Martiali Lemovicensi. Et quia Dominus jam receperat omnes procurationes quas habebat in diocesi Petragoricensi, fuit in dicto prioratu ad expensas suas; & veniendo apud sanctum Maiolium, vidit Dominus in quadam abbatia quę [dicitur] Chensalade Dominum Epsicopum Petragoricensem. Et sunt in dicta abbatia Canonici regulares. 

Diocesis Engolismensis. 

Die Lunę ante festum omnium sanctorum misit Dominus citationes ad citandum Decanum & capitulum sancti Andreę, Abbatem & conventum sanctę crucis Burdegalensis, Abbatem de Silva majori ad diem Veneris post festum omnium sanctorum. Veniendo apud Angolismensem civitatem, occurit ei Dominus Amarricus de Monteforti. Et veniens ad civitatem & Ecclesiam cathedralem, fuit ibi receptus processionaliter sollemniter, campanis pulsatis, ą Cantore & capitulo, absente Episcopo & Decano. Et fuit receptus in domibus Episcopi & procuratus.

Die Martis in vigilia omnium sanctorum audivit Missam Dominus in Ecclesia cathedrali; & post Missam exeundo de civitate, conduxit eum Dominus Amarricus & Cantor Ecclesię, & venit apud sanctum Amandum abbatiam monachorum nigrorum; & fuit ibi recpetus campanis pulsatis processionaliter ab Abbate & conventu, & procuratus.

Die Mercurii in festo omnium sanctorum, antequam Dominus recederet de sancto Amando, celebravit in pontificalibus majorem Missam, & non fecit sermonem, ea solummodo causa quod non intellgebatur ą populo.

Et Missa celebrata veniendo apud beatam Mariam de Hallainvilla Angolismensis diocesis, conduxit eum diu Abbas de sancto Amando. Et cum venisset ad prioratum de Hallainvilla, fuit receptus Dominus ą Subpriore loci, [Priore] absente, campanis pulsatis processionaliter & procuratus. Et sunt ibi Canonici regulares. Non habent superiorem nisi Episcopum. 

Diocesis Xantonensis. 

Die Jovis, antequam recederet Dominus, celebravit Missam pro mortuis. Qua celebrata, venit Dominus apud Fontenay Xantonensis diocesis prioratum de sancto Johanne Angeliacensi; ubi fuit Dominus receptus campanis pulsatis processionaliter & procuratus.

Die Veneris sequenti apud Caumacum prioratum de sancto Gildasio Bituricensis diocesis; & venit ei obviam Prior loci, & fuit Dominus ibi receptus processionaliter & procuratus. Et quia Dominus Agennensis fuerat ad dictum prioratum citatus, venit pro eo magister Johannes de Fougetes Canonicus Bituricensis & Agennensis, & apportavit literas excusatorias pro dicto Episcopo. Et quia dictus Johannes promisit Domino quod ipse Episcopus revocaret quicquid fecerat contra Dominum, Dominus recepit suam excusationem, & quia Prior sancti Caprasii & capitulum Agennense super hoc rogaverunt Dominum.

Die Sabbati, audita Missa, venit Dominus apud Rupellam prioratum de Clugniaco, & venit ei obviam Major & plures burgenses de villa; & fuit receptus in dicto prioratu campanis pulsatis, sed non processionaliter, quia non erant parati; & fuit ibi procuratus.

Die vero dominica, quia die pręcedenti non fuerat receptus processionaliter, receperunt ipsum campanis pulsatis & processionaliter. Et celebravit Dominus in pontificalibus, & usus fuit pallio, & post Missam fecit sermonem in cimiterio, & fecit mentionem de cruce in sermone, et plures crucesignavit, & dedit indulgentiam. Et fecit sibi Major pręsentari plures cuniculos, aves plures, & unum heannem oneratum de daccis. Et his factis venit Dominus apud Bœtum prioratum de Monasterio novo Pictavensi; & fuit ibi Dominus receptus campanis pulsatis processionaliter. Et Prior & plures burgenses de villa venerunt Domino obviam; sed eum non invenerunt, quia per aliam viam venit. Et ibi fuimus bene procurati, quia Prior est homo multum valens.

Die Lunę, audita Missa, venit Dominus apud Affort, & conduxit eum Prior de Bœto diu. Prioratus vero d'Affort est de Burgo Dolensi Bituricensis diocesis. Et fuimus bene recepti campanis pulsatis, sed non processionaliter, quia Prior & monachi erant in Bituria; sed nos fuimus bene procurati. 

Diocesis Pictavensis. 

Die Mercurii, audita Missa, venit Dominus apud Niort, & conduxit eum Prior de sancto Johanne prędicto & Castellanus de sancto Messantio. Et est prioratus Abbatis de Charroz Pictavensis diocesis, & sunt monachi nigri. Et fuit receptus campanis pulsatis processionaliter, & procuratus. Et ibi venit ad Dominum magister Guillelmus Clericus Domini Episcopi Pictavnesis ad conducendum Dominum per diocesim Pictavensem.

Die Jovis, audita Missa, venit Dominus apud S. Gelays prioratum de Clugniaco; & fuit ibi Dominus receptus campanis pulsatis, sed non processionaliter, quia Prior non erat in partibus illis; & suus socius, qui domum custodiebat, iverat apud Niortum pro necessariis Domino & familię quęrendis; & fuit ibi procuratus.

Die Veneris, audita Missa summo mane, venit Dominus apud sanctum Messantium, & est abbatia monachorum nigrorum; & fuit ibi Dominus receptus campanis pulsatis processionaliter pręsente Abbate & procuratus. Et fuerunt ibi citati Decanus & capitulum Burdegalense, qui comparuerunt per procuratorem; cui Dominus obtulis quod paratus erat revocare omnia gravamina, si quę intulerat, dummodo doceret de eisdem. Qui respondit quod ad hoc non venerat, & sic recessit. Et super hujusmodi processu petiit Dominus instrumentum publicum sibi fieri ą quodam tabellione quem dicti Burdegalenses secum ducebant; sed recessit, instrumento non facto. Et ad dictum locum venerunt duo clerici, quorum unus Canonicus Xanctonensis magister Johannes de Sours, Carnotensis diocesis scilicet, & quidam alius ad excusandum Dominum Xanctonensem Episcopum super hoc quod ipse sigillaverat processus Burdegalenses. Quibus Dominus obtulit informationem sibi fieri per instrumenta publica de processibus suis. Qui usque in crastinum deliberationem petierunt. Et mane facto venerunt ad Dominum, & ei litteras sigillo Domini Xanctonensis sigillatas dederunt quod ipse totum revocabat. Quibus factis, celebravit Dominus Missam conventualem in pontificalibus, & usus fuit pallio, & fecit sermonem ad populum, & dedit indulgentias. Quo facto, ....

Die sabbati in festo beati Martini venit Dominus apud Agones prioratum Canonicorum regularium, absente Priore; (& est dictus prioratus de abbatia de Lestierpe) ubi fuit receptus, campanis pulsatis, procssionaliter, & procuratus.

Die dominica, audita Missa, venit Dominus apud Verinos prioratum de sancto Messantio, ubi fuit Dominus receptus campanis pulsatis processionaliter & procuratus. Quo loco fuerant nuntii Burdegalenses, & inhibuerant Priori loci ne reciperent Dominum. Sed Abbas sancti Messantii appellaverat contra ipsos pro se & pro adhęrentibus. Et ibi fecit fieri Dominus monitiones quasdam ad monendos dictos nuntios ut desisterent ą talibus inhibitionibus, alias excommunicarentur; & fuerunt missi ad dictam monitionem faciendam Girardus Clericus coquinę, & Johannes Bellechiere; sed adhuc non invenerunt ipsos, quia non venerant ad prioratum de Pamprou, ubi credebatur quod debebant esse.

Die Lunę, audita Missa, venit Dominus apud Pamprou prioratum de sancto Messantio; & venit ei obviam Abbas de sancto Messantio & Prior loci; ubi fuit receptus campanis pulsatis processionaliter & procuratus.

Die Martis, audita Missa summo mane, venit Dominus apud Vinoniam prioratu sancti Cypriani Pictavensis. Et veniendo ad dictum locum, conduxit eum Abbas sancti Messantii & Prior de Pamprou; & ibi fuit receptus campanis pulsatis processionaliter ą Priore loci & sociis suis, & procuratus.

Die Jovis, audita Missa summo mane, venit Dominus ad abbatiam quę vocatur abbatia sancti Benedicti de Quinsiaco, in qua sunt monachi nigri; ubi fuit receptus ab Abbate & conventu campanis pulsatis processionaliter & procuratus. Et ibi venerunt ad Dominum majores de capitulo Pictavensi, & informavit eos de omnibus processibus suis, & habuerunt transcriptum ut habeant consilium super dictos processibus. Et dedit ibi Dominus indulgentiam pro Ecclesia Pictavensi. Quidam ex eis comederunt cum Domino, quidam resserunt.

Die Mercurii sequenti, audita Missa summo mane, venit Dominus apud Lugudiacum prioratum de abbatia de Maselliaco; & fuit ibi Dominus receptus campanis pulsatis processionaliter ą Priore loci & sociis suis. Et ibi venit ad Dominum Subdecanus sancti Hilarii Pictavensis. Et solebat dictus prioratus esse abbatia, ubi fuit Abbas beatus Marcus; & sunt ibi illi duo quos resuscitavit ą mortuis.

Die Veneris, audita Missa, venit Dominus apud Nobiliacum, & est abbatia monachorum nigrorum. Et venit ei obviam Abbas loci; ubi fuit receptus campanis pulsatis processionaliter ab Abbate & conventu multum honorifice & sollemniter, & fuit procuratus ibi. Et venit ad eum Cantor Pictavensis, Prępositus, & Officialis, & Subdecanus sancti Hilarii Pictavensis.

Die sabbati in octavis beati Martini, antequam Dominus recederet de dicta abbatia, recepit licentiam ab eo Capicerius Pictavensis, & audita Missa recessit. Similiter magister G. de Chypra clericus Domini Episcopi Pictavensis, qui nos conduxerat per diocesim. Et conduxit Dominum Abbas & Prior dictę abbatię. Et venit Dominus apud Bœrece prioratum monachorum nigrorum, & est de abbatia de Nobiliaco; ubi fuit receptus Dominus campanis pulsatis processionaliter, & procuratus.

Die dominica post octavas sancti Martini hyemalis visitavit Dominus prioratum de Luceyo & de sancto Martiali Monti Marilis [Montmorillon] Lemovicensis & receptus fuit processionaliter campanis pulsatis. Et quia Prior sancti Martialis, ad quem ultimo declinavit, non habebat domos sufficientes ad recipiendum Dominum, venit ad domum Dei Montis Marilis; & receptus ibidem processionaliter, procuratus fuit in dicta domo Dei & ad expensas dictorum Priorum. In dicta domo non erat rector, nisi duo procurantes, litigabant quidam in curia Romnan ut essent rectores dictę domus. 

Diocesis Burdegalensis. 

Die Mercurii ante festum sancti Lucę evangelistę procuratus fuit Dominus in prioratu sancti Romani de Blavia Burdegalensis diocesis. Qua die Decani sancti Andreę & sancti Severini & multi alii Canonici Burdegalenses venerunt ad Dominum conquerentes inter cetera de forma litterarum quas miserat pro procurationibus suis petendis in locis ad quę declinaverat. Unde tunc inter Dominum & prędictos Decanos duit forma litterę quę sequitur in hęc verba. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, dilectis in Christo talibus Prioribus vel Abbatibus talis diocesis, salutem in Domino. Burdegalensem provinciam visitantes omni eo jure quo possumus & debemus juxta provisionem seu ordinationem sedis apostolicę super hoc editam ą bonę memorię Domino Gregorio Papa IX, & prout prędecessores nostri ą vobis consueverunt admitti, tali die ad locum vestrum proponimus favente Domino declinare. Unde vobis mandamus, nihilominus vos monentes, quatinus dicta die procurationem nostram & nobis & nostrę familię pręparetis.  Datum &c. 

Diocesis Bituricensis.

1283. 

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo tertio, die Veneris post Oculi mei, sive post festum beati Gregorii, mense Martii, reverendo patre Domino Simone Bituricensi Archiepiscopo Aquitanię Primate diocesim Claromontensem causa visitationis intrare volente, de Chabreyz venit Exoldunum in abbatiam loci Exoldunensis, ubi suam procurationem recepit ; sed ibi receptus non fuit processionaliter, nec campanis pulsatis, quia jam alias visitaverat ibidem. Summa expensarum VII. librę.

Sabbato sequenti visitavit Ecclesiam beati Cirici Exoldunensis, & fuit per ipsum Dominum Archiepiscopum & Canonicos pręsentes de Missa defunctorum celebranda ibidem per unum Canonicorum vel per alium quem procuraret, de residentia Canonicorum facienda, & de pœna deficientium in ipsa, quę est quinquaginta solidorum, & quod possint Canonici studere in illa in qua magis poterunt proficere facultate, nisi de dolo fraudeque liquido appareret ; de quibus, si appareat, corrigetur per pręlatum. De his omnibus confecta fuit littera. Dicti vero Canonici procurationem Domini solverunt in abbatia prędicta propter honestatem domorum.

Dominica qua cantatur Lętare Jerusalem, sive ante festum beati Benedicti Abbatis, visitavit Dominus in Ecclesia sancti Dionysii Exoldunensis. Canonici sancti Dionysii medietatem procurationis solverunt, & Prior sancti Paterni Exoldunensis aliam medietatem, Domino remanente in abbatia prędicta propter honestatem domorum. Dicta die celebravit Dominus apud sanctum Paternum in pontificalibus, & sermocinatus fuit ibidem, & confirmavit. Et est sciendum quod uterque, scilicet capitulum sancti Dionysii & Prior sancti Paterni, ad integram procurationem tenentur.

Die Lunę sequenti fecit Dominus reconciliari cimiterium sancti Dionysii Exoldunensis per Archipresbyterum Exoldunensem virtute sui privilegii, aqua prius per ipsum Dominum benedicta.

Inde venit ad Casale benedictum, ubi fuit receptus processionaliter campanis pulsatis.

Die Martis sequenti Dominus intravit capitulum Sasalis benedicti, & ibi fecit sermonem; & inquisito de statu monasterii tam in capite quam in membris, post multa per multos de monasterio Domino relata & revelata tam palam quam secreto, dictum capitulum & Prior loci ejusdem per suas litteras sigillo conventus sigillatas Domino dederunt potestatem plenariam & specialem providendi ipsi monasterio per se vel per alium Abbate, de monasterio vel aliunde, quandocunque ipsum monasterium per resignationem fratris Johannis tunc Abbatis monasterii ejusdem contigerit vacare.

Ipsa die Martis, scilicet in festo sancti Benedicti Abbatis, venit Dominus ad prioratum de Vodolione spectantem ad Burgum Dolensem; & ibi receptus fuit processionaliter, campanis pulsatis, & ibi procuratus; & confirmavit Dominus ibidem. Non fuit computatum.

Die Mercurii sequenti venit Dominus ad prioratum de Lineriis, ubi receptus fuit processionaliter & procuratus. Summa expensarum sex librę, tres solidi, duo denarii.

Die Jovis sequenti apud Aliscampum venit Dominus; ubi fuit procuratus, & ibi benedixit aquam pro Ecclesia de Chatel-Meillant reconcilianda, & mandavit reconciliari per Archipresbyterum loci.

Die sabbati sequenti, in festo Annuntiationis domonicę, venit Dominus apud sanctum Amandum; ubi Dominus sacros ordines celebravit, visitavit, & fuit procuratus; & in crastino confirmavit ibidem.

Dominica sequenti, scilicet Dominica in passione, sive die dominica post Annunciationem dominicam, venit Dominus ad abbatiam Charenton, ubi fuit procuratus. Die Lunę sequenti intravit Dominus capitulum; & super statu monasterii inquisitione facta diligenti tam in temporalibus quam in spiritualibus, post multos tractatus carentes effectu, tandem finaliter Priori de Linceyo commissa fuit administratio bonorum temporalium ipsius monasterii abbatię Nigri lacus, ipso Priori deputato habente Domini quoad hoc potestatem, ut ipsius Abbatis consilio dictus Prior tracteret & faceret quę majoris essent inquisitionis. Qui Prior tactis sacrosanctis evangeliis juravit se fideliter facturum & tractaturum diligenter quę ipsi monasterio de Charenton viderit & crediderit expedire tam in solutione debitorum, receptione, conservatione, & expeditione bonorum, quam familię permutatione. Pręcepit etiam Dominus ut totus status monasterii in scriptis redigeretur & quadruplicaretur, ita quod Dominus unum scriptum haberet, Abbatissa secundum, dictus Prior tertium, & quartum Abbas prędictus; ut de diligentia, fidelitate, & curiositate dicti Prioris liquidius appareret. Item benedixit Dominus aquam pro quodam cimiterio reconciliando, scilicet de sancto Stephano de Graverio, quod mandavit reconciliari per Archipresbyterum loci. 

Diocesis Claromontensis. 

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo tertio, die Martis ante ramos palmarum, intravit Dominus Simon Bituricensis Archiepiscopus Aquitanię Primas diocesim Claromontensem causa visitationis; & primo declinavit apud Silvigniacum, & visitavit Ecclesiam parochialem dicti loci; ubi fuit receptus processionaliter pulsatis campanis, & procuratus in domo Capellani dicti loci ad expensas dicti Capellani.

Die Mercurii sequenti in mane audivit Missam Dominus in eadem Ecclesia, confirmavit, tonsuras fecit, ac aquam benedixit pro quodam cimiterio reconciliando in diocesi Bituricensi; & exinde venit apud Pessoy prioratum de sancto Porciano, ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum octo librę.

Die Jovis, scilicet penultima die mensis Martii, venit Dominus apud monasterium Gelleiguey prioratum conventualem de Casa Dei; ubi receptus fuit processionaliter campanis pulsatis cum cantu, & procuratus ą Priore loci, sex de moncahis suis prandentibus cum Domino. Fecit ibi prędicati indulgentiam, & confirmavit.

Eodem die finavit Prior de Firmitate super Aligerim de IX libris pro procuratione. Item eodem die finavit Prior de Lengero Clugnacensis ordinis de X. libris pro procuratione. Item idem Prior pro prioratu de Dreturay pro procuratione finavit firmiliter de decem aliis libris.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Fleurey prioratum de abbatia Turnonensi, receptus modo quo supra, solutis expensis Domini per Priorem loci pro medietate & per Capellanum loci ejusdem pro alia medietate. Ibi confirmavit, tonsuravit pueros, & quędam ornamenta, altaria & sacerdotalia benedixit.

Sabbato in ramis palmarum, scilicet in prima die mensi Aprilis, venit Dominus apud Verennes super Aligerim prioratum de sancto Porciano, receptus processionaliter campanis pulsatis; & ibi Missas suas audivit, confirmavit, fecit coronas, ornamanta sacerdotalia benedixit. Medietatem expensarum solvit Prior loci ejusdem, & duo Curati ipsius villę aliam medietatem solverunt.

Die dominica in ramis palmarum, scilicet secunda die mensis Aprilis, venit Dominus ad abbatiam sancti Geleberti Pręmonstratensis ordinis, processionaliter receptus campanis pulsatis cum cantu; & ibi ramos palmarum benedixit, Missam in pontificalibus celebravit, prędicavit, dedit indulgentiam, confirmavit, coranas fecit, quędam ornamenta benedixit. Fuit ibi procuratus.

Die Eunę sequenti venit Dominus apud Arthonam visitaturus Ecclesiam Canonicorum. Canonici Dominum non receperunt processionaliter, nec pulsaverunt, nec cantaverunt. Eodem die ipsi Canonici suum recognoscentes errorem, defectum, & negligentiam, quod dictum Dominum Bituricensem Archiepiscopum cum debita reverentia & honore non receperut, pœnitentia ducti, miserunt ad Dominum & venerunt humiliter supplicantes ne per dictam negligentiam contra ipsos moveretur nec offenderetur; & ad excusandas excusationes in peccatis, simplicitates & fatuitem in pręmissa negligentia assertive prętendebant & quod malitiose non fecissent, & adventum Domini sufficienter non pręscitum. Veruntamen Canto nomine suo & capituli & quilibet Canonicus qui pręsentes erant dictam negligentiam in manu Domini singulariter emendarunt, taxatione emendę & levatione per fidem cujuslibet ipsorum in voluntate Domini relictis, & expresse recognoscentes ad exhibitionem reverentię & honoris & processionis ipsi Domino & suis successoribus se teneri; & ad supplendum quod omiserant, in crastino dictę diei Lunę dictum Dominum processionaliter receperunt, campanis pulsatis, cum cantu occurentes ipsi Domino usque ad exitum cimiterii, super ipsum pallio usque ad altare per ipsos deportato.

Dominus ibi suas Missas audivit, fecit prędicari, dedit indulgentiam, confirmavit, ornamenta benedixit, & fecit coronas, & Ecclesiam tam in spiritualibus quam in temporalibus visitavit, inveniens quod dicta Ecclesia, potissime in administratione temporalium, reformatione & consilio indigebat. Auditis quę sibi Canonici dicere voluerunt in quibus reformatio necessaria videbatur, respondit Dominus quod super iis Domino Claromontensi Episcopo libatissime loqueretur, & super iis de exhibendo remedio cum ipso tractret. Expensas vero Domini dicti Canonici persolverunt. Summa expensarum IX. librę.

Die Martis venit Dominus apud Telleide, Latine Thecletas, prioratum Casa Dei, receptus processionaliter cum capis sericis, campanis pulsatis, cantando. Et licet Prior loci ejusdem aliquibus de familia ipsius Domini grosso modo in ipso adventu loqueretur & superbe, dicendo quod Dominum recipere non tenebatur nisi cum equis XXX. & expendere non poterat ultra quator libras, nec debebat, & quod plus non solveret, tamen totas solvit expensas quas Dominus & sui fecerunt in loco. Ibidem Dominus audivit Missas suas, confirmavit, ornamenta benedixit. Et fuit summa expensarum X. lib. & V. solidi.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud abbatiam de Chaucuent ordinis Augustinorum prope & in suburbio civitatis Claromontis, receptus modo quo supra & procuratus.

Die Jovis sequenti, scilicet in cœna Domini Jesu, venit Dominus visitationis causa ad majorem Ecclesiam Claromontensem, receptus processione sibi occurente usque ad gradus ante valvas majo res ipsius Ecclesię, pallio super ipsum Dominum in quator hastilibus usque ad altare majus campanis pulsatis cum cantu honorifice deportato, omnibus de choro sericeis capis indutis. Hoc facto, Dominus intravit cum Canonicis capitulum, & post septem psalmos & letaniam dictos in capitulo, absolutione per ipsum Dominum facta super Canonicos & assistentes, Dominus prędicavit Latine, post sermonem Canonicis tantum in capitulo cum Domino remanentibus. Visitavit Dominus, & cum Canonicis de multis habuit sermonem & tractatum, potissime de Abbate Casę Dei; qui etsi privilegiatus cum monachis suis quod suspendi, interdici, seu excommunicari non possit existat, tamen in locis interdictis non privilegiatis divina celebrare & ecclesiastica sacramenta per suos monachos facere ministrari & permittere non veretur, quod ecclesiasticę rationi contrarium & articulis fidei dissonum cunctis patet. Hoc facto fecit fieri sermonem populo Gallice. Et ibidem Dominus celebravit, & consecrationem chrismatis fecit, & deliberato consilio per quatuor dies consequentes apud Prędicatores perendinavit in domibus Episcopi, ut videretur omnibus minus onerosus. Expensas dictę diei Jovis quas fecit Dominus solvit.

Die Veneris sequenti in Paravece, Dominus audito divino officio, prout dies requirit, ivit visitatum ad abbatiam sancti Andreę Pręmonstratensis ordinis, receptus absque processione, quia Dominus de sua humanitate noluit quod illa die processionaliter reciperetur nec cum cantu. Pulsatum non fuit, quia illa die non pulsatur. Visitavit ibidem & sciente, ut minus in expensis dicta abbatia gravaretur, condescendens loci ipsius sive compatiens paupertati.

In sabbato Paschę sancto Dominus in mane visitavit Chamaleriam & sanctum Genesium, in quibus Ecclesiis sunt Canonici seculares. Quibus visitatis, venit Dominus ad Ecclesiam majorem, & in pontificalibus celebravit, & fontes benedixit ibidem, quoniam ą Canonicis majoris Ecclesię sibi post fuerat supplicatum ut dicta die sabbati & die Paschę ipsis divinum officium celebraret. Et fuit receptus ibi, visitavit, processionaliter cantando, pallio super ipsum honorifice deportato.

Die Paschę sequenti celebravit Dominus in pontificalibus in Ecclesia majori, & interfuit matutinis, & in domo Episcopi nocte pręcedenti cum parte suę familię jacuit ut matutinis interesset, scilicet in domo Episcopi juxta Ecclesiam. Prępositum Ecclesię, hebdomadarios, & multos Canonicos alios & non Canonicas communicavit. Et ipsa eadem die Ecclesiam beatę Marię de Portu post Missam visitavit; ubi receptus fuit cantando ą Canonicis & processionaliter pallio in quatuor hastilibus super ipsum honorifice deportato. Die Lunę sequenti, scilicet in crastino Paschę, Dominus audita Missa sua ad Ecclesiam majorem accessit, & in capitulo, Canonicis salutatis, fecit coronas plures, & recessit.

Eadem die venit Dominus apud Sarellac prioratum Casę Dei. Prior loci ejusdem cum duobus sociis & duos armigeris Domino venit obviem fere per dimidiam leucam, & Dominum honorifice salutaverunt & reverenter. Tamen Dominum non receperunt nec processionaliter nec alias, sed Dominus invenit ostia aperta & intravit.

Prior & sui socii cum Domino comederunt. Dominus ibidem, audita Missa sua, confirmavit, ornamenta benedixit, multis etiam ad supplicationem Prioris fecit coronas. Prior Domino de necessariis noluit providere.

Tamen idem Prior totas solvit expensas, dicens quod Abbas suus eidem inhibuerat ne Dominum reciperet nec eidem in aliquo provideret. Domino volente in crastino recedere, dictus Prior in pręsentia Domini fuit protestatus quod cum familia Domini prioratum violenter intravisset, quia ostium fregerat, ut dicebat, nolebat sibi pręjudicari in posterum, nec per hęc quę facta fuerant intelligebat Domino nec suis successoribus in aliquo se teneri; Domino incontinenti in contrarium protestante & dicente quod possessionem suam retinuerat, & quandiu viveret jus visitandi & procurationem recipiendi reclamaret ibidem. Domino recedente, Prior ipsum associavit satis longe. Habuit tamen Dominus, cum dictum prioratum intravit, unum servientem Domini ad tollendam armorum violentiam, si prędicto Domino aliqua violentia pararetur. Summa expensarum fuit IX. libr. quas omnes solvit Prior dicti loci.

Die Martis sequenti venit Dominus apud la Foullouse, Ecclesia parochiali primo visitata, antequam domum Templariorum intraret, quia ratione parochię ipsius, quam tenent Templarii, debetur procuratio, ut Domino dicebatur. In ipsa domo Templariorum Dominus, audita Missa, confirmavit, benedixit ornamenta, fecit coronas; & receptus processionaliter in dicta Ecclesia, ab ipsis Templariis fuit procuratus. Summa expensarum VIII. libr. & VII. solidi.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Bullou prioratum Case Dei, receptus cum reverentia processionaliter & procuratus. Noluerunt computare gentes Prioris.

Die Jovis sequenti accessit Dominus apud Luseillac prioratum Casę Dei, receptus processionaliter cum reverentia & honore, quoniam tenet Prior de Bullou. In ipso prioratu non invenit Dominus aliquid faciendum, sed Ecclesia & domibus visitatis rediit apud Bullou. In prioratu de Bullou confirmavit, ornamenta benedixit, & coranas fecit; & die qu primo venit fuit phlebotomatus. Et ratione visitationis istius extitit procuratus. Super prioratu de Luseillac non fuit computatum.

Die Veneris sequenti, scilicet ante Quasi modo, venit Dominus apud Thuriacum prioratum sancti Illidii Claromontensis ordinis sancti Benedicti, receptus processionaliter pulsatis campanis, cum cantu, & procuratus. Ibi non invenit Dominus aliquid faciendum. dictum prioratum tenebat Abbas sancti Illidii prędictus.

Sabbato sequenti visitavit Dominus prioratum de Vichiaco spectantem ad monasterium sancti Illidii Claromontensis, Gallice de saint Alirey. Quo visitato, venit Dominus apud Cuciacum directe ad hospitium Domini Claromontensis, & ibi procurationem sibi ratione visitationis debitam ą dicto prioratu de Vichiaco recepit, quia Prior de Vichiaco paralyticus erat, nec domos habebat ubi Dominum honorifice posset hospitare.

Die dominica sequenti fuit Dominus receptus processionaliter campanis pulsatis ab Abbatissa & Clericis de Cussey, Clericis capis indutis sericis, in capella beatę Marię. Postea incontinenti intravit Dominus capitulum monialum; & ibidem suo fungens officio, inquisivit diligenter de statu monasterii tam in temporalibus quam in spiritualibus; sed non fuit quod correctione indigeret sibi in publico revelatum. Dominus suam procurationem ą dicta abbatia recepit in supradictis domibus Domini Claromontensis, quoniam honestius fuit Dominum in dictis domibus pernoctare quam in domibus monialium prędictarum. Et fuit Abbatissa cum quatuor monialibus in prandio cum Domino. Dominus vero dicta die Missam in pontificalibus in dicta capella celebravit, monialibus divinum officium cantantibus & offertorium quod venit ad manum Domini recipientibus, primo tamen recognito quod sociorum Domini erat offertorium, si placeret retiner, & ipsum offertorium Clerici & socii dicti Domini dictis monialibus dimiserunt. Dicta Missa, Dominus confirmavit, ornamenta benedixit, in crastino quosdam confirmavit.

Di Lunę sequenti, scilicet in crastino octavarum dominicę resurrectionis, venit Dominus apud abbatiam Montispetrosi ordinis Cisterciensis, processionaliter cum cantu, campanis pulsatis, receptus; ubi Dominus in crastino audita Missa sua, confirmavit, ornamenta benedixit, quosdam coronavit, unum potissime sibi ą Priore & monachis dicti loci pręsentatum, dicentibus illum suum esse condonatum & monachum futurum, Abbate dicti loci tunc in remotis agente. Verum cum dictis monachis scriptum fuisset sub hac forma verborum, Vobis mandamus quatinus nobis & nostris necessaria pręparetis, hoc verbum mandamus multipliciter impugnarunt. Tandem illud verbum mandamus sublatum fuit, & ipsi Domino necessaria ministrarunt. Veneruntamen ipsi monachi eleemosynam dederunt pręsentibus pluribus de familia Domini supradicti.

Die Martis sequenti venit Dominus apud Laudosum, receptus processionaliter cum cantu, campanis pulsatis, pallio super ipsum in quatuor hastilibus deportato ą capitulo Canonicorum, & receptus & procuratus, Domino Claromontensi Episcopo eidem obviam veniente & Dominum collateraliter usque ad altare majus sub eodem pallio concomitante. In sequenti crastino Dominus ad supplicationem Canonicorum quoddam altare in quadam capella prope Ecclesiam Canonicorum in honore sancti Georgii & sanctorum omnium consecravit, & quędam benedixit ornamenta, & dedit indulgentiam iis qui ob devotionem dictę consecrationi interfuerunt.

Die Mercurii sequenti Dominus post consecrationem altaris prędicti venit ad prioratum sancti Launomari de Blesis qui dicitur Maincao, receptus modo quo supra; & ibidem ad supplicationem Prioris & monachorum loci ejusdem quasdam reliquias occultatas in altari majori dicti prioratus, videlicet duo capita fere integra cum pluribus fragmentis ossium parvis & pluribus panniculis involuta, quorum capitum unum dicitur caput beati Launomari Abbatis, aliud sancti Ebulsi Abbatis, de dicto altari levavit, ut cum majori reverentia & honore de cetero haberentur, & ea crastino sequenti, audita Missa sua, reposuit in quadam casula quoad tempus. Eadem die Mercurii reliquiis prędictis levatis cum ea reverentia qua decens est, Missam in honore dictorum sanctorum celebravit pontificalibus indutus. Ibidem etiam Dominus confirmavit, benedixit, tonsuravit, & suam ibidem procurationem recepit. Et venerunt Dominus Claromontensis Episcopus & frater suus Senescallus Domino loquuturi. Fecit prędicari, & dedit indulgentiam, & suam ibidem Dominus procurationem recepit.

Domino die Jovis sequenti eunte apud Tyart, Dominus Claromontensis Episcopus & frater suus sibi venerunt obviam, & per magnam partem itineris simul cum Domino equitarunt. Illa die Dominus receptus modo quo supra, ą capitulo & Pręposito Ecclesię de Tyart fuit procuratus; & in crastion audita Missa sua, benedixit, confirmavit, & in capitulo visitavit, & coronavit. Quo facto, descendit Dominus ad capellam beati Johannis Baptistę, & ibidem tria consecravit altaria, medium in honore beati Johannis baptistę & omnium sanctorum, dextrum in beatę Katerinę, & sinistrum in beatę Marię Magdalenę. Quibus consecratis, celebravit sine nota, & didit indulgentiam iis qui consecrationibus interfuerunt.

Die Veneris sequenti, pręscriptis rire peractis, venit Dominus & apud Nigrum Stabulum prioratum Clugniacensem, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem benedixit, tonsuravit, & confirmavit. Summa expensarum VIII. libr. & X. solidi.

Dominica sequenti in quindena Paschę venit Dominus apud prioratum de Argeroles Clugniacensis ordinis, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit, tonsuravit, & benedixit. Summa expensarum X. librę.

Die Lunę sequenti, videlicet in crastino beati Georgii, venit Dominus apud Salinhac prioratum sancti Michęlis de Clusa in Lombardia, recptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit, tonsuravit, & bendixit. Noluerunt computare.

Die Martis sequenti in festo beati Marci evangelistę Dominus venit apud Sanctum Dider prioratum de Casa Dei, receptus processionaliter, campanis pulsatis, in capis sericis, cum cantu, & procuratus. Ibidem confirmavit & benedixit.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Cullac prioratum de Clusa in Lombardia, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit, tonsuravit, ornamenta & imagines benedixit.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Martach prioratum de Sartelenges Clugniacensis ordinis, receptus & procuratus; & ibi confirmavit, tonsuravit, benedixit. Die vero pręcedenti finavit Prior d'Ambert & Prior de Chamont pro dictis prioratibus XX. libras, IV. solidos; ita quod pro quolibet finavit X. libras & IV solidos.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Chalure prioratum Casę Dei, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem sequenti sabbato celebravit cum nota.

Eadem die venit Dominus ad Sallanc prioratum Casę Dei, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit.

Dominica sequenti, videlicet ante festum beatorum Philippi & Jacobi, venit Dominus apud Vineros prioratum de Sacerlenges Clugniacensis ordinis, receptus processionaliter & procuratus; ibidem confirmavit, benedixit & tonsuravit.

Die Lunę sequenti, scilicet prima die Maii, venit Dominus apud Erlant prioratum de Clusa in Lombardia, receptus processionaliter & procuratus; ibidem confirmavit, benedixit, & tonsuravit. Et die Martis sequenti misit Dominus magistrum Johannem Gresillon Canonicum Bituricensem, fratrem Simonem de Blesis, Renaldum socium ejus de ordine fratrum Minorum, & Cononem Canonicarum Versionensem ad monasterium Casę Dei cum duobus Clericis Domini Claromontensis, magistro Johanne scilicet & magistro Petro, ut interessent collationi faciendę quarundam clausularum contentarum in privilegiis Casę Dei, per quas nituntur monachi [ostendere] se esse exemptos tam in capite quam in membris; & fuit facta dicta collatio dictarum clausularaum ad privilegia, & fuerunt lecta dicta privilegia ą principio usque ad finem & diligenter inspecta tam in filo quam in bulla per missos ą dicto Domino Bituricensi, pręsentibus dictis duobus Clericis Domini Claromontensis.

Primum privilegium lectum & inspectum fuit Domini Urbani Papę II. secundum Lucii III. tertium Honorii III. quartum Alexandri IV. quintum Alexandri III. sextum Clementis IV. septimum Urbani IV. octavum Paschalis.

Eodem die Martis venit Dominus apud sanctum Germanum Lerin prioratum Casę Dei, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit, benedixit, & tonsuravit.

Die Mercurii sequenti post festum beatorum Philippi & Jacobi venit Dominus apud Azeracum prioratum Casę Dei, receptus processionaliter & procuratus; & ibidem confirmavit, benedixit, tonsuravit, & altare quoddam in dicto prioratu consecravit in honore beatę virginis Marię, & dedit indulgentiam. Ibidem ipso die venit Dominus Episcopus Claromontensis & Abbas Casę Dei & multi boni [viri] cum [eis]. Quibus congregatis cum Domino, lectę fuerunt clausulę supradictę sumptę in privilegiis Casę Dei prędictis; de quibus facta fuit copia & inspectio, ut superius est expressum. Super quibus clausulis cum diutius fuisset altercatum hinc inde, multi fuerunt habiti tractatus inter dictos Dominos Bituricensem & Claromontensem ex una parte, & Abbatem Casę Dei ex altera, super discordia reformanda inter ipsos; qui illo die non habuerunt effectum. Quibus actis, recesserunt dicti Dominus Claromontensis & Abbas.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Ville Bride prioratum abbatię Piperacensis ordinis sancti Augustini, receptus processionaliter, procuratus; & ibidem confirmavit & benedixit.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Couz prioratum monialum ordinis sancti Benedicti, receptus processionaliter ą clero & monialibus & procuratus; & ibidem confirmavit, benedixit, & tonsuravit, & intravit capitulum; & visitationis fungens officio, invenit ipsum monasterium reformandum, potissime circa spiritualia.

Temporalia siquidem erant in manu regis Francię, quoniam erant ibi duę Priorissę in discordia & in dissensione. Dominus, adhibendo diligentiam quam potuit, & statum monsaterii debite restaurando, ordinando pręcepit quod si Priorissa de novo ibi posita post litem motam aliquam fecerat monialem, quod amoveretur.

Pręcepit etiam quod puellę seculares quę ibidem de bonis monasterii nutriuntur, expellerentur, & quod volenti aliquam retinere, nihil de bonis monasterii administratur eidem. Insuper cum quidam libri dicerentur ibidem sublati, de quorum alienatione timebatur, pręcepit Dominus infra Ascensionem omnes in medium reportari & necessarios ad officium divinum in loco prędicto seu consueto dimitti, non necessarios per Sacristam custodiri; & hoc fieri pręcepit per duas juratas pro utaque parte. Et super his scripsit Domino Ballivo Arvernię, in cujus manu, nomine Regis, tenebatur temporalitas, ut de pręmissis observari faceret quę dicto monasterio credert expedire. Dictis die & loco venerunt quidam magni & sollemnes ex parte Abbatis Casę Dei, qui cum Domino multis tractaverunt, & finaliter quandam litteram concordarunt quę se declarat, & cujus tenor siquitur in hęc verba.

 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, & Arbertus ejusdem gratia Abbas monasterii Case Dei in Alvernia, universis presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Noveritis quod [cum] nos pręfatus Archiepiscopus asseremus & adhuc asseramus debere nos ad visitationem & procurationem jure metropolitano admitti & solvi nobis in monasterio Casę Dei procurationem eandem, dicto Abbate pro se & conventu suo contrarium asserente, causa pacis & concordia& sic inter nos extitit concorditer ordinatum & expresse conventum, quod nos Archiepiscopus prędictus reciperemur nunc ad processionem & procurationem tantum in dicto monasterio; ita tamen quod per hoc vel alia quę faciemus ibi vel fient nobis Archiepiscopo prędicto aut recipiemus ab Abbate & conventu prędictis, nihil nobis quoad proprietatem, possessionem, vel quasi vel cujuscunque alterius juris aut suffragii acquiratur. Si vero aliquod jus proximo ante istam compositionem nobis Archiepiscopo competebat, illud salvum sit & servertur eidem, nec in dictis proprietate, possessione, vel quasi eisdem Abbati & conventui nec eorum privilegiis aliquid pręjudicii generetur. Sane quia ex quibusdam tractatibus habitis inter nos & Abbatem prędictum speramus auctore Domino inter nos & ipsum ac monasterium suum per concordiam seu per sedem apostolicam pacis fœdera reformari, ordinatum est inter nos quod usque ad septennium ab hodie numerandum & complendum non possimus visitationem vel procurationem nec aliquid occasione earum nos vel successores nostri petere efficaciter ab eisdem; ita tamen quod per dilationem istam nullum nobis vel Ecclesię nostrę fiat pręjudicium, nisi interim per compositionem amicabilem & concordem vel per declarationem apostolicę sedis factam fuerit aliter ordinatum; ad quam declarationem seu compositionem poterimus pendente dicto septennio procedere, si viderimus expedire. Si vero interim non fuerit decalratum, nobis Archiepiscopo prędicto id jus omnino petendum quo possimus hodie efficaciter uti & non amplius, & ipsis omnis omnino defensio qua possunt vel possent hodie se tueri per omnia reservantur. In quorum testimonium nos Archiepiscopus & Abbas prędicti sigilla nostra pręsentibus duximus apponenda. Actum & datum anno Domini MCC. octogesimo quarto, die sabbati in festo beati Johannis ante portam Latinam. 

Hęc autem littera clausa fuit, certo die reposita fuit.

Die dominica sequenti venit Dominus apud Mazarat prioratum Casę Dei, receptus processionaliter & procuratus. Prior noluit computare. Eadem die dominica misit Dominus Cononem suum Capellanum cum clerico coquinę & coquum suum & quosdam alos pedites de familia sua ad abbatiam Casę Dei, sicut alibi consueverant pręmitti. Abbas eos satis curialiter recepit, & uni monachorum suorum pręcepit ipsis tam pro Domino procurando quam pro ipsius familia necessaria & interrogata affluenter ministrare; & hospitium in ambitu monasterii pro Domino & suis sequentibus assignarunt. Pręmissi illo sero in villa voluerunt hospitari, quia hospitia non erant mandata in villa. Fuerunt illo sero per abbatiam procurati in fœno & avena pro equis, in pane, vino carnibus, candela, & in aliis necessariis abundanter, prout petere voluerunt, & etiam multum plus oblatum.

Die Lunę sequenti veniente Domino ad abbatiam & monasterium Casę Dei, venerunt ei obviam satis longe, suum excusantes Abbatem quare non venerat obviam Domino, quia Missas suas audiebat & cantabat, & quod modus suus erat nullius omnino vacare donec Missam.... 

Diocesis Lemovicensis. 

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto, die Veneri post quidenam navitatis beati Johannis Baptistę, intravit reverendu pater Simon Bituricensis Archiepiscopus Aquitanię Primas Lemovicensem diocesim causa visitationis. Et primo declinavit ad abbatiam de Albisptris ordinis Cisterciensis; ubi receptus fuit processionaliter ą conventu dicti loci, pulsatis campanis, & prędicavit in capitulo. Et ipsa die pernoctavit ibidem ad expensas abbatię, nec fuit computatum. Et sciendum quod in comitiva sua erant ii quorum nomina hic notantur, videlicet Johannes Abbas sancti Sulpitii Bituricensis frater Domini, Gilo Capellanus suus monachus sancti Sulpitii, Guido de Nohaylhes Capiceius Pictavensis, Stephanus Capellanus suus, Giraudus de Briva Clericus suus tabellio publicus, magister Johannes Gessilons Canonicus Bituricensis, magister P. de Virsione, qui venit tertia die post P. de Rupe, Archipresbyter de Castro Bituricensis diocesis, frater Hugo de Ferneriis monachus sancti Sulpitii Bituricensis, Otho de Salinis Canonicus Magdunensis Capellanus Domini, Cono rector Ecclesię Virsionis Capellanus Domini, qui venit postmodum Guido de Ranis Clericus Domini, & plures alii.

Dominica sequenti ante festum Magdalena in mane audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde venit apud Nozerinas prioratum Dolensem; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum octo librę.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Nozerinas prioratum Dolensem; & receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Non fuit computatum de expensis.

Dicat die Lunę remisit ista vice Dominus, ob dilectionem & amicitiam magistri Girardi de Malomonte, procurationem quam habebat in prioratu de Auzisna prioratu Dolensi; quem prioratum idem magiester G. tenebat.

Die Martis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit ad abbatiam Prati-benedicti ordinis Ciesterciensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ą conventu dicti loci, quia non habebant Abbatem; & ipsa die pernoctavit ibi ad expensas abbatię.

Die Mercurii sequenti audivit ibi Missam in quadam capella extra abbatiam, confirmavit ibidem, & fecit coronas. Et exinde venit apud Pradeaux prioratum Dolensem; ubi receptus fuit processionaliter & procuratus ad expensas Prioris loci dicti qui noluit computare.

Die Veneris sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit apud Jarnage prioratum conventualem de Clusa; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris, qui noluit computare. Media nocte vero inventi fuerunt duo parvuli latrunculi ante ostium camerę Domini; quorum unus recognovit se cepisse in bursis Capellani & Clerici Capicerii Pictavensis eadem nocte usque ad summam XV. solidorum, de quibus partem reddidit. Qui latrunculi incarcerati fuerunt in carcere Prioris domini dictę villę de Jarnage.

Die sabbati sequenti in vigilia Magdalenę mane audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit apud Garectum prioratum sancti Savini Pictavensis diocesis. Receptus fuit processionaliter ut supra, audivit vesperas, completorium, & vigilias in Ecclesia sollemniter; & ipsa die procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, qui noluit computare.

Dominica sequenti in festo Magdalenę venit Dominus apud abbatiam Agedunensem ordini sancti Benedicti; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ab Abbate & conventu dicti loci, celebravit Missam conventualem in pontificalibus cum pallio, acolytos fecit, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit; & procuratus fuit ipsa die ad expensas Abbatis, nec fuit computatum. Eadem die proposuit Geraldus de Marciaco Clericus contra Johannem Bachalat monachum beatę Marię Ageduni quod idem monachus interfuit mutro Johannis de Marcat defuncti fratris dicti Geraldi; & est factum notorium & fama publica, & quod hujusmodi facto perpetrato prędictus monachus fugit abbatiam de nocte. Idem dixit contra Petrum Buffi monachum dictę abbatię & Priorem sancti Passencii.

Die Lunę sequenti venit Dominus apud Bonum locum abbatiam ordinis Cisterciensis, ubi receptus fuit processionaliter ut supra ab Abbate & conventu dicti loci. Prędicavit ibidem ad expensas abbatię; nec fuit computatum de expensis.

Die Martis sequenti in mane ibidem in Ecclesia consecravit duo altaria, unum in honore sanctę crucis, & alius in honore sancti Nicolai. Celebravit, tonsuras fecit, confirmavit. Et ipsa die exinde venit apud Turrem sancti Austregisili prioratum Dolensem, quem Abbas tenet in manu sua; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas ejusdem monachi procuratis dicti Abbatis. Summa expensarum VIII. librę & XII. solidi.

Die Mercurii sequenti in festo beatorum Jacobi & Christophori venit Dominus apud Goson prioratum Stirpensem, ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Celebravit in pontificalibus cum pallio, prędicavit, indulgentiam dedit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, qui noluit computare.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud abbatiam Cambonensem, ubi recpetus fuit processionaliter ut supra ą Pręposito & conventu dicti loci. Audivit ibi Missam, & prędicavit in capitulo; & procuratus fuit ad expensas Prępositi dicti loci, qui noluit computare. Quia vero Domino datum fuerat intelligi ą quibusdam monachis dicti loci quod Prępositus dictę Ecclesię bona temporalia & spiritualia dissipabat, dicto Pręposito contrarium asserente, Dominus super iis volens inquirere veritatem, prout suo incumbit officio, mandavit conventum dicti loci coram se ipsa die, ut sibi super statu suę Ecclesię dicerent veritatem. Qui monachi, juramento obedientię ad hoc adstricti, sibi reponderunt omnes & concorditer, publice tamen, quod pręfatus Prępositus laudabiliter se habebat tam in spiritualibus quam in temporalibus, & quod bona Ecclesię erant in bono statu tam in capite quam in membris. Quorum responsionibus acquievit. Et iis actis, in inquisitione prędicta ulterius procedere noluit.

Die Veneris sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, fecit tonsuras. Et exinde venit apud abbatiam Evahonensem, ubi receptus fuit processionaliter ut supra ą Pręposito & conventu dicti loci. Audivit ibi Missam, prędicavit in capitulo, pręsentibus Pręposito & conventu dicti monasterii & aliis Prioribus foraneis, videlicet Priore de Cantella, Priore de Domairac, Priore sancti Petri de Montelucio, Priore de Tullo, Priore de Neris, & pluribus aliis, necnon pręsentibus Decano Lemovicensi Domino Johanne de Vernoliis, Petro Malens Canonico Lemovicensi, & sociis Episcopi Lemovicensis, magistro G. de Armento Officiali Claromontensi, & Pręposito Cambonensi, & pluribus aliis Clericis & laicis. Ubi Prior de trenant Domino contra suum Prępositum graviter conquerendo monstravit quod cum esset in possessione prioratus de Trenant, idem Prępositus de Evahon ipsum spoliaverat sine causa ą possessione prędicta; afferens dictus Prior quod de consuetudine in prędicta Ecclesia de Evahon approbata ita erat, quod Prępositus non poterat aliquem prioratum conferre nisi in capitulo & de consensu capituli, nec etiam aliquem Priorem destituere, deponere, seu amovere nisi ex causa allegata & approbata & de consensu capituli ac etiam Metropolitani; dicto Pręposito contra illam consuetudinem se opponente & aliam consuetudinem allegante. Quibus sic propositis & auditis in pręsentia nominatorum supra, pręcepit Dominus partibus quod quilibet de jure suo ipsum informaret, & parti quę potiora jura pro se ostenderet jus suum faceret deliberati. Quibus sic actis, exivit capitulum; & dictus Prępositus pro bono pacis voluit, & promisit postmodum in pręsentia Domini, quod dictus Prior possessionem bonorum dicti prioratus una cum dicto prioratu integre rehaberet. His actis, ipsa die procuratus fuit dictus Dominus Bituricensis ibidem ad expensas Prępositi & conventus dicti loci, nec fuit coputatum de expensis.

Die sabbati sequenti audivit ibi Missam in mane, confirmavit. Et exinde venit apud Ruygnac prioratum Evehonensem; ubi receptus fuit ut supra, et procuratus ad expensas proprias Prioris dicti loci, qui noluit computare de expensis.

Dominica sequenti in octavis Magdalenę venit Dominus apud Manicac prioratum Silvigniacensem, ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et quia inter Priorem & Capellanum dicti loci contentio vertebatur super hoc quod dictus Prior dicebat Capellanum teneri ad medietatem procurationis, vocatis partibus, Dominus super hoc inquisivit, & invenit per testes quod prędecessores dicti Capellani solverant medietatem procurationis. Propter quod dicto Priori, qui sibi ministraverat dictam procurationem, dedit unam litteram in qua continebatur quod nisi infra certum terminum idem Capellanus satisfecisset medietate procurationis prędictę prędicto Priori, quod propter hoc esset excommunicatus idem Capellanus. Et fuit summa expensarum IX. librę & IV. solidi.

Die Martis sequenti in festo sancti Germani venit Dominus apud monasterium Rosoliense, ubi sunt Canonici seculares; & receptus fuit processionaliter ut supra ą Canonicis dictę Ecclesię. Celebravit in pontificalibus, fecit acolythos, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ibidem ad expensas capituli. Summa expensarum XI. librę VI. solidi. Ipsa vero die quendam Clericum dictę villę, qui extirpaverat vineam Sacristę dictę Ecclesię, coram se citari fecit. Qui citatus comparens recognovit se dictam vineam extirpasse. Propter quod Dominus condemnavit ipsum Clericum in decem solidis Turonensibus reddendis dicto Sacristę infra quindecim dies; & super hoc concessit litteram dicto Sacristę.

Die Mercurii sequenti in festo sancti Petri ad vincula venit Dominus apud Pheletinum prioratum Cambonensem; ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Celebravit in pontificalibus cum pallio, fecit acolythos, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Procuratus fuit ipsa die ad expensas Prioris, qui noluit computare de expensis.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Meignac prioratum Dolensem, quem Abbas Dolensis tenebat in manu sua; & ibi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, & procuratus fuit ibidem. Summa expensarum VIII. librę. Eadem vero die comparuit ibidem coram Domino Johannes Leonardi Canonicus Ecclesię Rosoliensis citatus de mandato Domini pro eo quod ipse manus injecerat violentas in Johannem Malteherbes laicum in cimiterio Rosoliensi usque ad effusionem sanguinis; quam effusionem sanguinis recognovit idem Canonicus coram Domino, & se super hoc ordinationi Domini supposuit. Unde Dominus condemnavit ipsum in decem solidis Turonensibus reddendis passo injuriam. Item condemnavit eundem in una capa serica in pretio sex librarum Turonensium reddenda Ecclesię Rosoliensi infra annum instantem (& super hoc fuerunt plegii Capellanus dicti loci) pro injuria illata Ecclesię prędictę Rosoliensi pro verberatione & sanguinis effusione facta in cimiterio Ecclesię prędictę; & super hoc dedit litteras, quę traditę fuerunt Archipresbytero de Albuconio, ut per ipsum pœna levaretur prędicta.

Eadem vero die ad reconciliandum dictum cimiterium benedixit aquam, & mandavit dictum cimiterium benedicti ex illa aqua benedicta per Capellanum de Chambonac. Hoc enim poterat facere Dominus ex privilegio speciali, videlicet cimiteria polluta sanguine vel alias reconciliari facere per quemcunque vellet, dum tamen esset idoneus & ad hoc instructus.

Die Veneris sequenti in festo inventionis sancti Stephani venit Dominus apud abbatiam de Bona-aqua ordinis Cisterciensis; ubi receptus fuit processionaliter ab Abbate & conventu dicti loci, pulsatis campanis. Prędicavit in capitulo, celebravit Missam conventualem in pontificalibus cum pallio, fecit acolythos & tonsuras, & pernoctavit ibidem. Quia vero Abbas minus sufficienter necessaria ministraverat Domino & suis, deficiendo in ferratura equorum, & culcitris, linteaminibus, palea, & multis aliis, Dominus die crastina in mane eundem Abbatem canonice monuit de emendando prędictum delictum. Et licet dictus Abbas offerret se facturum voluntatem Domini verbo & non facto, Dominus eum excommunicavit; & ex abundanti appellavit idem Dominus ad sedem apostolicam pro se & suis & ad hoc consentientibus, ne ipsi Abbas & conventus vel exequutores eorum ą sede apostolica deputati, si quos habebant, aliquid de facto contra ipsum vel suos attentarent. Insuper legi fecit idem Dominus ibidem privilegium quod habebat, videlicet quod nullus delegatus, subdelegatus, conservator vel exequutores quicunque ispum possent excommunicare.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Portum Dei prioratum conventualem Casę Dei; ubi receptus fuit processionaliter & honorifice ut supra. Audivit Dominus Missam conventualem, confirmavit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, nec voluit computare de expensis.

Dominica sequenti in mane fecit ibi tonsuras. Et exinde venit apud Bortum prioratum Clugniacensem, quem tenebat Epsicopus Claromontensis; ubi fuit receptus ut supra. Audivit ibi Missam, confirmavit; & procuratus fuit ibidem ad expensas procuratis dicti Episcopi Claromontensis. Non fuit computatum de expensis.

Die Lunę sequenti venit Dominus apud sanctum Angelum prioratum conventualem de Cassosio, ubi recpetus fuit ut supra. Audivit Missam, confirmavit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, qui noluit computare de expensis.

Die Martis sequenti in mane fecit ibi tonsuras. Et exinde venit apud Maimac abbatiam ordinis sancti Benedicti, ubi receptus fuit processionaliter ut supra ab Abbate & conventu dicti loci. Celebravit, & procuratus fuit ipsa die ad expensas abbatię. Et quia datum fuerat Domino intelligi quod monachi dictę abbatię multum dissolute vivebant jacentes in cameris, omisso eorum dormitorio, comedentes singulariter in cameris, eorum refectorio prętermisso, mandavit Dominus Abbatem & monachos dicti loci coram se, & in pręsentia monachorum suorum eidem Abbati pręcepit quod de cetero comederent in refectorio & jacerent in dormitorio & non alibi ex causa, exceptis in officiis constituis; de quibus pręcepit Dominus ut servaretur in eis quod hactenus fuerat observatum. Prędictus autem Abbas promisit Domino quod staret ordinationi suę, & quod in pręmissis tamquam suo ordinario obediret.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Vedrines prioratum Casę Dei; ubi receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, & procuratus fuit ibidem ad expensas Prioris dicti loci. Suma expensarum IX. librę.

Eadem die finavit Prior de Vantador Clugnicansis ordinis de procuratione sua ad X. libras.

Et ipsa die incepit Dominus dare commissiones sub hac forma. 

Simon Dei gratia Bituricensis archiepiscopus Aquitanię Primas, dilecto in Christo tali Priori vel Abbati Lemovicensis diocesis salutem in Domino. Conquestus est nobis Lemovicensem diocesim visit antibus B. ejusdem diocesis quod P. & H. Clerici vel laici pręfatę diocesis super terris, debitis, possessionibus, & rebus aliis vel usuris injuriantur eidem. Ideoque discretioni vestrę committimus & mandamus quatinus coram vobis partibus convocatis, audiatis causas & sine debito terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam auctoritate nostra firmiter observari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, censura simili compellatis veritati testimonium perhibere. Datum &c. 

Eadem die impetravit commissionem Johannes de Otherarico monachus Casę Dei contra renaudum Alemart, Gaubertum Aboniart, Petrum Galteri, & uxorem Johannis Bœt Lemovicensis diocesis; & habuit judicem magistrum P. de Podis Canonicum Hacentensis monasterii.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam Dominum, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Tutelam abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi Abbas & burgenses dictę villę cum trumpis & instrumentis aliis jocundis obviaverunt Domino, & ipsum conduxerunt usque ad portam Ecclesię; & illic fuit receptus honorifice ab Abbate & conventu dicti loci, pulsatis campanis, & processionaliter, & procuratus ibidem ad expensas abbatię; & non fuit computatum de expensis.

Die Veneris sequenti in festo beati Laurentii in mane intravit capitulum, prędicavit, postmodum celebravit Missam conventualem in pontificalibus cum pallio, fecit acolythos, prędicavit populo, indulgentiam dedit; & fuit ibidem ipsa die ex gratia ad expensas & invitationem Abbatis dicti loci. Qua die, congregato capitulo, Dominus in pręsentia capituli proposuit quod monachi in prioratibus constituti sępissime prioratibus suis debitis servitoribus destitutis veniebant ad abbatiam suam, ibidem diutius residentes, & in cameris dictę abbatię comedebant, & secum multos monachos dictę abbatię invitabant pro machinationibus & aliquibus discordiis suscitandiss & ut eos possent trahere ad voluntatem suam faciendam, & ita bona abbatię pro nihilo consumebant, prioratus suos debito servitio defraudantes. Quare pręcepit eis Dominus ut super statu abbatię responderent sibi veritatem. Prędicti autem Abbas & monachi responderunt concoditer quod abbatia tam in temporalibus quam in spiritualibus erat in bono statu. Quibus auditis, Dominus noluit procedere ulterius, sed recessit.

Die sabbati sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Obazinam abbatiam Cisterciensem, ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Prędicavit in capitulo, & rogavit ipsos de capitulo ut ipsum recommendatum haberent in orationibus suis & beneficiis. Qui devote eidem annuerunt. Post prandium eadem die visitavit Dominus moniales ibidem prope existentes, quę nullo tempore vitę suę exeunt claustrum, ut dicitur, nec intrant claustrum homines nisi Pręlatis vel personis honestis. Prędicavit ibidem, & dedit indulgentiam.

Die dominica in mane sequenti consecravit ibidem quadam capella quoddam altare in honore beatę Marię Magdalenę; audivit Missam, & dedit indulgentiam illis qui interfuerant consecrationi dicti altaris. Exinde venit apud Argentac prioratum conventualem de Clusa, ubi receptus fuit processionaliter ut supra; audivit Missam, confirmavit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, nec fuit computatum de expensis.

Die Lunę sequenti audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Brivasac prioratum Sollemniacensem; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci, nec fuit computatum de expensis.

Die Martis in vigilia Assumptionis beatę Marię venit Dominus apud Bellumlocum, ubi fuit honorifice receptus ą burgensibus & processionaliter ab Abbate & conventu dicti loci. Intravit capitulum, prędicavit & visitavit; & in ipso capitulo recepit homagium & fidelitatis juramentum ab Abbate prędicto de villa Bellilocensi cum pertinentiis feodis ipsius villę, secundum quod in littera compositionis olim factę inter Abbatem & Dominum Bituricensem Archiepiscopum continetur. Et protestatus fuit Dominus quod licet dicta homagium & juramentum receperit in capitulo supradicto, nullum sibi & Ecclesię Bituricensi pręjudicium generetur quin prędictus Abbas & successores ejus ea facere teneantur alibi quando fuerint requisiti; petens idem Dominus Archiepiscopus ab ipso Abbate claves portarum dictę villę sibi tradi in signum dominii, prout facere tenbatur. Qui respondit quod libenter eas traderet, si haberet, sed ad pręsens eas non habebat, nec habere poterat, quia Bernardus de Sacrario, cui eas commiserat custodiendas tempore Domini Guidonis prędecessoris Domini, sibi reddere denegabat, pręsentibus pluribus monachis & burgensibus dictę villę, quorum nomina scripta sunt in litteris inferius confectis. Eodem vero die Dominus fuit cum Abbate ex gratia & ą burgensibus villę.

Super homagio & juramento fidelitatis facto dedit Abbas litteram sigillo suo sigillatam sub hac forma. 

Universis pręsentes litteras inspecturis Bego humilis Abbas Bellilocensis Lemovicensis diocesis salutem in Domino. Noveritis quod cum nos & conventus noster nomine Ecclesię nostrę Bellilocensis ą revenrendo patre Domino S. Bituricensi Archiepiscopo Aquitanię Primate nomine scarosancta Bituricensis Ecclesię teneamus in feodum & tenere debeamus villam nostram Bellilocensem cum pertinentiis & juribus ad ipsam spectantibus, cum prędicta omnia movenat de feodo & dominio Bituricensis Ecclesię, prout evidenter per probationes legitimas productas coram Officiali Nivernensi judice super hoc delegato ą reverendo patre Simone Dei gratia tituli sanctę Cęcilię Presbytero Cardinali tunc apostolicę sedis Legato apparet & per diffinitivam sentientiam ab eodem contra nos pro Biturocensi Archiepiscopo promulgatam. Item cum nos teneamus in feodis ą Domino Archiepiscopo nomine Bituricensis Ecclesię omnia temporalia prioratuum omnium, ad ministrationum, & obedientiarum ad monasterium nostrum spectiantium, ac omnes alias villas nostras cum pertinentibus suis & juribus omnibus, ac omnia feoda & refeoda ad monasterium nostrum spectantia, videlicet reparium & temporalia de Scaulhac, administrationem & temporalia de Friac & de Favars & de Riberia, de Biaroz, & Deuscous, & de Burda, & de Signec, & prępositatum de Tudel, & temporalia Ecclesiarum de Felinis, de Girat, & de Bonavilla, de Scauquel, & de Bochart, Datilac, de la Tuc, & de nemore, & villam de Condac, villam del Saule, homagia & feoda Vicecomitis Turennę, domini de Castro novo, domini Riguaudi de Cavengnac, R. de Curamonta, domini de Nioleto, domini Filberti de Pomeya, domini Gilberti de Ganerii, domini Guillelmi de Cabra, Petri Doragnac, Guillelmi de Moritanis, Guillelmi & Ademari de Favras, dominorum de Malamorte, & omnium aliarum personarum quę nobis & monasterio nostro debent vel fecerunt homagia & quę tenent in feodum vel refeodum ą nobis & monasterio nostro vel tenere debent, nec prędicta omnia vel aliqua de prędictis tenemus ab alio domino temporali nec tenere possumus, cum ipse Archiepiscopus noster & rerum nostrarum temporalium dominus sit superior temporalis, & resortum habet ą nobis tamquam dominus temporalis superior & habere debet & successores sui in perpetuum. Necnon eidem & successoribus jurare tenemur fidelitatem, ac eidem claves Bellilocenses tradere in novo adventu suo, anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto, decimonono Kalendas Augusti, die Martis quartadecima ejusdem mensis, in vigilia Assumptionis beatę Marię virginis, in monasterio nostro, videlicet in capitulo nostro, circa tertiam pulsata campana ad gcongregandum conventum nostrum in dicto capitulo, reverendo in Christo patri Domino Simoni Dei gratia Bituricensi Archiepiscopo Aquitanię Primati supradicto nomine Bituricensis Ecclesię homagium fecimus & juramentum fidelitatis de omnibus supradictis, pręsentibus & ad hoc vocatis religioso viro Johanne Abbate sancti Sulpitii Bituricensis, venerabilibus viris Domino Guidone de Nohailhes Capicerio Pictavensi, & magistro Johanne Gresillon Canonico Bituricensi, fratribus Simone de Blesis & Johanne de sancta Severa ordinis Minorum, P. de Rupe Archiprebytero de Castra Bituriensis diocesis, fratre Hugone de de (il y a deux "de" dans le texte) Faveriis monacho sancti Sulpitii Bituricensis, Octhone de Salinis Presbytero Canonico Magdunensi, Conone Presbytero rectore Ecclesię parochialis de Versione Bituricensis diocesis, Hugone monacho Priore de Urseto Claromontensis diocesis, Johanne de Maimac Priore claustrali monasterii nostri, Bernardo de Quercu Infirmario, Petro de Planis Camerario, Bertrando de Favars, Stephano de sancto Badelio, Aymerico de Vigilando monachis ejusdem monasterii, Martino la Celhe, Petro Majoris, Petro del Segrey, Bertrando del Segrey, Ademaro la Treilhe, magistro Guillelmo Majoris, & Laurentio Stephani burgensibus villę nostrę Bellilocensis, & pluribus aliis. 

Die Veneris post Assumptionem beatę Marię venit Dominus apud Albignet prioratum de Clusa, ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci.

Die sabbati sequenti in mane audivit ibi Missam. Et exinde venit ad Brivam prioratum ordinis sancti Augustini; ubi recpetus fuit processionaliter & procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Die Dominica sequenti fuit ibidem ad invitationem Domini Guidonis de Nohailhes Capicerii Pictavensis ex gratia in domibus dicti prioris. Et fuit secum Episcopus Caturcensis; Eadem die celebravit in pontificalibus cum pallio, fecit acolythos & tonsuras, prędicavit, indulgentiam dedit.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam. Et exinde venit apud Vosies abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas abbatię, nec fuit computatum de expensis.

Die Martis sequenti audivit ibi Missam, intravit capitulum, prędicari fecit. Et exinde venit apud Usarchiam, ubi receptus fuit processionaliter ut supra ab Abbate & conventu dicti loci, & procuratus ad expensas abbatię. Non fuit computatum.

Die Mercurii sequenti in octavis Assumptionis beatę Marię in mane audivit Missam ibi, prędicavit, tonsuras fecit, & confirmavit. Et exinde venit apud Arnacum prioratum sancti Maritalis Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas prioris dicti loci.

Eadem die concessit commissionem Dominus Stephano Salavalh Clerico conquerenti quod Bernardus Bonifaci, Guido Estuderii, Bartholomęus Radulphi, Bernardus Iudicis de Capella, Petrus & Gacelinus fratres super terris &c. judicem Priorem claustralem Belliloci.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit ad prioratum sancti Roberti de Casa Dei, ubi receptus fuit processionaliter, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Die Veneris sequenti in festo beati Bartholomęi venit Dominus apud Dalon abbatiam Cisterciensem, ubi receptus fuit processionaliter ut supra. Et duo altaria in Ecclesia dicti loci consecravit, unum in honore beati Bartholomęi, & alius in honore Apostolorum Simonis & Judę. Audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras; & pernoctavit ibidem ad expensas abbatię. Non fuit computatum de expensis.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud sanctum Aredium, ubi sunt Canonici seculares; & receptus fuit processionaliter ut supra ą Decano & capitulo dicti loci. Ipsa die celebravit Dominus in pontificalibus magnam Missam, & fuit procuratus dicta die ad expensas Decani & capituli dicti loci. Summam expensarum ....

Die dominica sequenti in Ecclesia dicti loci duo altaria consecravit, unum in honore sancti Aredii, & aliud in honore sancti Juniani. Celebravit in pontificalibus cum pallio, fecit acolythos & tonsuras, confirmavit. Et ipsa die venit apud Chalas prioratum conventualem sancti Augustini; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Sollemniacum abbatiam sancti Benedicti, ubi Episcopus Lemovicensis, Abbas sancti Martialis Lemovicensis, & plures alii venerunt Domino obviam; & fuit receptus processionaliter, ipsis pręsentibus, ab Abbate & conventu dicti loci processionaliter ut supra; procuratus ad expensas abbatię. Summma expensarum....

Eadem die concessit Dominus commissionem Abbati & conventui dicti loci conquerentibus quod Ademarus de Cambonio dictus Cechardus, Guido & Aymericus de Claro oculo, & Johanes Medici Lemovicensis diocesis, super terris, debitis, possessionibus &c. injuriantur eisdem, judicem Priorem claustralem Bellilocensem pręfatę diocesis. Item aliam dictis conquerentibus quod Johannes Gregorii & ejus uxor, magister Matthęus, qui moratur cum domino Gacelino de Castronovo Milite, dictus Lalamans, & dictus Baurac de Gezonis pręfatę diocesis super terris &c. injuriantur eisdem judicem supradictum.

Item aliam Pręposito de Fagia monacho Sollemniacensi ejusdem diocesis conquerenti quod P. Baylac, G. Doneu domicellis, Johannes deu Quaroy, Aymarz Samēonet, & Guido Rogerii pręfatę diocesis super terris &c. injuriantur eisdem, judicem supradictum.

Item aliam dicto Pręposito conquerenti quod B. Greu, B. Baylet Presbyter dictus Barrisso, P. de Broli, & Bernardus Manha pręfatę diocesis super tarris &c. injuriantur eidem, judecem Priorem claustralem Bellilocensem prędictum.

Item aliam Priori de cella monacho Sollemniacensi conquerenti quod Guido Gergnos, dictus Gannac, dictus Bonet Cans, & Johannes Pellissa diocesis prędictę Lemovicensis super terris &c. injuriantur eidem, judicem supradictum.

Item aliam Guillelmo Saderia Clerico conquerenti quod Ademarus de Saxum Miles, Guillelmus de la Rocha, Johannes Bertrandi, G. Lacosta, P. Faure de Examduno ejusdem diocesis super terris &c. injuriantur eidem, judeicem Priorem sancti Geraldi Lemovicensis.

Item die Martis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Calucium castrum magistri Geraldi de Malomonte, & fuit ibidem ad invitationem dicti magistri ex gratia.

Die Mercurii sequenti in festo decollationis beati Johannis Baptistę in mane audivit ibidem Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Petram-Buffieriam, ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci & Prępositi de Carovico, qui duo unam procurationem dant. Prioratus de Petra-Buferia est de abbatia Sollemniacensi. Prior de Carovico est de abbatia sancti Augustini Lemovicensis. Summa expensarum....

Eadem die fecit homagium Domino & juramentum fidelitatis Prior monasterii de Vicano Caturcensis diocesis de omnibus temporalibus et juribus quę habebat seu habere poterat aut debebat in villa Vicanensi & pertinentiis suis, prasentibus religiosis viris Johanne Abbate sancti Sulpitii Bituricensis, Priore de Petra-Buffiera, Domino Guidone de Nohailhes Capicerio Pictavensi, Domino Ademaro de Riparia, magistris J. Gresillon Canonico Bituricensi, P. de Versione, P. de Rupe Archipresbytero de Castra Bituricensi diocesis, Octhone de Salinis Capellano Domini Canonico Magdunensi, & pluribus aliis Clericis & laicis. Et licet dictus Prior dictum homagium teneretur facere Bituris, ad supplicationem dicti Prioris & multorum bonorum recepit ibidem dictum homagium ex gratia. Super quibus debuit dare litteras dictus Prior de Vicano.

Dicta die impetravit ą Domino commissionem P. de Bellomonte Clericus contra rectorem Ecclesię de Mauzanis, Blas. Chauffandras, Bartholomęum de Murato, P. Guardelli, & Geraldum Chambafortz laicos ejusdem diocesis; & habuit Bertrandum Alboyni Canonicum sancti Juniani ejusdem diocesis.

Item eidem P. aliam commissionem contra rectorem Ecclesię sancti Hilarii de Turnis, P. Hugonis Dantoyr, & Bonetum ejus filium, & P. Gardelli laicos ejusdem diocesis; & habuit judicem Guillelmum Ademari Canonicum sancti Aredii Lemovicensis diocesis.

Item idem P. aliam commissionem obtinuit contra rectorem Ecclesię de Lestaurs, P. de Marilho, Guidonem Daffio Clericos, P. Gaurdelli & B. las Chauffandras ejusdem diocesis; & habuit judicem Junianum Canoys Canonicum sancti Juniani ejusdem diocesis.

Item impetravit aliam idem P. contra stephanum Chandeliers, Stephanum de Vernant, & Stephanum la Trocharia laicos ejusdem diocesis; & habuit judicem P. Faydici Canonicum Rasoliensem ejusdem diocesis.

Item impetravit idem P. aliam contra rectorem Ecclesię d'Autor, Bonetum ejus fratrem, Guillelmum Gaialhatz, Guillelmum Emerici de userchia & ejus uxorem pręfatę diocesis; & habuit judicem Guidonem del Chauscauchier Canonicum sancti Aredii.

Item impetravit idem P. contra Priorem de Vinhararia, rectorem Ecclesię de Sodena, & Guillelmum Malais laicum ejusdem diocesis; & habuit judicem Bertrandum Alboyni Canonicum sancti Juniani.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Aurelium prioratum conventualem sancti Augustini; ubi receptus fuit processionaliter, pręsente Episcopo Lemovicensi, ut supra. Et ibidem inter Dominum & Episcopum de multis contulerunt. Posta recessit Episcopus, & ivit pransum ibi prope ad duas leucas; & Dominus remansit, & procuratus fuit ibidem ad expensas Prioris dicti loci.

Dicta die impetravit Prępositus d'Arto monachus Sollemniacensis commissionem contra dictum Arnaus, Guillelmum Pelos, & Stephanam ejus uxorem, P. & Johannem dictos Gautier Lemovicensis diocesis; & habuit judicem Priorem de Belloloco Lemovicensis diocesis.

Item aliam commissionem imperavit Prior de Layral Claromotensis diocesis ordinis sancti Benedicti contra Hugonem de Frayxainas dictum le Tondu Palic, Johannem rectorem Ecclesię de Verneya, rectorem Ecclesię de Petraficta, Johannem de Urchier Presbyterum Lemovicensis diocesis; & habuit judicem Priorem monasterii Bellilocensis ejusdem diocesis.

Die Veneris in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Artigiam prioratum conventualem. Ordo est per se. Ubi fuit receptus processionaliter. Prędicavit in capitulo, & procuratus fuit ibidem ad expensas Prioris dicti loci.

Die sabbati sequenti in mane audivit ibi Missam, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud monasterium Hęntense; ubi receptus fuit processionaliter ą Pręposito & capitulo dicti loci, & procuratus fuit ipsa die ad expensas capituli dictę Ecclesię.

Eadem vero die vocavit Dominus Canonicos dictę Ecclesię coram se, & inquisivit de statu Ecclesię. Et quia venerabilis vir magister R. de Albuconio pręposituram dictę Ecclesię Rasoliensis necnon & Ecclesiam parrochialem sancti Silvani prope Bellamgardam in eadem diocesi Lemovicensi tenebat tamquam intitulata, in modum qui sequitur contra dictum Prępositum processit post multas accusationes. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, universis pręsentes literas inspecturis salutem in Domino. Nuper Lemovicensem diocesimvisitantes, dum per villam Bellagardę transitum Ecclesię sancti Silvani prope villam prędictam frequenter didicimus quod venerabilis vir magister R. de Albuconio tria beneficia, quę inferius annotantur, tamquam intitulata detinebat, quorum unum ex altero non dependet, in suę salutis pręjudicium & scandalum plurimorum, videlicet Ecclesiam sancti Silvani curam animarum habentem, ac pręposituram Ecclesię Rosoliensis, necnon & pręposituram Ecclesię Hęntensis, quę prępositurę in dictis Ecclesiis dignitates reputantur. postea autem ad Ecclesiam Rosoliensem descendimus, visitationis officium exercentes; ubi Canonici dictę Ecclesię nobis hęc eadem retulerunt. Tandem ad Ecclesiam Hęntensem declinavimus, visitationis officium exercentes; ubi Canonici dictę Ecclesię clamorem prędentium confirmantes, non sufficiebant adlmirari qua conscientia tam enormem excessum, non compatiendo prędictis Ecclesiis, toleravimus. Cum autem pręmissa essent notoria & manifesta & adhuc sint, ac Episcopus dictę Lemovicensi diocesis quoad pręmissa negligens fuerit, ut dicitur, & remissus, licet beneficia quę tanto tempore vacavissent quod ad nos vel ad sedem apostolicam esset eorum devoluta conferendi potestas, jure metropolitano seu auctoritate sedis apostolicę conferre possimus, tandem juxta verbum Apostoli dicentis, Nemini cito manum imponas, volentes super pręmissis habere certitudinem pleniorem, ipsum magistrum R. die sabbati ante nativitatem beatę Marię virginis vocavimus coram nobis apud Hęntum, & ab ipso petiimus diligenter utrum pręfatum clamorem opere complevisset. Qui nobis respodit quod pręfatam Ecclesiam parrochialem ac dignitates paredictas detinebat, fructus & exitus dictorum beneficiorum levando & percipiendo; quę beneficia, ut dicebat, successive fuerat assecutus, primo pręposituram Rosoliensem, deinde pręposituram Hęntensem, & ultimo Ecclesiam parrochialem prędictum; asserens tamen fuisse super pręmissis cum ipso ą sede apostolica dispensatum; quam dispensationem ad nostram conscientiam informandam ab ipso nobis petiimus ostendi. Qui nobis respondit quod dispensationem prędictam non habebat ad pręsens nec habere poterat; sed die tertia ą nobis sibi assignata illam nobis ostenderet & offerret; & nos ad supplicationem ipsius diem Veneris in vigilia nativitatis beatę Marię sibi assiganvimus per hęc coram nobis apud Lemovicam ad ostendendum & exhibendum nobis dispensationem prędictam, si quam habet, & ad procedendum ulterius ut jus erit. Quam diem pręfatus R. gratanter & voluntate acceptavit, pręsentibus religiosis viris Johanne Abbte sancti Sulpitii Bituricensis, J. de Pheletino ordinis Prędicatorum Lemovicensis, ac discretis viris Domino Guidone de Nohaylhes Capicerio Pictavensi, magistris J. Gresillon Canonico Bituricensi, Ademaro de Riparia, & Petro de Versione Clericis, & Domino Johanne de Vernolhiis Canonico Lemovicensis diocesis, & pluribus aliis. Datum dicta die sabbati ante nativitatem beatę Marię apud Hęntum anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto. 

Die dominica sequenti in mane ibidem apud Hęntum audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit Dominus apud Pęmhac (Pœnsac) prioratum sancti Martialis Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra; & fuit ibi procuratus ad expensas capituli dicti loci, nec fuit computatum de expensis.

Die Lunę sequenti ante nativitatem beatę Marię virginis in mane celebravit ibidem Dominus, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud sanctum Leonardum prioratum conventualem ordinis sancti Augustini; ubi receptus fuit processionaliter, prędicavit in capitulo, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. In crastino celebravit ibidem, confirmavit, & tonsuras fecit.

Commissionem dedit Dominus Domino Guidoni de la Porta Pręposito sancti Silvani de abbatia de Userche Lemovicensis diocesis contra Aydemarum Forragii, J. & P. Dofa fratres, Jobertum de Bausac, & Guidonem Morselli domicellum pręfatę diocesis; & habuit judicem Abbatem Bellilocensem.

Die Martis ante nativitatem beatę Marię virginis intravit Dominus Lemovicensem civitatem. Et primo declinavit ad Ecclesiam cathedralem; ubi fuit receptus processionaliter ab Episcopo induto vestibus pontificalibus & ą Canonicis dicti loci indutis capis sericis. Et ipsa die fuit procuratus in domibus Episcopi ad expensas ipsius Episcopi nomine capituli, quia debet solvere procurationem pro capitulo secundum quod est consuetum, nec fuit computatum. Et notandum quod antequam Dominus intraret civitatem, venerunt Domino obviam bene per unam leucam Episcopus Lemovicensis, Decanus, magnus Archidiaconus, Cantor, Archidiaconus de Malamorte, Abbas Dauratensis, magister Gillebertus, & plures alii Canonici Lemovicenses, & Abbates sanctorum Martialis & Martini, qui pręcesserunt pro recipiendo Dominum processionaliter.

Die Mercurii sequenti prędicavit in capitulo, & visitavit, pręsentibus in capitulo Episcopo & Canonicis dictę Ecclesię, qui ex gratia speciali obtulerunt ei primam vacaturam prębendam in Ecclesia ad opus cujusdam Clerici fui. Et ipsa die celebravit in dicta Ecclesia majorem Missam in pontificalibus, pręsente Episcopo. Prędicavit populo, indulgentiam dedit. Et ipsa die dedit indulgentiam, & fuit procuratus in domibus Episcopi ab Episcopo ad expensas ipsius Episcopi.

Di(e) Jovis sequenti visitavit Dominus prioratum sancti Andreę Lemovicensis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, pręsente Episcopo. Et declinavit ad abbatiam sancti Martini; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, audivit Missam, & fuit procuratus ibidem ad expensas Abbatis dicti loci; de quibus solvit Prior sancti Andreę Lemovicensis medietatem, prout consuetum erat.

Die Veneris sequenti in vigilia nativitatis beatę Marię virginis visitavit Dominus abbatiam sancti Augustini Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter ab Abbate & conventu dicti loci, audivit Missam; & fuit procuratus ad expensas abbatię, nec fuit computatum de expensis.

Die sabbati in festo nativitatis beatę Marię intravit Dominus ibidem capitulum, prędicavit. Et exinde venit ad abbatiam sancti Martialis Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter, pręsente Episcopo, ab Abbate & conventu dicti loci, celebravit missam conventualem in pontificalibus cum pallio, acolythos fecit, populo prędicavit, & dedit indulgentiam; & ipsa die procuratus fuit computatum.

Die dominica sequenti in mane intravit Dominus capitulum, prędicavit, & visitavit, audivit Missam; & procuratus fuit ibidem ad expensas abbatię in procuratione, quia Abbas dicti loci tenetur ad duas procurationes. Ipsa die dominica visitavit Dominus abbatiam de Regula Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter, prędicavit & visitavit in capitulo; & procurationem suam, quam Abbatissę & conventui mandaverat ad diem sequentem, remisit ista vice Abbatissę dicti loci ad supplicationem ipsius Abbatissę ac venerabilis viri Domini Guidonis de Nohaylhes Capicerii Pictavensis, Abbatis Dauratensis, & plurimorum aliorum.

Die Lunę sequenti in mane audivit Dominus Missam apud sanctum Martialem. Et in camera sua, pręsentibus Episcopo Lemovicensi, Decano, Archidiacono, Abbate Dauratensi Canonico Lemovicensi, & pluribus aliis Clericis & laicis, Dominus viginti tres pueros tonsuravit. Et notandum quod visitando dictam Lemovicensem civitatem concessit commissiones quę sequuntur; quarum commissionum forma mutata fuit prout sequitur, & concessa personis infrascriptis. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, dilecto in Christo Priori de Tutela ordinis sancti benedicti Lemovicensis diocesis salutem in Domino. Conquestus est nobis Lemovicensem diocesim visitantibus Guillelmus Jordani Miles ejusdem diocesis quod Helias de Fonte Presbyter rector Ecclesię de arnaco pręfatę diocesis super terris, debitis, possessionibus, & rebus aliis injuriatur eidem. Hinc est quod cum de consuetudine approbata de causis, controversiis, seu litibus quibuscunque omnium subditorum dictę diocesis, de quibus dicesanus loci cognoscere non incepit, possimus cognoscere visitando & eas sine debito, terminare vel committere, & in possessione hujusmodi juris vel quasi tam nos quam prędecessores nostri fuerimus & etiam adhuc simus, discretioni vestrę mandamus quatenus coram vobis vocatis partibus, causas audiatis prędictas & eas sine debito, usuris cessantibus, terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam auctoritate nostra firmiter observari. testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, censura simili compellatis veritati testimonium perhibere. Vobis enim quoad omnia supradicta committimus vices nostras, donec eas duxerimus revocandas. Datum &c. 

Sub forma prędicta idem Miles contra Guillelmum de Penavayra Militem dictę diocesis aliam commissionem impetravit; & habuit judicem Prępositum de Manniaco dictę diocesis Lemovicensis.

Item idem Miles contra Hugonem Arivac Militem ejusdem diocesis impetravit aliam; & habuit judicem Petrum de Saveril Cononicum Dauratensem.

Item Bernardus Raymundi Clericus Lemovicensis diocesis contra Guaucelinum Macel, Johannem dou Verdieri, Agnetem Fauressa, Johannem Audebert de Cresoli, & filium Pansic Clericum dictę diocesis, commissionem ompetravit similiter; & habuit judicem Priorem claustralem monasterii de Tutela.

Item aliam commissionem impetravit Boso de Montibus domicellus dictę diocesis contra P. Laracha, Raymundum Apicat, relictam dicti Varaymier, & uxorem dicti Sorameu, & Hubertum de Cirlot dictę diocesis; & habuit judicem S. Chabilli Canonicum sancti Juniani pręfatę diocesis.

Item Aymingarda dictę diocesis impetravit contra Gaucelinum de Afforla Militem, Heliam Sulhei Militem, Heliam de Nobiliaco domicellum, Laurentium Fautoris, P. Bordanayra ejusdem diocesis commissionem; & magistrum S. de Malomonte Canonicum Lugdunensem pro judice impetravit; proviso tamen ne virtute hujusmodi rescripti extra diocesim Lemovicensem partes protrahantur.

Item Aymericus de Jarmahc Miles contra Heliam Durandi, R. Durandi, Hemericum Bordanayra, Stephanum Denner, P. Chabnen dictę diocesis commissionem impetravit; ac P. de Barnon Canonicum Rosoliensem Lemovicensis diocesis pro judice sub prędicta forma impetravit.

Die Lunę prędicta in crastino nativitatis beatę Marię virginis exivit Dominus civitatem Lemovicensem. Et ipsa die venit apud Carnum juxta Axiam prioratum sancti Martialis Lemovicensis, ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci & Prioris de Ape; qui duo ad unam procurationem tenentur. Summa expensarum XI. librę II. solidi.

Dicta die impetravit commissionem Aymericus Raucharens laicus crucesignatus Lemovicensis diocesis contra Heliam Pelliparii Clericum, Stephanum de Chambarac Presbyterum, P. Loven, P. Peconi laicum ejusdem diocesis. Hebuit judicem Dominum Julianum de Crozis Canonicum sancti Aredii pręfatę diocesis.

Item ibidem impetravit commissionem Thomas de Montepessulano de castro Lemovicensi crucesignatus contra Stephanum Cambofortz, P. lo Lacier, P. de Peyraygnec, P. Peconi, & Guillelmum Vachier Lemovicensis diocesis; & habuit judicem Julianum de Crozis prędictum.

Die Martis sequenti audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Ruper Cavardi prioratum abbatię de Carrofo; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Non fuit computatum de expensis.

Die Mercurii sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Nancronum prioratum de Carrofo; ubi receptus fuit processionaliter, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIII. librę VII. solidi.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Buxeriam prioratum conventualem de Clusa; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci; nec fuit computatum de expensis.

Die Veneris sequenti in festo exaltationis sanctę crucis venit Dominus apud Salas prioratum conventualem ordins (corr. ordinis) sancti Augustini; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, celebravit in pontificalibus, acolythos fecit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, qui noluit computare de expensis.

Die sabbati sequenti in octavis nativitatis beatę Marię venit Dominus apud Perusiac prioratum de Caroffo; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, celebravit in pontificalibus, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci, nec fuit computatum de expensis.

Die dominica sequenti venit Dominus ad abbatiam Stirpensem; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, audivit Missam; & procuratus fuit ad expensas abbatię, nec fuit computatum de expensis.

Die Lunę sequenti venit Dominus in mane, & intravit capitulum, & visitavit. Et exinde venit apud sanctum Junianum; ubi receptus fuit ą Decano & capitulo dictę Ecclesię, & procuratus ipsa die ad expensas capituli. Summa expensarum XIII. librę V. denariis minus.

Die Martis sequenti in mane audivit ibi Missam, populo prędicavit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit, confirmavit, & in capitulo visitavit, & dedit commissiones quę sequuntur.

Eadem die Catherina relicta Helię de Siens tutrix J. et Aymerici pupillorum suorum impetravit commissionem contra Heliam de Varenis Militem, Petrum de Molico, Heliam de Jue, & Aymericum Plaichaz Valeti, Guillelmum de Furno, & dictum Guaydamour; & habuit judicem Heliam Borrelli Canonicum sancti Juniani.

Itam aliam commissionem obtinuit dicta relicta contra Gerardum Doveri, Gerardum Ręns, & P. de Rossoays Lemovicensis diocesis. Habuit judicem supradictum.

Item commissionem obtinuit P. Borelli & Petronilla ejus soror ejusdem litis consortes contra Heliam de Malomonte Militem, P. Vermier Capellanum de Dornarac, P. Barac, & P. Roveron ejusdem diocesis; & habuerunt judicem Gerardum Galterii Canonicum sancti Juniani Lemovicensis diocesis.

Die Martis prędicta venit Dominus apud Beux abbatiam Cisterciensem; ubi receptus fuit proccessionaliter ut supra, & pernoctavit ibidem ad expensas abbatię.

Die Mercurii sequenti in mane audivit Missam, confirmavit. Et exinde venit apud Grandimontem; ubi receptus fuit processionaliter ą Priore & conventu dicti loci; & fuit procuratus in aula Prioris, & fuit Prior secum ad prandium, ad expensas Prioris dicti loci; nec fuit computatum de expensis.

Die Jovis in mane intravit Dominus capitulum, prędicavit, & se orationibus fratrum commendavit, audivit Missam, confirmavit, fecit tonsuras. Et exinde venit apud Ambazac prioratum de abbatia sancti Augustini Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę XVII. solidi. Et propter paupertatem loci dicto Priori parcere promisit in primo adventu suo procurationem. 

Diocesis Cadurcensis.

1285.

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto, die Jovis post mediam quadragesimam, intravit reverendus pater Dominus Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus Aquitanię Primas diocesim Caturcensem causa visitationis. Et primo declinavit aput Martellum; ubi fuit receptus processionaliter, pulsatis campanis, & procuratus ad expensas rectoris Ecclesię dicti loci. Summa expensarum XVII. librę & XII. solidi Turonenses.

Et notandum quod caristia temporis, quę caristia incomparabilis erat in partibus illis, fiebant expensę tam magnę, & etiam quandoque propter supervenientes. Nam panis qui alio tempore non valebat nisi unum denarium, valebat & vendebatur tunc IX. denariis; & sic de aliis epulis.

Et sciendum quod in comitiva Domini erant hi quorum nomina hic notantur, scilicet religiosus vir Guido Abbas monasterii Versionis frater Domini; Magister Renerius de Senonis Archidiaconus Graciacensis in Ecclesia Bituricensi, Dominus Otho de Salinis Canonicus Magdunensis, & Conon Canonicus Mimatensis Capellani Domini, magistri P. de Versione & R. de Caritate clerici Domini, frater Johannes Marsac monachus Versionensis, frater Hugo monachus sancti Sulpitii Bituricensis peonitentiarius Domini, magistri Johannes de Camera & Johannes de Senonis nepos dicti Archidiaconi Clerici, & plures alii Clerici & laici.

Die Veneris sequenti ibidem in mane audivit Dominus Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit. Et exinde venit apud Vairac prioratum de Tutela lemovicensis diocesis; ubi fuit receptus processionaliter, pulsatis campanis, & procuratus ipsa die ad expensas Prioris dicti loci. Non fuit computatum de expensis.

Eadem die finavit de sua Prior de Carennac ordinis Clugniacensis ad XIV. libras Turonenses.

Die sabbati sequenti venit Dominus ad Rupem Amatoris prioratum abbatię Tutelę Lemovicensis diocesis; ubi fuit receptus processionaliter ab Abbate Tutelensi & Priore & conventu dicti loci, pulsatis campanis; & in dicta Ecclesia eadem die sacros ordines celebravit, & quosdam Clericos suę & Claromontensis diocesum ordinavit, & quosdam de diocesi Caturcensi de licentia Episcopi Caturcensis, qui sibi litteram clausamm miserat sub hac forma. 

Reverendo in Christo patri ac Domino suo carissimo Domino Simoni divina providentia Bituricensi Archiepiscopo & Aquitanię Primati, aymundus permissione divina suus devotus Caturcensis Episcopus, salutem & cum recommendatione se ipsum ad ejus beneplacita & mandata. Reverende pater, sanctitati vestrę humiliter supplicamus quatinus hac instanati die sabbati proxima post festum Annuntiationis dominicę, ubicunque eadem die vos esse contingat in Caturcensi diocesi, vobis ibidem placeat sacros ordines celebrare. Nos enim dictis ordinibus supersedebimus ob vestri reverentiam & honorem. Valeat vestra reverenda paternitas bene & diu, quę nobis semper pręcipiat tamquam suo. Datum Caturci die Jovis post dictum festum &c. 

Ordinibus vero celebratis, procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Noluit computare, quia Abbas suus & monachi dicti loci comederunt cum Domino ad prandium.

Die dominica sequenti, qua cantatur Ista sunt dies, ibidem apud Rupem Amatoris Dominus celebravit, prędicavit, indulgentiam dedit, & quamplurimos pręsente Episcopo Caturcensi confirmavit. Et exinde venit apud Soliacum prioratum conventualem de Aureliaco; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Noluit computare de expensis.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit, prędicavit, indulgentiam dedit. Et exinde venit apud Gordonium prioratum de Vicano; ubi receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIII. librę & IV. solidi Turonenses.

Die Martis sequenti in mane audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Vicanum prioratum conventualem ordinis sancti Augustini; qui prioratus cum ejus pertinentiis universis tenetur ą Domino in feodum; & ibi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus in procuratione ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XXII. librę & XVII. solidi VI. denarii Caturcenses valentes XV. libras & V. solidos Turonenses.

Die Mercurii sequenti fuit ibidem cu Priore ex gratia. Et eadem die ex gratia hac vice remisit Dominus Priori de Vicano procurationem suam, quam ad dictam diem mandaverat Priori de Concoret prioratui abbatię sancti Ambrosii Bituricensis; quem prioratum idem Prior de Vicano tenebat ad firmam.

Die Jovis sequenti fuit ibidem ad expensas proprias; & in mane intravit capitulum, visitavit. Et eadem die Prior & conventus de Vicano prędicti super die Prior & conventus de Vicano prędicti super homagio & fidelitate quas Domino facere tenentur de prioratu suo & pertinentiis universis dederunt litteras sub hac forma. 

Universis pręsentes litteras inspecturis. Nos Petrus Stephani Prior monasterii de Vicano Caturcensis diocesis ordinis sancti Augustini, totusque ejusdem loci conventus, salutem in Domino sempiternam. Notum facimus quod cum nos nomine prędicti monasterii nostri teneamur facere fidelitatem & homagium de omnibus rebus temporalibus, quocunque nomine ad nos & monasterium nostrum, quocunque jure, seu quacunque causa vel modo pertinentibus, everendo patri ac Domino Domino (repete deux fois) Simoni Dei gratia Bituricensi Archiepiscopo, Aquitanię Primati, quas scilicet fidelitatem & homagium prędecessores nostros in dicto monasterio Bituricensibus Archiepiscopis qui fuerunt pro tempore ex debito confiemur fecisse, nos ab eodem Domino Archiepiscopo nomine suę Bituricensis Ecclesię recognoscimus tenere in feodum omnia & singula temporalia suprascripta, eidemque Domino Archiepiscopo nos prędictus Petrus Stephani Prior de Vicano nomine prędicti monasterii nostri gratanter, prout tenemur, fecimus fidelitatem & homagium nostro & conventus nostri nomine apud Petram-Buferiam lemovicensis diocesis, ubi de mera gratia ab eodem reverendo patre admissi fuimus ad pręmissa; quamquam apud Bituricas, si placeret eidem Domino, prędictam fidelitatem & homagium facere teneamur. In cujus rei testimonium sigilla nostra nos Prior & conventus prędicti, quibus divisim utimur, pręsentibus duximus apponenda. Datum apud Vicanum anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto, die Jovis ante ramos Palmarum. 

Anno prędicto, diecbus Mercurii & Jovis prędictis, scilicet ante ramos palmarum, ibidem apud Vicanum in claustro Ecclesię de Vicano coram Domino Archiepiscopo & mandato suo personę infrascriptę parrochiani de Gordonio qui supra usuraria pravitate erant quamplurimum diffamati coram Domino, propter hoc vocati abjuraverunt; & mandato Domini summas infrascriptas, quas se confessi fuerunt habuisse per usurariam pravitatem, per juramentum suum restituere promiserunt & stare jure super iis coram eo.

Bertrandus de Faveriis abjuratus usuras; ut pręmittitur, promisit restituere centum solidos monetę antique, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Girardus la Olmeida abjuratus usras, ut pręmittitur, promisit restituere quindecim solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Girardus de Molendino abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere centum solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Raymundus de Polverlel abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere octo libras, quas, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Girardus Molendinarii abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem & octo denarios, quos, prout confessus fuit, habuerat per usurariam pravitatem.

Regnaudus Constantini abjuratus usuras, prout pręmittitur, promisit restituere quinquaginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Angolismo abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem libras, quas confessus est se habuisse per usurariam pravitatem.

Bernardus de Faveriis abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere XXX. solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Girardus Ricardi abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quatuor libras, quas, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Stephanus Mafit abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere triginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Deodatus de Olmeida abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere centum solidos, quos prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Giraldus Estrunraldi abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere centum solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Raymundus de Proverel abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem libras Caturcenses, quas, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Bernardus de Vinei abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinquaginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Arnaudus Novelli abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere viginti solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Raymundus Ribere abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere sexaginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

P. Texendar abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere centum solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Arnaudus de la Tramoylhe abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinquaginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Callucio abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restiruere quadraginta octo solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Ademarus Castri abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinque sesterios bladi, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Renaudus Bonardi abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere viginti quinque solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Deodatus de Mercato abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinquaginta solidos, quos confessus est fuit se habuisse per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Casselade abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Raymundus de Marcilac abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Raymundus de feuborne abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere octo libras, quas, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Gasbertus de Carentelo abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem libras, quas, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Arnaldus raynes abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

P. Laval abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinquaginta solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Briva abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Benast abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem sollidos (sic), quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Arnaldus de Brivis abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere viginti solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

P. Roalis abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere quinque solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Bernardus de Bonperier abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Livars abjuratus usuras, prout pręmittitur, promisit restituere viginti quinque solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

P. Seguin abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere duodecim solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus Palmerii abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere viginti solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Guillelmus de Coffel abjuratus usuras, ut pręmittitur, promisit restituere decem solidos, quos, prout confessus est, habuerat per usurariam pravitatem.

Die Veneris sequenti ibidem apud Vicanum in mane audivit Missam. Et exinde venit apud Fontes prioratum conventualem abbatię de Figiaco Caturcensis diocesis; ubi receptus fuit processionaliter, pulsatis campanis, & procuratus in procuratione ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIII. librę & VI. solidi.

Die sabbati sequenti in mane audivit ibi Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Capdenatum prioratum de Aureliaco; ubi fuit receptus ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa XXII. librę, VIII. solidi, & tres denarii Caturcenses valentes XIV. libras & XIX. solidos Turonenses.

Eadem die sabbati finavit Domino de procuratione sua Prior de Cardellaco ordinis Clugniacensis ad XIV. libras Turonenses.

Die dominica sequenti in ramis palmarum venit Dominus apud Figiacum abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi receptus fuit honorifice cum trumpis, campanis pulsatis, processionaliter, ą conventu dicti loci induto capis sericis; absente Abbate, qui erad ad Regem. Et ipsa die processionaliter cum conventu dicti loci Dominus accessit ad parrochialem Ecclesiam dicti loci; in qua prędicavit populo, indulgentiam dedit, & postmodum rediit ad abbatiam; & ad majus altare in pontificalibus cum pallio celebravit, acolythos fecit; & ipsa die procuratus fuit ad expensas abbatię dicti loci in procuratione. Summa XXIV. lib. III. solidi & VIII. denarii Caturcenses valentes XVIII. libras, duos solidos, & VI. denarios Turonenses.

Die Lunę sequenti visitavit Dominus prioratum de Cassegnoliis, qui prioratus est de abbatia Figiacensi & in manu Abbatis; ubi fuit receptus ut supra, audivit Missam, confirmavit, & reversus est apud Figiacum in abbatia; ubi ipsa die fuit procuratus. Super procuratione prędicti prioratus de Cassegnoliis, summa XXIII. librę, XIII. solidos, & IV. denarios Turonenses.

Eadem die Lunę finavit Prior de Burgo (qui prioratus est de Aureliaco) ad octo libras Turonenses, quia paupet erat.

Die Martis sequenti in mane ibidem apud Figieacum audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Marcelliacum abbatiam nigram; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Abbatis dicti loci. Summa XXII. librę, & XIV. solidos, & octo denarios [Turonenses]. Et cum Domino comedit Abbas dicti loci cum viginti duabus personis de ipsius Abbatis familia. In crastino vero audivit ibi Missam Dominus in mane & quosdam confirmavit.

Die Mercurii sequenti, scilicet ante Pascha, intravit Dominus civitatem Caturcensem; & venerunt eidem obviam fere per duas leucas Episcopus, Archidiaconus, & multi alii Cononici Ecclesię Caturcensis cum magna societate, qui postmodum ad recipiendum Dominum processerunt. Et primo declinavit ad majorem Ecclesiam; ubi fuit receptus processionaliter, campanis pulsatis, ab Episcopo induto pontificalibus ornamentis & Canonicis dictę Ecclesię in capis sericis, cum trompis & gaudio magno. Et postea venit Dominus ad monasterium monialium beatę Marię Deanratę ejusdem civitatis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Priorissę & conventus dicti loci; & fuerunt Episcopus & Archidiaconus cum Domino ad prandium. Postmodum vero ivit Dominus in domibus Episcopi, ubi jacuit, quia domus dicti prioratus non erant sufficientes. Summa expensarum XXIII. librę, & XVII. solidi, & sex denarii Caturcenses valentes XV. libras & XVIII. solidos & tres denarios Turonenses. Et habuerunt omnes moniales panem & vinum & pictantiam sufficienter de mandato Priorissę super expensis hujusmodi.

Die Jovis sequenti visitavit Dominus dictas moniales, prędicavit in capitulo, & dedit indulgentiam. Et postmodum venit ad majorem Ecclesiam, intravit capitulum, visitavit, & prędicavit, Episcopo & Canonicis pręsentibus & multis aliis. Postea in eadem majori Ecclesia fecit servitium, chrisma, Episcopo pręsente, consecravit, & fecit cum sollemnitate que dect. Quo facto, visitavit Dominus prioratum sancti Ursini ejusdem civitatis prioratum de Marcilliaco, quem tenebat Dominus Sicardus Canonicus ejusdem Caturcensis & frater Abbatis Miseracensis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra & procuratus in procuratione ad expensas Prioris dicti loci. Et fuit Dominus Episcopus ad prandium cum Domino & multi alii ad invitationem dicti Domini Sicardi. Nec fuit computatum de expensis.

Die Veneris sequenti cum Episcopo in domibus suis fuit Dominus ex gratia. Et eadem die fecit servitium Dominus in majori Eccleisa pręsente Domino Episcopo, & tractavit de pace inter burgenses civitatus & Episcopum reformanda.

Sabbato Paschę fuit Dominus cum Episcopo similiter in domibus suis in procuratione, nec fuit computatum. Et ipsa die in majori Ecclesia, Episcopo pręsente, sacros ordines celebravit, & quosdam Clericos de diocesibus Bituricensi & Claromontensi ordinavit, & quosdam de diocesi Caturcensi de licentia ipsius; inter quos promovit ad ordinem subdiaconus (vocabatur Raimundus de Cornilio) Archidiaconum magnum, nepotem dicti Domini Episcopi.

Dominica in festo resurrectionis Domini ibidem cum Episcopo fuit Dominus gratis. Et celebravit Dominus in pontificalibus cum pallio in Ecclesia majori magnam Missam. Et notandum quod diebus Mercurii, Jovis, & Veneris prędictis Episcopus fuit cum Domino ad vigilias.

Die Lunę fuit ibidem apud Caturcum cum capitulo in procuratione in domo capituli; & fuit Episcopus & omnes Canonici ad prandium cum Domino. Et eadem die audivit Missam, & prędicavit in majori Ecclesia populo, & dedit indulgentiam.

Die Martis sequenti ibidem in capella Episcopi audivit Dominus Missam. Et postmodum exivit civitatem Caturcensem, Episcopo & Canonicis & quibusdam burgensibus ipsum comitantibus & conducentibus fere per leucam. Et eadem die venit apud Catusium prioratum conventualem de Clusa; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus in procuratione ad expensas Prioris dicti loci. Et comederunt Prior & conventus cum Domino. Summa expensarum XIX. librę & sex solidi Caturcenses valentes XIII. libras & octo solidos Turonenses.

Eadem die ad supplicationem Domini Sicardi remisit Dominus ex gratia ista vice procurationem suam quam mandaverat in prioratu de Viganteria, quem prioratum idem Dominus Sicardus tenebat. Et est dictus prioratus de abbatia de Marcilliaco.

Die Mercurii sequenti in mane ibidem apud Carusium audivit Dominus Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Archas prioratum abbatię de Marcillaco; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa XVI librę & XIV. solidi & sex denarii Caturcenses valentes X. libras & tres solidos Turonenses.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde venit apud Luser castrum Domini Episcopi Caturcensis; & fuit ibidem cum Episcopo gratis. Eadem die finavit Domino de procuratione sua Prior de Durevello ą XIII. libris Turonensibus, & est prioratus de Moyssiaco.

Die Veneris sequenti summo mane ibidem apud Luser in quadam capella audivit Dominus Missam, Episcopo pręsente. Et postmodum exinde venit apud Moyssiacum; ubi Abbas & multi alii venerunt ei obviam bene per unam leucam, qui Abbas Moyssiacensis pręcessit ad recipiendum Dominum processionaliter; & fuit Dominus ibidem receptus campanis pulsatis processionaliter ab Abbate induto pontificalibus ornamentis, scilicet capa, mitra, baculo pastorali cum chirothecis, & ą conventu dicti loci cum trompis & gaudio magno; & eadem die fuit procuratus in procuratione ab Abbate dicti loci, qui noluit computare de expensis.

Die sabbati sequenti in mane celebravit ibidem in pontificalibus cum pallion prędicavit populo, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde an invitationem Abbatis venit Dominus apud Castelin domum Abbatis prędicti de Moyssiaco in diocesis Tolosana, ubi fuit ad expensas Abbatis ex gratia.

Dominica sequenti in octavis Paschę venit Dominus apud abbatiam Montisalbani, quę est sub Abbate Casa Dei, ut dicunt; ubi fuit campanis pulsatis processionaliter receptus ą conventu dicti loci, Abbate absente, qui erat Romę. Postmodum venit ad parrochialem Ecclesiam dicti loci; & celebravit ibidem in pontificalibus cum pallio, & populo prędicavit, indulgentiam dedit. Et postea reversus est ad dictam abbatiam; & fuit in ea procuratus in procuratione ad expensas abbaitę. Summa fuit expensarum XV. librę & X. [solidi] Caturcenses.

Die Lunę sequenti in mane ibidem quoddam altare in honore beati Bartholomęi & plura parva altaria consecravit, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit, & visitavit in capitulo. Et exinde venit apud Cęracum prioratum conventualem de Aureliaco; ubi receptus fuit ut supra ą Decano & conventu dicti loci. Summa expensarum XIX. librę, XVI. solidi Caturcenses valentes XIII. libras, decem solidos, & octo denarios Turonenses.

Eadem die Lunę Abbas sancti Marcelli ordinis Cisterciensis venit ad Dominum, cui mandaverat Dominus quod pernoctare volebat in abbatia sua. Qui Abbas solum allegans paupertatem loci sui, supplicavit Domino ut pro Deo parceret ei ista vice, cum non haberet propter caristiam temporis unde posset eidem providere in necessariis. Qui Dominus ista vice ex gratia pepercit eidem.

Die Martis sequenti in mane ibidem apud Cęrac audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Gardam-Dei abbatiam ordinis Cisterciensis; ubi receptus fuit ut supra ab Abbate & conventu dicti loci, intravit capitulum, prędicavit, & se orationibus conventus commendavit; & pernoctavit ibidem ad expensas abbatię, nec fuit computatum.

Die Mercurii sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit apud Calciatam prioratum de Figiaco; ubi receptus fauit (sic) processionaliter ut supra. Et quia Ecclesia dicti loci erat interdicta auctoritate Episcopi Caturcensis, magister Gausbertus des Plas (Gausbertus Planas Canonicus Cadurcensis apud Cruceum) facius Episcopi Caturcensis, qui conducebat Dominum, ob reverentiam Domini relaxavit interdictum quandiu Dominus esset in villa. Et ipsa die fuit procuratus ad expensas Archidiaconi Figiaci, qui dictum prioratum tenebat. Summa expensarum XXIII. librę Caturcenses valentes XV. libras, sex solidos, & octo denarios Turonenses.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud capellam Temploriorum; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ą capellanis dictę Ecclesię, & procuratus ad expensas magistri domus Templariorum dicti loci. Noluit computare.

Die Veneris sequenti ad supplicationem Prioris de Caslucio consecravit Dominus quoddam altare in honore beati Ęgidii & beatę Marię Magdalenę in Ecclesia beatę marię de Jhivre spectante ad prioratum de Caslucio, & audivit Missam. Et exinde venit apud Caslucium prioratum sancti Antonini oridinis sancti Augustini; ubi fuit receptus ut supra; & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Non fuit computatum.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud sanctum Antoninum prioratum conventualem ordinis sancti Augustini; qui prioratus partim est in diocesi Ruthenensi, & partim in diocesi Albiensi. Et dum venisset ante portas Ecclesię, Dominus dixit Priori ut portas Ecclesię faceret poni ad terram ratione injurię factę quondam Domino Johanni de Soliaco prędecessori Domini ą monachis & burgensibus dictę villę. Qui Prior ostendit Domino quandam litteram sigillo ejusdem Domini Johannis sigillatam, in qua continebatur quod idem Dominus Johannes, certa pecunię quantitate pauperibus erogata, remiserat depositionem dictarum portarum. Quibus avisatis, satisfactum fuit Domino. Et receptus fuit processionaliter ut supra ą Priore & conventus dicti loci. Audivit Missam conventualem, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIV. librę, decem solidi Turonenses. Et ibi finivit visitatio Caturcensis. 

Diocesis Albiensis.

1286.

Die dominica ante festum Apostolorum Philippi & Jacobi eodem anno Domini MCC. octogesimo sexto, completa visitatione diocesis Caturcensis, intravit Dominus diocesim Albiensem. Et primo eadem die dominica declinavit apud Voor domum Templariorsim; ubi fuit receptus processionaliter, pulsatis campanis, & procuratus ą Pręceptore dictę domus. Summa expensarum XI. librę.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Viancium prioratum Ecclesię Albiensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ą Pręposito dicti loci, & procuratus. Summa expensarum X. librę & X. solidi Turonenses. Eadem die venit Dominus Episcopus Albiensis ibidem obviam Domino; & cum locuti fuissent insimul, recessit Epsicopus, & ivit apud Albiam.

Eadem die finavit de procuratione sua Prior de Rabastins monasterii Moyssiacensis ad XII. libras Turonenses. Et eadem die remisit Dominus procurationem quam mandaverat Priori de Podio Celsi abbatię Aureliaci ad supplicationem fratris Abbatis sancti Germani de pratris Parisiensis ex gratia.

Die Martis sequenti in vigilia Apostolorum Philippi & Jacobi ibidem in mane apud Viancium audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Sisterol prioratum abbatię de Galliaco; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, confirmavit, & fecit tonsuras. Et quia domus dicti prioratus non erant sufficientes, procuravit Dominum idem Prior in abbatia Galliacensi. Summa expensarum ...

Et quia idem Prior de Sisterol dicebat quod prędecessores Domini [Et quia prędecessores nostri attendentes paupertatem sui prioratus, eidem consueverant dare aliquem prioratum in adjutorium, quod non poteramus facere nisi loco prius visitato propter constitutiones Concilii Lugdunensis repugnantes, promisimus ei parcere quam primum non contigerit alias dictam diocesim visitare] considerantes paupertatem loci sui, eidem dare consueverant aliquem prioratum in adjutorium, quod nequaquam Dominus facere poterat nisi loco primitus visitato propter constitutiones Concilii Lugdunensis, eidem Priori parcere promisit quamprimum ipsum alias contingeret dictam diocesim visitare.

Eadem die venit Dominus apud Galliacum abbatiam ordinis sancti Benedicti, & dicunt se esse sub abbatia Casę Dei. Et quia in itinere fuit dictum Domino quod Episcpus Albiensis excommunicaverat administratores dictę abbatię, quam sententiam ipsi administratores dicebant non tenere quia erant exempti, Dominus more prędecessoris sui voluit recipi processionaliter, pulsatis campanis, ą conventu dicti loci, administratoribus dicti loci tamen absentibus. Et ipsa die procuratus fuit ad expensas illius Prioris de Sisterol.

Die Mercurii sequenti fuit ibidem, intravit capitulum, visitavit, & prędicavit in prato sito ante capitulum, eo quod tanta populi multitudo erat ibi quod intrare non poterant capitulum; & audivit Missam in capella juxta capitulum, & fuit procuratus ipsa die ad expensas abbatię. Summ. XII. librę, XVI. solidi, IX. denarii Turonenses.

Die Jovis sequenti reconciliavit Dominus cimiterium, audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit apud Candelium abbatiam Cisterciensem; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ab Abbate & conventu dicti loci, intravit capitulum, prędicavit, & se orationibus fratrum commendavit, & pernoctavit ibidem ad expensas abbatię.

Die Veneris sequenti in festo Inventionis sanctę crucis in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Lanctum prioratus S. Pontii diocesis Narbonensis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XI. librę, II. solidi, IV. denarii. Et comederunt cum Domino de familia Prioris bene viginti personę.

Die sabbati sequenti in mane celebravit ibidem in pontificalibus cum pallio, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Castras abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi fuit receptus processionaliter & procuratus ut supra ab Abbate & conventu dicti loci ad expensas Abbatis, qui noluit computare.

Die dominica sequenti post festum Inventionis danctę crucis celebravit ibidem in pontificalibus cum pallio, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & tonsuras fecit. Et exinde venit apud Bullatum prioratum de abbatia Castrensi; ubi fuit receptus processionaliter, pulsatis campanis, ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XV. librę, octo solidi, decem denarii.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibidem Missam, confirmavit. Et exinde venit apud sanctum Amantium prioratum S. Pontii diocesis Narbonensis, ubi fuit receptus processionalitr ut supra, & procuratus ad expensas Prioris. Summa expensarum XVI. librę & XVII. denarii Turonenses. Et eidem Priori quamprimum dictam diocesim alias contigerit visitare promisit parcere, ratione qua parcere promisit Priori de Bullato prędicto.

Die Martis sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Caranam prioratum S. Pontii diocesis Narbonensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra; & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIV. librę, duo solidi, & unus denarius. Et comederunt de familia Prioris cum domino suo fere viginti personę.

Eadem die Prior sancti Gervasii, cui Dominus mandaverat procurationem suam, mandavit Domino quod libenter eum reciperet; sed propter viarum discrimina (nam robatores erant passim per loca illa montana, qui quotidie insidiabant transeintibus) demandavit illi procurationem suam quoad pręsens.

Die Mercurii sequenti ibidem apud la Carme audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Ambiletum prioratum abbatię Marsilensis; ubi fuit [receptus] processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris. Summa expensarum XIII. librę, XII solidi, & unus denarius. In crastino audivit Missam, & fecit tonsuras.

Die Jovis sequenti in festo translationis sancti Nicolai intravit Dominus civitatem Albiensem. Et venit Episcopus cum magna comitiva obviam Domino, qui postmodum pręcesserunt ad recipiendum Dominum processionlaiter. Et primo declinavit Dominus ad Ecclesiam cathedralem; ubi fuit receptus, pulsatis campanis, processionaliter ab Episcopo, Pręposito, & capitulo Ecclesię. Et post receptionem suam declinavit ad domos episcopales; ubi procuratusfuit ipsa die ad expensas Episcopi. Noluit computare. Eadem die post prandium venerunt Consules & burgenses civitatis in camera quę est juxta capellam Episcopi in domibus Episcopi; & ibidem sex burgenses, scilicet Pontius Hugonis, Aymericus Amati, Raymundus Hugonis, Hugo Deodatus, R. Burgensia, & Secardus Callerii tradiderunt claves civitatis Episcopo, quas tradiderat burgensibus custodiendas Episcopus, ut dicebat; quas claves ibidem Epsicopus reddidit Domino Archiepiscopo tamquam domino superiori. et quandiu fuit in civitate prędicta Dominus Archiepiscopus, penes se custodivit. Et dictę traditioni clavium fuerunt pręsentes Raymundus de Fraxinello Prępositus Albiensis Ecclesię, Berengarius de Carpineis, Berengarius de Monte-Jovis Archidiaconus in Ecclesia Albiensi, magister R. de Canalibus Prępositus Viancii, Pontius Amati Sacrista, Bernardus Oliverii, magister G. de Monte-Jovis. De comitiva Domini, frater Guido Abbas Versionensis frater Domini, magistri Reinerus de Senonis Archidiaconus Graciacensis in Ecclesia Bituricensi, & P. de Versione Canonicus curatus Ecclesię Versionensis, & Otho de Salinis Canonicus Magdunensis, Capellani Domini, frater Hugo de Frenerils monachus sancti Sulpitii Bituricensis, frater Johannes de Marsac monachus Versionensis, & plures alii Clerici & laici.

Die Veneris sequenti in capella Epsicopi audivit Missam Dominus; & post Missam exivit civitatem, Episcopo cum multis Canonicis eum comitante. Et visitavit prioratum de Escuria abbatię Galliacensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, & procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum XII. librę & unus denarius. Promisit parcere Priori quamprimum ipsum eandem diocesim contigerit visitare, semel tantum, ex gratia consimilibus concessa.

Die sabbati sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, fecit tonsuras; & exinde reversus est in civitatem, & declinavit ad monasterium sancti Salvii; ubi receptus fuit processionaliter ut supra ą Pręposito & conventu dicti monasterii. Post prandium intravit capitulum, visitavit Episcopo pręsente; & ipsa die procuratus fuit ad expensas Prępositi dicti monasterii. Noluit computare. Post cœnam reversus est Dominus cum tota familia in domibus archiepiscopalibus.

Die dominica sequenti, qua cantatur Cantate, in mane visitavit in capitulo majoris Ecclesię, Episcopo & Canonicis pręsentibus, prędicavit, celebravit in pontificalibus cum pallio, indulgentiam dedit; & ipsa die procuratus fuit ą capitulo dictę Ecclesię in domibus archiepiscopalibus; & fuerunt ad prandium cum Domino Episcopus & fere omnes Canonici.

Die Lunę sequenti in mane audivit Missam in capella Episcopi, & fuit cum ipso die gratis. Ipsa vero die, hora nona, in domibus Episcopi in camera quę est juxta capellam. 

Diocesis Ruthenensis.

1286.

Anno prędicto, die Martis ante Rogationes, intravit Dominus diocesim Ruthenensem. Et primo declinavit apud Varenum prioratum Aureliacensis abbatię; ubi receptus fuit processionaliter ą Decano & monachis dicti loci, pulsatis campanis, & procuratus ad expensas Decani dicti loci.

Die Martis sequenti audivit ibi Missam, confirmavit, fecit tonsuras. Et exinde venit apud Bellum-locum abbatiam ordinis Cisterciensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, audivit Missam, & fuit receptus ą conventu dicti loci, quia Abbas eorum mortuus erat. Intravit capitulum, prędicavit, & se orationibus conventus commendavit; & ipsa die pernoctavit ibidem ad expensas abbatię. Noluerunt computare.

Die Jovis sequenti in mane audivit ibi Missam. Et exinde venit apud Lespinace domum Hospitalariorum; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit miassam, confirmavit. Et quia domus Pręceptoris non erant sufficientes ad recipiendum Dominum, ministravit idem Pręceptor procurationem Domino apud Versuel.

Eadem die finavit Prior de Valle Aureliacensis abbatię de Aureliaco de procuratione sua ad XV. libras & quatuor solidos Turonenses; quia dicebant se non habere avenam, vinum, nec panem sufficientes Domino.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Naiatum [prioratum] sancti Antonini Ruthenensis diocesis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Rivum Petrosum prioratum abbatię sancti Martialis Lemovicensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, & in crastino fecit tonsuras; & fuit procuratus ipsa die sabbati ad expensas Decani dicti loci absentis. Noluit computare. Eadem die remisit Priori de Lusuaco abbatię Casę Dei & Prioris de Privazac hac vice tantum & ex gratia speciali.

Dominica sequenti, scilicet ante Ascensionem Domini, venit Dominus apud Privazac prioratum Casę Dei; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit ibi Missam, confirmavit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Noluit computare.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibidem Missam, & celebravit de mortuis pro Gerardo de Vodeio domicellp quondam magistro hospitii sui, qui decesserat apud Albiam, ubi remanserat infirmus. Fecit etiam tonsuras. Et exinde venit apud Rainhac prioratum abbatię Conchensis; ubi receptus fuit processionaliter ut supra in quadam minima capella. Nam parrochialis Ecclesia dicti loci per casum fortuitum corruerat, annus erat jam elapsus. In dicta capella Missam audivit, confirmavit; & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Eadem die finavit Prior de Villanova monasterii Moyssiacensis ad XV. libras & quatuor solidos Turonenses.

Eadem die finavit Prior de Petrucia monasterii Figiacensis ad sex libras, professus de Monbalim.

Die Martis sequenti venit Dominus Asprerias prioratum sancti Martialis Lemovicensis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, & in mane fecit tonsuras; & ipsa die fuit procuratus ad expensas Prioris. Summa XV. librę Turonenses.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Fluvihac prioratum abbatię Conchensis; ubi audivit Missam, confirmavit, & locum sic destructum invenit quod non fuit aliquis qui sibi procurationem suam ministraret. Propter quod Dominus Ecclesiam ipsam supposuit ecclesiastico interdicto. Et postmodum venit apud Conchas; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Abbatis dicti loci ex gratia. Postmodum elapsis sex diebus, venit quidam Clericus tenens dictum prioratum, qui se excusavit pro posse erga dictum Dominum pro eo quod non fuerat in receptione sua; finavit de procuratione sua ad XII. libras, quas Dominus portari pręcepit Abbati Conchensi, qui dicta die ministraverat expensas; & removit Dominus sententiam quam posuerat in dicta Ecclesia.

Die Jovis sequenti, scilicet in festo Ascensionis Domini, dictus Dominus in abbatia de Conchis suam procurationem recepit, intravit capitulum, prędicavit, celebravit majorem Missam. In fero Prior de Barvars contra ipsum Dominum, prout in processu continetur,appellavit.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Albuinum prioratum conventualem ordinis sancti Augustini; ubi fuit receptus ut supra, audivit Missam, confirmavit, & fuit procuratus, &c.

Die sabbati sequenti transivit Dominus per Monbrisain, & audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et quia non fuit qui ipsum procuraret, Ecclesiam ipsam supposuit ecclesiastico interdicto. Et exinde venit apud Bornesellum prioratum Conchensem; ubi fuit receptus processionaliter ut supra & procuratus.

Die dominica sequenti audivit ibi Missam, confirmavit, prędicari fecit. Et exinde venit apud Clarasvalles prioratum abbatię de Brecoline; ubi fuit receptus processionaliter, audivit Missam, & fuit procuratus.

Die Lunę sequenti in mane fecit ibi tonsuras & confirmavit. Et exinde venit apud Marcilhac prioratum Conchensem; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, & fuit procuratus.

Die Martis sequenti audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Lemosain domum Templariorum, ubi fuit receptus ut supra & procuratus. Dedit adjutorem Priorem de Concores.

Die Mercurii venit Dominus apud Silvam domum Templariorum; ubi fuit receptus, audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras, & fuit procuratus ut supra.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Canaberes domum Hospitalariorum; processus, audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras &c.

Die Veneris sequenti ad abbatiam Bonę Combę ordinis Cisterciensis, prędicavit in capitulo, Missam audivit, & pernoctavit ibidem ad expensas abbatię. In mane fecit tonsuras.

Die sabbati sequenti, videlicet in vigilia Pentecostes, intravit Dominus civitatem Ruthenensem. Et primo declinavit ad majorem Ecclesiam; ubi fuit receptus ab Episcopo & capitulo, & procuratus ab Episcopo.

Dominica in festo Pentecostes fuit Dominus cum Episcopo ex gratia.

Die Lunę in crastino Pentecostes fuit Dominus cum capitulo.

Die Martis sequeni cum Priore sancti Amantii burgi Ruthenensis; & dedit sibi subsidium sexaginta solidorum Turonensium super Priorem Castriovi de Levezone Marsilliensis abbatię, & quadraginta super Priorem sancti Genesii ejusdem monasterii.

In eadem visitatione fuit concessa ista littera. 

Nos Officialis Ruthenensis notum esse volumus per pręsentes quod anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo sexto, Reverendo patre Domino Simone Dei gratia Bituricensi Archiepiscopo, Aquitanię Primate, Ruthenensem diocesim jure metropolitico visitante, Priores de Campanhac, de Pratis, & de Trebes, prioratus monasterii Conchensis ejusdem diocesis Ruthenensis, supplicaverunt eidem ut super procurationibus quas ab eis jure quo supra requirebat eisdem parcere dignaretur, insufficientiam dictorum prioratum & tenuitatem suorum redditum & temporis caristiam prętendentes. Quorum precibus dictus Dominus Archiepiscopus condescendens, eisdem Prioribus jus Bituricensis Ecclesię consitentibus & recognoscentibus super prędictis pepercit hac vice, salvo jure sibi alias & successoribus competenti. In quorum testimonium ad requisitionem ejusdem, &c. 

Diocesis Mimatensis. 

Anno prędicto, die Martis post Trinitatem completa visitatione Ruthenensis diocesis, intravit Dominus diocesim Mimatensem. Et primo per calles & valles venit apud sanctam Eminiam prioratum conventualem sancti Theofridi Aniciensis diocesis; ubi fuit receptus processionaliter pulsatis campanis, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIII. librę & quinque solidi Turonenses.

Die Mercurii sequenti in mane audivit ibi Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde ascendendo venit apud Flurac prioratum Casę Dei, quem tenebat nepos Abbatis Casę Dei studens in scholis; ubi fuit receptus ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XIV. librę & VII solidi Turonenses.

Et notandum quod ibidem venerunt duo monachi monasterii Aureliacensis cum litteris procuratoriis Abbatis sui & litteris clausis Episcopi Ruthenensis directis Domino, loquuturi & tractaturi cum Domino super discordia quę inter Dominum & Abbatem suum vertebatur ratione prioratuum de Mombazain in Ruthenesi diocesi & de Bayvars ejusdem diocesis; & in fine finaverunt dicti procuratores de procuratione dicti prioratus de Mombazain, cujus Ecclesiam & procuratorem loci supposuerat Dominus exxlesiastico interdicto ratione dictę procurationis sibi denegatę ad duodecim libras Turonenses quas debuerunt tradere Domino Episcopo Ruthenensi. Et ad implendum pręmissa Dominus dedit potestatem Domino Episcopo Ruthenensi amovendi sententias prędictas  quandocunque ipsi satisfactum esset loco nostri de dictis duodecim libris", quas afferre vel mittere debebat ad Concilium Bituricense. De procuratore autem prioratus de Bayvars ejusdem monasterii supersedit Dominus ad relationem Domini Episcopi Ruthenensis afferentis per litteras suas clausas quod locus erat pauper & quasi inhabitabilis, & quod prędecessores Domini non consueverant ibidem procurari.

Die Jovis sequenti in mane ibidm apud Flurac audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit & intravit Dominus civitatem Mimatensem. Et primo dclinavit ad majorem Ecclesiam; ubi fuit receptus processionaliter ą capitulo dictę Ecclesię. Et dum esset in choro Ecclesię, pręsentibus Canonicis ipsius Ecclesię & multis aliis, ob dilectionem & pacem dicti capituli ipse amovit sententias ab ipso auctoritate apostolica latas in quosdam antedictę Ecclesię opponentes se collationi factę magistro P. de Ruthena ą Domino Archiepiscopo de prępositura Mimatensi per privilegium papale sibi concessum de beneficiis quę tanto tempore vacaverant quod eorum collatio erat ad sedem apostolicam juxta Lateranensis statuta Concilii legitime devoluta &c. Ipsa die fuit procuratus ad expensas magistri Pauli procuratoris electi Mimatensis in Romana curia existentis in domibus episcopalibus ipsius electi. Non fuit computatum.

Die Veneris sequenti in mane intravit Dominus capitulum Mimatense, prędicavit, & postmodum ad majus altare celebravit in pontificalibus cum pallio, prędicavit populo, indulgentiam dedit; & fuit procuratus in domibus episcopalibus ad expensas capituli dicti loci. Non fuit computatum.

Eadem die finavit de procuratione Prior de Espaniaco Mimatensis diocesis monasterii de Aureliaco ad XII. libras Turonenses.

Item Prior de Calviaco ordinis Clugniacensis ejusdem diocesis finavit similiter de procuratione ad decem libras Turonenses.

Eadem die finavit similiter de procuratione Prior de Chiriaco conventualis abbatię Marsiliensis ad duodecim libras Turonenses.

Item similiter eadem die finavit Prior de Canonica ejusdem diocesis ad decem libras Turonenses de procuratione.

Die sabbati sequenti in mane ibidem apud Mimatum in capella Episcopi audivit Dominus Missam, confirmavit, & circa triginta pueros tonsuravit. Quo facto, exivit civitatem Mimatensem, & venit ad Ecclesiam de Rivotorto parrochialem. Ibidem visitavit, & confirmavit quosdam; & exinde ipsa die visitavit Dominus Ecclesiam parrochialem sancti Albini, ubi fuit receptus processionaliter ut supra & procuratus ad expensas Capellani dicti loci & Capellani de Rivotorto, qui per medium procurationem ipsam solverunt. Summa expensarum XV. librę & XVI. solidi Turonenses.

Die dominica sequenti, scilicet in octavis Trinitatis, in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Melteolum prioratum sancti Ęgidii; ubi fuit receptus ą Capellano & quibusdam monachis dicti loci, Priore absente, qui ex pravitate sua se absentaverat, ut publice ferebatur. Et ipsa die fuit Dominus procuratus ibidem ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XV. librę, quas solvit quidam burgensis de villa; cui Dominus vendidit bladum quod in dicto prioratu invenit, & de residuo obligavit ei per litteras suas ceteros redditus dicti prioratus usque ad summam procurationis prędictę.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit tonsuras fecit. Et exinde venit apud Salgue prioratum Clugniacensem; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum XX. librę Turonenses. Et quia communiter dicebatur quod Archiepiscopi Bituricenses ibidem non consueverant procurati, licet locus esset sufficiens ad procurationis onera supportanda, Dominus eidem Priori ad relevationem expensarum procurationis prędictę dedit sex libras Turonenses percipiendas super prioratum de Berlhoncle, & alias sex libras percipiendas super prioratum de Bor Claromontensis diocesis, dans eidem Priori litteras compulsorias super hoc sub hac forma. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, viro venerabili & discreto Domino Geraldo de Montealto Canonico Mimatensi salutem in Domino. Ut nostram provinciam visitantes, in quibusdam Ecclesiis nobis, saltem quantum ad exhibitionem procurationum, subjectis, considerata tenuitate redituum agamus mitius cum eisdem, ubi scilicet loca potissime sunt exempta, in moderata pecunia quantitate Ecclesiis aliis quę devote & humiliter procurationum nostrarum onera subierunt benigne decrevimus subveniendum ab illis quos nobis quantum ad hoc subditos, prout de jure potuissemus, procuratione integra noluimus pręgravare, quamquam nec gravamen sit nec dici debeat nobis & pręlatis aliis procurationes debitas exhibere, qui singularium Ecclesiarum commodis & affectu & officio obligamur. Proinde dilecto in Christo Priori de Berlhoncle Claromontensis diocesis summam sex librarum Turonensium ejus facultatibus imponimus, ut dictas sex libras ratione procurationis ab ipso Priore de Berlhoncle nobis debitę religioso viro Priori de salgue Clugniacensis ordinis, qui procurationis nomine nobis reverenter necessaria ministravit, solvere teneatur. Quare discretioni vestrę tenore pręsentium committimus & mandamus quatinus eundem Priorem de Berlhoncle auctoritate nostra metropolitica moneatis ut infra octo dies ą monitione vestra eidem Priori de Salgue vel ejus mandato prędictas sex libras Turonenses solvere non omittat. Quod si monitus non fecerit, ipsum, quem ex tunc suspendimus, interdicimus, & excommunicamus, suspensum & interdictum & excommunicatum per Capellanum curatum parrochialis Eccelsię de Berlhoncle & per omnes alios circumvicinos Capellanos Ecclesiarum parrochialium denuntiari publice faciatis, Ecclesiam quoque ipsam parrochialem de Berlhoncle ecclesiastico vice nostra supponentes, si opus fuerit quousque idem Priori monitus de prędictę pecunię quantitate & de toto interesse integre satisfecerit. Subsequenter omnes & singulos qui Priori de Berlhoncle ad exhibitionem debitorum redditum & obventionum seu decimarum quarumlibet sunt astricti moneatis sub inhibitione sollemni ne eidem Priori de Berlhoncle quicquam exhibeant de eisdem, nisi satisfactione prędictę pecunię pręcedente. Quod si secus egerint, ipsos, quos ex tunc pœna consimili innodamus, excommunicatos similiter publice nuntiari mandetis. Quam pœnam extendimus in omnes qui mandati vestri immo nostri circa hoc extiverint transgressores. Ut autem pręmissa omnia & singula exequi necnon & pręlibatas sententias aggravare per vos vel per alium valeatis, vobis tenore pręsentium committimis & mandamus. Datum & sigillo nostro sigillatum anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo sexto, die Mercurii ante festum beati Johannis Baptistę. 

Consimilem litteram compulsoriam habuit idem Prior de Salgue contra Priorem de Bor prędictum pro aliis sex libris.

Die martis sequenti ibidem apud Salgue in mane Missam audivit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde visitatione Mimatensi completa venit apud Saucergue domum Prępositi Brujacensis juxta Votam, ubi fuit ad invitationem Prępositi procuratus ex gratia. 

Diocesis Claromontensis.

1286.

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo sexto, die Lunę post ramos Palmarum, intravit reverendus pater Simon Bituricensis Archiepiscopus diocesim Claromontensem causa visitationis. Et primo declinavit apud Silvigniacum prioratum conventualem ordinis Clugniacensis. Ibi fuit cum Priore in procuratione ipsa die.  Summa expensarum XII. librę & XV. solidi. In crastino audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, & fecit tonsuras.

Eadem die Lunę finavit de procuratione ad XII. libras Prior de Firmitate moniali ordinis Clugniacensis distans ą Silvigniaco per tres leucas, & visitavit Dominus transeundo.

Similiter eadem die finavit de procuratione ad X. libras Prior de Barnay ordinis Clugniacensis distans ą Silvigniaco per tres leucas.

Die Martis sequenti venit Dominus apud Vernolium; ubi fuit receptus processionaliter ą capitulo dictę Ecclesię & procuratus. Summa expensarum IX. librę & X. solidi, de quibus ad relevationem expensarum dedit eis quadraginta solidos Turonenses, & quędam alia jura procurationis remisit eis, pro eo quod invenit locum pauperrimum. Et distat ą Siligniaco per quinque leucas. In crastino audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit, & in capitulo visitavit.

Eadem die Martis finavit de procuratione ad IX. libras Prior de Salis ordinis Clugniacensis distans ą Vernolio per tres leucas; nec pro tanto esset immunis, nisi magister Stephanus Curatus de Maincac conducens Dominum pro eo specialiter rogavisset.

Die Mercurii sequenti fuit Dominus apud sanctum Porcianum cum Priore ordinis Clugniacensis. In procuratione non fuit computatum. Distat ą Vernolio per unam leucam. In crastino audivit ibidem Missam Dominus, prędicavit, indulgentiam dedit, & confirmavit, & fecit tonsuras.

Eadem die Mercurii finavit de procuratione ad X. libras & quatuor solidos pro cambellanis Prior de Broo ordinis Clugniacensis distans ą sancto Porciano per tres leucas, & visitavit locum Dominus dicta die.

Eadem die similiter finavit de procuratione ad X. libras & quatuor solidos pro cambellanis Prior de Jauzec distans ą sancto Porciano per quatuor leucas, & visitavit Dominus locum.

Die Jovis sequenti fuit Dominus in abbatia sancti Gerberti ordinis Pręmonstratensis cum Abbate in procuratione, & ibi sanctum chrisma confecit. Dicta abbatia distat ą sancto Porciano per duas leucas. In crastino audivit ibidem servitium, confirmavit, & fecit tonsuras.

Die Veneris sequenti venit Dominus ad prioratum de Chambarande monasterii Menatensis, & invenit Ecclesiam dicti loci valde male ędificatam & quasi minantem ruinam; nec habebat Prior domos ubi posset habitate, excepta quadam grangia. Dominus & sui jacuerunt, & procurati fuerunt ą Priore dicti loci. Summa expensarum VII. librę & VII solidi. Et distat ab abbatia sancti Gerberti per duas leucas.

Die sabbati sequenti, scilicet in vigilia Paschę, visitavit Dominus Ecclesiam de Carosio pertinentem ad Pręceptorem domus militię Templi de Marchai; qui quidem Pręceptor finavit de procuratione ad XI. libras & quatuor solidos pro cambellanis, quas undecim libras Dominus expendit ipsa die in domo sua de Naves; & in Ecclesia de Naves ordines celebravit dicta die sabbati, & quosdam de Bituricensi & de Claromontensi diocesibus Clericos ordinavit.

Eadem die sabbati finavit de procuratione ad XIV. libras Prior de Escuroliis ordinis Clugniacensis distans ą Marchia per duas leucas, quas expendit in domo sua de Naves ipsa die.

Die dominica sequenti, scilicet die resurrectionis fuit Dominus apud Naves in domo sua ad proprias expensas, & ipsa die in parochiali Eccelsia dicti loci celebravit sollemniter in pontificalibus cum pallio. 

1287

Die Lunę sequenti anni octogesimi septimi venit Dominus apud Gannac prioratum abbatię Ysiodorensis. Ibi fuit cum Priore in procuratione. Summa expensarum XI. librę, VII. solidi, VIII. denarii. In crastino Missam ibidem audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et distat villa de Gannac ą castro de Navis per tres leucas.

Eadem die finavit de procuratione ad decem libras & quatuor solidos Prior sancti Boniti de Monte Pancerii ordinis Clugniacensis distans ą villa de Gannac per duas leucas. Et ipsa die visitavit Dominus locum prędictum.

Die Martis sequenti fuit Dominus apud sanctum Genesium cum Priore dicti loci monasterii Ebroliensis in procuratione. Summa expensarum X. librę, VI. solidi, IV denarii. Et distat dictus locus ą villa de Gannac per duas leucas. In crastino audivit Dominus ibidem Missam, confirmavit, & fecit tonsuras.

Eadem die finavit de procuratione ad X. libras Prior de Montibus ordinis Clugniacensis distans ą villa sancti Genesii per tres leucas; quem locum Dominus transeundo visitavit.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Aquam sparsam, visitavit Ecclesiam dicti loci; & fuit procuratus ą capitulo de Thiarc, qui tenetur ad procurationem. Summa expensarum XI. librę, X. solidi, & VI denarii. In crastino Missam audivit ibidem, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Distat ą villa sancti Genesii per leucam.

Die Jovis sequenti visitavit Dominus prioratum de Lusillac abbatię Casę Dei, & fecit procurationem suam Prior dicti loci apud Buyllon. Summa expensarum X. librę, XVIII. solidi, & VI. denarii. Et distat Lusillac ab Aquasparsa per duas leucas, & ą Buyllon per unam leucam.

Die Veneris sequenti visitavit Dominus prioratum de Buyllon, audivit Missam, confirmavit, fecit tonsuras; & fuit procuratus ą Priore dicti loci in procuratione. Summa expensarum X. librę.

Die sabbati sequenti visitavit Dominus prioratum de Marengue monasterii Casę Dei, ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit; & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum X. librę, XI. solidi. et distat ą villa de Buyllon per leucam.

Die dominica sequenti, scilicet in octavis Paschę, audivit Dominus Missam apud Marengue. Et exinde venit apud Bellum-regardum; ubi fuit cum Episcopo Claromontensi gratis. Et distat ą villa de Marengue per duas leucas.

Die Lunę sequenti intravit Dominus civitatem Claromontensem, Episcopo eum semper comitante. Et primo declinavit ad Ecclesiam secularem beatę Marię de Portu, intravit capitulum una cum Episcopo, & ibidem visitavit; & procuratus fuit ą capitulo dictę Ecclesię in domibus Episcopi Claromontensis. Summa expensarum X. librę, XV. solidi, octo denarii.

Die Martis sequenti visitavit Dominus Ecclesiam secularem sancti Genesii, Episcopo pręsente; & procuratus fuit ab Abbate & capitulo dicti loci in domibus Episcopi. Summa expensarum XI. librę, XVII. solidi, VI. denarii.

Die Mercurii sequenti visitavit Dominus Ecclesiam secularem de Chamalore Claromontensem. Visitavit in capitulo, confirmavit, tonsuras fecit; & fuit procuratus ą capitulo dicti loci in domibus Episcopi. Summa expensarum X. librę, VIII. solidi, & sex denarii. Et dum Dominus fuit Claromonti, tractavit de multis, primo de contentione quę vertebatur inter Ecclesiam Claromontensem & monasterium Casę Dei.

Die Jovis sequenti exivit Dominus civitatem Claromontensem, & venit apud Montem Ferrandi. Visitavit Ecclesiam dicti loci, & procuratus fuit ą Priore dicti loci ordinis Casę Dei. Summa expensarum XI. librę, V. solidi, VII. denarii. In crastino audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit in domum fratrum Prędicatorum Claromontensium, ubi tractavit de negotio electi Mimatensis usque ad horam meridianam.

Die Veneris sequenti visitavit Dominus prioratum de Cheronac abbatię Casę Dei, & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum VII. librę, X. solidi, & VI. denarii. In mane audivit Dominus Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Cheronac distat ą Claromonte per duas leucas.

Eadem die finavit de procuratione ad X. libras & quatuor solidos Prior de Raiac ordinis Clugniacensis, distans ą Claromonte per dimidiam leucam.

Die sabbati sequenti visitavit Dominus Ecclesiam de Cresto, Missam audivit; & fuit procuratus ą Priore dicti loci monasterii Casę Dei, qui solvit medietatem procurationis, & ą capitulo dicti loci, qui solvit aliam medietatem. Summa expensarum XI. librę & XI. solidi.

In crastino audivit Missam, ibidem prędicavit populo, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras.

Die dominica sequenti, scilicet in quindena Paschę, venit Dominus ad prioratum de Urseto monasterii de Mauriac; & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum IX. librę & quatuor solidi. In crastino audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit.

Eadem die finavit de procuratione Prior de Chavaros ordinis Clugniacensis ad decem libras & quatuor solidos pro cambellanis.

Eadem die finavit de procuratione ad decem libras cum jure cambellanorum Prior Pontis-Castri ordinis Clugniacensis.

Die Lunę sequenti in mane ibidem apud Ursetum audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud sanctum Saturninum abbatię Ysiodorensis; ubi visitavit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & V. solidi. Et eadem die ivit unam leucam. Et quia Ecclesia dicti loci erat supposita ecclesiastico interdicto auctoritate Officialis Claromontis ratione Johannis Azam Clerici, Dominus nullum officium fecit ibidem, sed super hoc scripsit Episcopo Claromontensi.

Die Martis sequenti per viam asperrimam venit Dominus ad prioratum sancti Necterii prioratum Casę Dei, visitavit, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum VIII. librę, & XIX. solidi; et ipsa die fecit duas leucas.

Die Mercurii sequenti audivit ibidem Dominus Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit. Et exinde venit apud Montem acutum prioratum ordinis Clugniacensis; ubi in Ecclesia dicti loci duo altaria consecravit, unum in honore beati Johannis Baptistę & beatę Marię Magdalenę, & aliud in honore beati Mauritii; & ipsa die fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum X. librę; & equitavit ipsa die una leucam.

Die Jovis sequenti clebravit ibidem Missam pro defunctis, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Gresi prioratum Casę Dei, ubi visitavit. & quatuor leucas equitavit. Et quia datum erat intelligi Domino quod domus non erant sufficientes ad ipsum recipiendum, venit apud sanctum Germanum Lambron distantem per leucam; ubi procuratus fuit ą Priore de Gresiaco in domibus capituli Brivatensis. Summ a expensarum X. librę & undecim solidi Turonenses.

Die Veneris sequenti visitavit Dominus Ecclesiam sancti Germani de Lambron, audivit Missam, prędicari fecit, confirmavit, tonsuras fecit; & fuit procuratus ą Capellanis sancti Germani sancti Johannis, sancti Clementis dicti loci; & dedit Dominus litteram compulsivam de illis qui nolebant solvere partem procurationis prędictę.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Berlhoncle prioratum Salsiniarum; ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum VIII. librę, quinque solidi. Et ipsa die equitavit duas leucas.

Dominica sequenti, scilicet post festum beati Marci evangelistę, venit Dominus apud veterem Birvatem prioratum abbatię Piperacensis, ubi Missam audivit, prędicavit, & confirmavit, tonsuras fecit; & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum IX. librę Turonenses. Et equitavit duas leucas.

Die Lunę sequenti venit Dominus apud Ville prioratum Piperacensem; ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum VIII. librę & III. solidi. & equitavit unam leucam.

Die Martis sequenti ibidem audivit Missam in mane, prędicavit, indulgentiam dedit.

Et exinde equitando unam leucam venit apud Azarac prioratum Casę Dei, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum octo librę & quatuor solidi.

Die Mercurii sequenti quoddam cimiterium Ecclesię contiguum benedixit, Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando tres leucas venit apud Nonnetam prioratum Casę Dei, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & IV solidi.

Die Jovis sequenti, scilicet in festo Apostolorum Philippi & Jacobi, in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Ysiodorum abbatiam sancti Benedicti, celebravit in pontificalibus cum pallio, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fuit procuratus ad expensas abbatię. Summa expensarum X. librę & V. solidi. Et equitavit ipsa die duas leucas.

Die Veneris sequenti audivit ibi Missam in mane, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Cornomum, ubi ipse & Claromontensis Episcopus ac Abbas Casę Dei convenerunt ad tractandum super multis. Et exinde post tractatum habitum venit apud sanctum Andream prioratum Casę Dei, ubi fuit procuratus ipsa die ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & VI. solidi.

Die sabbati sequenti, scilicet post festum Apostolorum Philippi & Jacobi, in mane audivit ibidem Dominus Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Chavahac prioratum Salsiniarum, ubi fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci & capituli Vertosionis. Summa expensarum VIII. librę, X. solidi.

Die dominica sequenti in mane ibidem quandam capellam veterm reconciliavit, Missam audivit, prędicari fecit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit, confirmavit. Et exinde venit apud Vic prioratum abbatię Magniloci, ubi fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum IX. librę X. solidi.

Die Lunę sequenti in mane audivit ibidem Dominus Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Celsinias prioratum conventualem ordinis Clugniacensis, ubi fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Non fuit computatum.

Die Martis sequenti in mane audivit ibidem Dominus Missam, confirmavit, tonsuras fecit; & locutus fuit cum Domina Johanna domina Soliaci, quę ibidem venerat de Bituria ratione cujusdam declarationis quam fecerat Dominus de contentis in quodam compromisso facto super eum ą Domino Henrico quondam domino Soliaci & Comite Meleduni. Et postmodum venit apud Magnumlocum abbatiam sancti Benedicti, ubi fuit procuratus ad expensas Abbatis dicti loci. Non fuit computatum.

Die Mercurii sequenti in mane ibidem audivit Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud la Foilleuse domum Templariorum, ubi fuit procuratus ą Pręceptore dicti loci. Summa expensarum X. librę, VI. solidi.

Die Jovis sequenti in mane visitavit Ecclesiam parochialem de Cuyllac pertinentem ad dictam domum de la Foilleuse, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit, & partem cimiterii dictę Ecclesię reconciliavit. Et exinde venit apud Nazac Ecclesiam collegiatam, ubi fuit procuratus ad expensas capituli dicti loci. Summa expensarum VIII. librę & XVII. solidi.

Die Veneris sequenti in mane audivit ibi Missam, prędicari fecit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. E exinde venit ..... ubi Episcopum Claromontensem invenit,& super multis tractavit cum eo, Ecclesiam de ..... visitavit. Qua visita, venit apud Riomum in abbatia, ubi ipsa die fuit procuratus ad expensas capituli de Sabbazac pro eo quod non habebant domos sufficientes, ut dicebant. Summa expensarum undecim librę Turonenses.

Die sabbati sequenti ibidem apud Riomum in abbatia audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit, intravit capitulum, prędicavit, indulgentiam dedit. Et iis actis, ad muniendum se venit ad quandam domum vocatam domum de Stanno juxta Mozac, ubi ipsa die fuit ad expensas Abbatis Riomi. Summa expensarum XIII. librę & tres solidi.

Die dominica sequenti, scilicet ante Ascensionem Domini, fuit Dominus ibidem, & in mane visitavit monasterium de Mozac, audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit, in capitulo prędicavit; & post reversus est ad dictam domum de Stanno, ubi fuit procuratus ad expensas abbatięprędictę de Mozac, Abbate absente. Et notandum quod dicta domus de Stanno non tenetur ad aliquam procurationem, sed causa recreationis venit tantum ibi.

Die Lunę sequenti visitavit Dominus prioratum de Volvic, audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Deinde venit apud Maroac prioratum monialum; ubi prędicavit, indulgentiam dedit, & quasdam moniales confirmavit. Et exinde reversus est ad dictam domum de Stanno, ubi dicta die dictus Prior de Volvic fecit sibi procurationem suam, cum domus dicti Prioris non essent bene paratę. Summa expensarum X. librę. Equitavit duas leucas.

Die Martis sequenti transiens Dominus per abbatiam Mauziaci, audivit ibi Missam, confirmavit, fecit tonsuras. Et exinde venit apud Teillede prioratum Casę Dei, procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & tres solidi. & equitavit per duas leucas.

Die Mercurii sequenti in mane audivit ibi Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Celville prioratum de Menato; audivit ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et quia domus dicti prioratus non erant paratę, fecit ibidem Prior procurationem Domino in abbatia sancti Illidii Claromontensis. Et concedit ipsa die Dominus Episcopus Claromontensis cum Domino ad invitationem dicit Abbatis sancti Illidii. & ipsa die equitavit quatuor leucas.

Die Jovis sequenti, scilicet in festo Ascensionis Domini, fuit Dominus cum Episcopo Claromontensi in domo sua dou Jardin juxta Clarummontem. Et ipsa die in Ecclesia Claromontensi majori, Episcopo pręsente, celebravit in pontificalibus, acolythos fecit; & Missa celebrata, venit ad dictam domum dou Jardin, Episcopo Claromontensi eum semper comitante. Eadem die, Episcopo pręsente, in Ecclesia prędicta Claromontensi cantavit vesperas. Quibus cantatis, Episcopo Claromontensi eum semper comitante venerunt ad domum dictam dou Jardin ad cœnam; & jacuit ibidem.

Die Veneris sequenti in mane audivit Dominus Missam in capella Episcopi Claromontensis, quę est in domibus episcopalibus. Qua audita, ipse & Episcopus Claromontensis & multi alii tractaverunt de confirmatione fratris Durandi [Guillelmus Durandi Episcopus Mimatensis] electi Mimatensis; & fuit ibidem confirmatus. Et postmodum venit Dominus apud Albiac prioratum de Riomo, ubi fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci afferentis quod alias non procuraverat integre. Summa expensarum IX. librę Turonenses. & equitavit quatuor leucas.

Die sabbati sequenti audivit Missam, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Ebrolium abbatiam ordinis sancti Benedicti, ubi fuit procuratus ad expensas Abbatis dicti loci. Non fuit computatum.

Die dominica sequenti, scilicet post Ascensionem Domini, visitavit Dominus prioratum de Velcia Abbatię Ebroliensis prędictę; & inveniens locum interdictum pro procuratione Legati & dissipatum ą Priore absente, regressus est ad dictam abbatiam Ebroliensem, ubi fuit procuratus ipsa die ex gratia.

Die Lunę sequenti in mane ibidem apud Ebrolium audivit Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & fecit tonsuras. Et exinde venit apud Lacum rubeum prioratum conventualem ordibis sancti Augustini, ubi fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & VII. solidi. Comedit totus conventus cum Domino.

Die Martis sequenti in mane audivit ibidem Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit apud Menatum, Episcopo Claromontensi sibi obviante & comitante, & cum novo Abbate Menatensi. Et ante portam monasterii de Menato venientes, conventus dicti loci indutus capis sericis obviaverunt eis, & fuit receptus novus Abbas dicti monasterii de Menato & installatus. Et intrantes monasterium ipsum, Domino Archiepiscopo ą dextris, & Episcopo ą sinistris, & Abbate in medio eorum, flexerunt genua ante altare, & postmodum Dominus Archiepiscopus dedit benedictionem suam. Quo facto, quilibet in suam intravit. Postmodum dictus Abbas Missam novam celebravit. Et ipsa die Domini Archiepiscopus & Episcopus ob reverentiam dicti Abbatis fuerunt ibidem procurati.

Die Mercurii sequenti in mane audivit Dominus ibidem Missam, confirmavit. et postmodum Domini Archiepiscopus & Episcopus Claromontensis intraverunt capitulum; & Abbate & conventu pręsentibus, post sermonem factum ą Domino Archiepiscopo, Dominus Episcopus ad reformationem ordinis dicti monasterii statuit quę dam statuta, supplicans Domino Archiepiscopo ut ea confirmaret. Cui Dominus Archiepiscopus annuit benegniter & devote. His actis, Dominus Archiepiscopus equitando tres leucas venit apud Bellam-aquam abbatiam Cisterciensem, ubi ipsa die pernoctavit ad expensas abbatię. 

Iterum Claromontensis.

1287

Anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo septimo, Dominica in festo beati Matthęi, intravit Dominus diocesim Claromontensem ad visitandum quę non visitaverat in visitatione pręmissa.

Eadem die declinavit primo apud Marcillac prioratum abbatię Menatensis; ubi fuit procuratus, nec fuit computatum.

Die Lunę venit apud Montem-acutum, ubi fuit cum Priore in procuratione. Summa expensarum VIII. librę.

Die Martis sequenti venit Dominus apud Poyncac prioratum abbatię Ebroliensis; ubi Missam audivit, prędicavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ą Priore dicti loci. Summa expensarum sex librę.

Die Martis sequenti visitavit Dominus Ecclesiam parochialem sancti Gilvasii, audivit ibi Missam, tonsuras fecit; & procuratus fuit apud Chambonet ą Capellano sancti Gilvasii & Priore de Chambonet; qui duo per medium tenetur ad procurationem sancti Gilvasii pro procuratione. Nota quod sibi debebatur ratione prioratus de Chambonet. Remisit ipsa die, quia dictus prioratus eodem anno datus sibi fuit ad vitam.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Montem Fremium prioratum abbatię Ebroliensis; ubi Missam audivit, prędicavit, confirmavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ą Priore dicti loci.

Die Veneris sequenti visitavit Dominus Ecclesiam sancti Pręjecti, & fuit procuratus ą Priore & Capellano dicti loci. Tamen dicebatur communiter quod Archiepiscopi Bituricenses ibidem alias non fuerunt procurati. Et fuit pręsens in procuratione electus Menatensis [f. Mimatensis].

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Rupem Dagon prioratum monasterii sancti Genulphi Bituricensis diocesis, ubi Missam audivit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum sex librę Turonenses.

Dominica sequenti, scilicet in vigilia beati Michaėlis, visitavit Dominus prioratum de Doutre abbatię sancti Genulphi; & fuit procuratus ą Priore dicti loci in quadam domo vocata Beauleu, quia domus non erant sufficientes in dicto prioratu.

Die Lunę sequenti, scilicet in festo beati Michaėlis, celebravit Dominus in Ecclesia de Doutre, prędicavit, indulgentiam dedit, fecit tonsuras; & fuit eadem die cum Abbate de Menato ex gratia in domo dicta Beauleu prędicta.

Die Martis sequenti visitavit Dominus prioratum de saint Bar abbatię Cambonensis Lemovicensis diocesis; ubi Missam audivit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum CX. f.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Mantes prioratum similiter Cambonensem; ubi Missam audivit, prędicari fecit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum VI. librę & V. solidi.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Giac prioratum monasterii de Mozac, & invenit Ecclesiam & prioratum firmatos. Nam Episcopus Claromontensis frater Guido [Guido de Turre, episcopus Claromontensis] dictum prioratum per longum tempus tenuerat, & ideo Archiepiscopi Bituricenses ob dilectionem ipsius non declinabant. Propter quod Prior dicti prioratus dicebat quod non tenebatur ad procurationem, licet inveniretur in papiro Domino Johannis Bituricensis Archiepiscopi quod tempore quo idem Dominus Claromontensis dictum prioratum tenebat, ibidem fuerat procuratus. Tandem post multas altercationes Dominus receptus fuit & procuratus ą Priore dicti loci sub ista forma, quod per hanc receptionem nullum novum jus, nulla nova possessio acquireretur Ecclesię Bituricensi. Et super hoc facta fuit littera quę remansit Priori; & commissa fuit inquisitio Pręposito Claromontensis Ecclesię.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Hermantum, ubi procuratus fuit ą capitulo dicti loci. In crastino celebravit ibidem, prędicavit, indulgentiam dedit, multas tonsuras fecit.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Agele prioratum abbatię sancti Illidii Claromontensis, ubi fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum sex librę & tres solidi.

Dominica sequenti, scilicet ante festum beati Dionysii, venit apud Oreviallem; ubi celebravit, prędicavti, fecit tonsuras, & fuit procuratus ą capitulo dicti loci. Summa expensarum VII. librę & VI. solidi. Tunc de consilio Claromontensis Episcopi & Prępositi dimisit iter suum de eundo apud Aureliacum, quia dicebant vias esse intolerabiles propter frigus.

Die Lunę sequenti venit Dominus apud Brifont prioratum abbatię Casę Dei, ubi Missam audivit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ą riore dicti loci. Summa expensarum VI. librę.

Die Martis sequenti venit Dominus apud Clarummontem. Visitavit Ecclesiam sancti Andreę ordinis Pręmonstratensis, & fuit procuratus ab Abbate & conventu dictę Ecclesię.

Die Mercurii sequenti fuit Dominus ibidem cum Episcopo Claromontensi in domibus episcopalibus gratis.
Die Jovis sequenti, scilicet in festo beati Dionysii, fuit Dominus in abbatia sancti Illidii Claromontensis cum Abbate gratis.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud sanctum Desiderium abbatię Casę Dei; ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ą Priore dicti loci. Summa expensarum VI. librę & X. solidi.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Cumilhac, ubi fuit procuratus ą Priore dicti loci. Summa expensarum VII. librę.

Dominica sequenti, scilicet ante festum beati Lucę, venit Dominus apud sanctum Germanum Lemp. prioratum abbatię Casę Dei; ubi Missam audivit, confirmavit, prędicavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ą Priore dicti loci. Summa expensarum VII. librę & XI. solidi.

Die Lunę sequenti fuit Dominus apud Herlencum Burgi prioratum abbatię de Clusa; ubi Missam audivit & prędicavit, indulgentiam dedit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Die Martis sequenti visitavit Dominus prioratus de Marcat & d'Ambert ordinis Clugniacensis; & quia pauperes erant, finaverunt pro procuratione ad octo libras; nec pro tanto essent quitti, sed gratia eis fuit facta ista vice ad preces Domini Stephani Capellani de Manicat, qui conducebat nos.

Eadem die venit Dominus apud Salviahc prioratum conventualem de Clusa; ubi in crastino Missam audivit, prędicavit, indulgentiam dedit; & ipsa die Martis procuratus fuis ad expensas Prioris dicti loci.

Die Mercurii sequenti visitavit Dominus abbatiam Thiernensem; ubi Missam audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, & procuratus fuit ad expensas abbatię.

Eadem die Mercurii finavit Abbas Thiernensis de prcurationibus prioratum Nigri Stabuli & de Angeroles ordinis Clugniacensis, quos prioratus tenebat, ad XII. libras & octo solidos Turonenses.

Dir Jovis sequenti visitavit Dominus Ecclesiam collegiatam de Thierno; ubi Missam celebravit, prędicavit, indulgentiam dedit; & comedit, una cum sociis suis, cum magistro G. de Malomonte gratis, & cetera familia per capitulum loci. Et fuit summa expensarum VI. librę & IX. solidi.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud Montem-petrosum abbatiam ordinis Cisterciensis; ubi duo altaria consecravit, & pernoctavit ibidem.

Die sabbati sequenti, scilicet in festo beati Lucę, venit Dominus apud Cuciacum; ubi celebravit Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, & fuit procuratus ab Abbatissa & conventu dicti loci. Summa expensarum octo librę.

Dominica sequenti visitavit Dominus prioratum de Montibus ordinis Clugniacensis; ubi, quia alias non fuerat, fuit receptus processionaliter, & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum sex librę.

Die Lunę sequenti visitavit Dominus prioratum de Dreturay; ubi fuit receptus processionaliter, audivit Missam, prępicavit (sic, corr. prędicavit), dedit indulgentiam, & procuratus fuit ad expensas dicti Prioris. Summa expensarum septem librę.

Die Martis visitavit prioratum de Fluret; ubi Missam audivit, confirmavit, & fuit procuratus ą Priore dicti loci.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Jaleigin prioratum conventualem Casę Dei; ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ą Priore dicti loci; nec fuit computatum.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Beray prioratum Clugniacensem de Mozac; ubi Missam audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum septem librę.

Die Veneris sequenti venit Dominus apud sanctum Germanum de Fossatis prioratum de Mozac; ubi Missam audivit, confirmavit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci.

Die sabbati sequenti venit Dominus apud Rix prioratum conventualem Clugniacensem; ubi Missam audivit, prędicavit, & dedit indulgentiam, & fuit procuratus ą Priore dicti loci. Non fuit computatum.

Die dominica ante festum Apostolorum Simonis & Judę apud Laudosum cum capitulo. Ibi Missam audivit, prędicavit, & fuit procuratus. Summa octo librę & septem solidi.

Die Lunę apud Poillac cum Priore abbatię Casę Dei. Audivit ibi Missam, prędicavit, & procuratus fuit. Summa octo librę, sex solidi, novem denarii.

Die Martis in festo Apostolorum Simonis & Judę apud Biliomum cum capitulo procuratus fuit. Summa IX. librę.

Die Mercurii apud Manicac prioratum sancti Launomari Blesensis. Bon fuit computatum. Exinde venit in Bituriam per naves.

 

Hęc sunt loca quę Dominus Bituricensis non visitavit in ista visitatione Claromontensi. 

Primo prioratus de Veriac.

Abbatia Broliensis, quam omisit ad visitandum ob dilectionem Senescalli Lugdunensis, qui eam tenebat.

Prioratus de la Crozille & dou Quart. qui ad unam procurationem tenentur.

Prioratus de la Mongie, quem omisit ob dilectionem Abbatis Menatensis.

Prioratus de Chambonet abbatiaie Maciacensis, quem omisit propter grangiam dicti loci combastam.

Prioratus de Baville, quem omisit ad supplicationem Abbatis sancti Illidii.

Prioratus de Calves abbatię Salinarum.

Prioratus de Mauriac, qui subest Abbatię sancti Petri Vivi Senonensis; & est ibi Decanus.

Prioratus de Drivac abbatię Aureliacensis.

Abbatia monialium sancti Benedicti de Breiac.

Ecclesia & prioratus de Plœs.

Abbatia Aureliacensis.

Prioratus de Charmel ordinis de Corona.

Domus Hospitalariorum de Salvitate.

Prępositura de Monte Salvii ordinis sancti Augustini.

Domus Templariorum de Carlac.

Capitulum de Roillac.

Prioratus de Bredon abbatię de Moisac.

Prioratus sancti Flori Clugniacensis.

Abbatia Piperacensis ordinis sancti Augustini.

Abbatia monialium de Casis. Nunquam fuit ibi Archiepiscopus, ut dicitur.

Prioratus de Chenteiou abbatię Casę Dei.

Prioratus de Laviac Casę Dei.

Prioratus de Raillac Clugniacensis.

Prioratus de Volca Clugniacensis.

Prioratus de Maserac.

Abbatia Casę Dei, vel prioratus de Saillanz.

Prioratus de Casnia Casę Dei.

Usque huc possumus conduci sine expensis.

Exinde apud Clarummontem in abbatia de Chantoin, omisit Dominus propter paupertatem.

Exinde apud Janzarz abbatię sancti Illidii.

Exinde cum capitulo de Arcona.

Exinde cum Priore de Vichiaco.

De Volca cum Abbatissa de Bleolle.

Exinde apud Comps.

Item omisit prioratus de Fornox, de Sallarc, de Martuillac, de sancto Sindulpho, de Chembon; qui omnes prioratus sunt in compositione facta inter Dominum Bituricensem & Abbatem Casę Dei. 

Visitatio Lemovicensis Diocesis.

1290. 

Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo, die Veneris ante festum beati Michęlis, intravit reverendus pater Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus Lemovicensem diocesim causa visitationis. Et primo declinavit ad abbatiam de Columba ordinis Cisterciensis, ubi ipsa die Veneris pernoctavit ad expensas abbatię.

Die sabbati sequenti equitando sex leucas venit apud Dauratum; ubi receptus fuit in processione, pulsatis campanis, ą capitulo dicti loci, quia Abbas infirmabatur, Missam audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ad expensas Abbatis & capituli dicti loci.

Dominica sequenti equitando sex leucas venit Dominus ad abbatiam Stirpensem ordinis sancti Augustini; ubi receptus fuit processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit; & procratus fuit ad expensas Abbatis & conventus dicti loci, nec fuit computatum.

Die Lunę sequenti fuit ibidem Dominus ex gratia ad invitationem Abbatis dicti loci, prędicavit in capitulo, & Missam audivit.

Die Martis sequenti, scilicet in festo beati Michaėlis, equitando tres leucas venit Dominus apud Petrusiam prioratum monasterii de Burgulio in valle; & est ibi conventus novem monachorum; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, Missam celebravit, prędicavit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum octo librę & tres solidi.

Die Mercurii sequenti equitando quinque leucas venit Dominus apud sanctum Pinianum [Alpinianum]; ubi fuit receptus processionaliter ut supra ą capitulo dicti loci, prędicavit, Missam audivit, tonsuras fecit, & procuratus fuit ad expensas capituli dicti loci. Et ibidem venit eidem obviam Episcopus Lemovicensis, & sibi de piscibus suis grossis copiose pręsentavit. Summa expensarum octo librę & decem solidi.

Die Jovis sequenti equitando duas leucas venit Dominus apud Rupem Cavardi prioratum de Carrosio; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, prędicavit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum octo librę.

Die Veneris sequenti equitando tres leucas venit Dominus apud Salas prioratum conventualem ordinis sancti Augustini; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit; & in crastino celebravit ibidem ordines, & quosdam de diocesi Bituricensi & quosdam de Lemovicensi diocesi ordinavit.

Die sabbati sequenti equitando duas leucas venit Dominus apud Buxeriam prioratum conventualem de Clusa; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum VII. librę & VI. solidi.

Die dominica sequenti, scilicet ante festum beati Dionysii, equitando tres leucas venit Dominus apud Nantronium prioratum de Carrosio; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, audivit Missam, confirmavit, tonsuras fecit, prędicavit; & procuratus fuit lęto vultu ą Priore dicti loci, nec fuit computatum.

Die Lunę sequenti equitando sex leucas venit Dominus apud Apem prioratum monasterii sancti Augustini Lemovicensis; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, & procuratus ą Priore dicti loci & Priore de Tarnaco monasterii sancti Martialis, qui ad unam procurationem tenentur. In crastino Missam audivit, confirmavit, prędicavit, & indulgentiam dedit. Summa de expensis sex librę.

Diebus Martis & Mercurii sequentibus fuit Dominus ibidem apud Caslucium Chevrol cum magistro G. de Malomonte & Decano sancti Aredii fratre suo ad invitationem eorum & de gratia speciali.

Die Jovis sequenti equitando quinque leucas venit Dominus apud Sollemniacum monasterium ordinis sancti Benedicti; ubi fuit receptus processionaliter, Missam audivit, prędicavit in capitulo, & fuit procuratus ad expensas Abbatis & conventus dicti loci. Summa expensarum novem librę Lemovicenses.

Die Veneris sequenti, scilicet ante festum beati Dionysii, intravit Dominus civitatem Lemovicensem; & venit in abbatiam sancti Augustini Lemovicensis, receptus processionaliter, prędicavit, indulgentiam dedit, & fuit procuratus ad expensas abbatię. Summa expensarum septem librę & dcem solidi.

Sie sabbati sequenti ibidem apud sanctum Martinum cum Abbate sancti Martini & Priore sancti Andreę lemovicensis fuit Dominus. Celebravit apud sanctum Martinum, prędicavit, indulgentiam dedit. Summa expensarum XI. librę.

Die Dominica sequenti, scilicet in festo beati Dionysii, exivit Dominus civitatem Lemovicensem, & venit apud Aureliacum prioratum ordinis sancti Benedicti; ubi fuit receptus processionaliter ut supra, Missam audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, tonsuras fecit, & fuit procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Nec fuit computatum. 

Diocesis Cadurcensis.

1291 

Desunt nonnulla.

rate Caturcensis procurationem quam habebat ibidem percipere, si sibi placeret, ratione visitationis quam inibi potest licite exercere, litteras ipsius Priorissę recepimus sub hac forma. 

Universis pręsentes litteras inspecturis & audituris humilis Priorissa monasterii beatę Marię Deaurata in civitate Caturcensi ordinis sancti Benedicti salutem in Domino. Notum facimus quod licet reverendus pater Simon divina providentia Bituricensis Archiepiscopus nobis hac vice remiserit procurationem quam sibi licebat percipere in monasterio nostro prędicto ratione visitationis quam potest ibidem licite tempore congruo exerere, nolumus quod eidem Archiepiscopo vel Ecclesię suę Bituricensi seu ejus successoribus aliquod pręjudicium generetur quin possit & debeat, quando sibi placuerit, in prędicto monasterio visitare & procurationem ibidem debitam percipere & levare modo & tempore consuetis. Datum Caturci die Lunę post ramos palmarum anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo primo. 

Die Martis sequenti audivit Dominus ibi Missam, scilicet apud prioratum sancti Ursini prędictum;  & exinde equitando quinque leucas venit Dominus apud Gardam Dei abbatiam Cisterciensis ordinis, ubi pernoctavit ad expensas Abbatis.

Die Mercurii sequenti audivit Dominus ibi Missam. Et exinde equitando quinque leucas venit Dominus apud Moyssiacum abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi fuit receptus campanis pulsatis ą Priore conventuali & conventu processionaliter, & procuratus ad expensas Abbatis, qui tunc erat ad Parlamentum Tolosę. Et misit idem Abbas ad Dominum litteras clausas excusatorias ex eo quod non poterat esse ad abbatiam suam prędictam cum Domino.

Die Jovis sequenti audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando quatuor leucas venit apud Montemalbanum abbatiam ordini sancti Benedicti, subjectam, ut dicitur, abbatię Casę Dei; ubi receptus fuit processionaliter ab Abbate & conventu indutis capis sericis. Et erat Abbas mitratus, & tenebat baculum pastoralem in manu. Et procuratus fuit ad expensas Abbatis.

Sancta die Veneris celebravit ibidem servitium in Ecclesia parrochiali Montisalbani, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando per duas leucas venit Dominus apud Cęracum prioratum conventualem de Aureliaco; ubi receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas Prioris. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, dilecto nobis in Christo Priori de Calceata Caturcensis diocesis salutem in Domino. Cum nos hac instanti die sabbati ante Pascha Domini vestram proponamus Ecclesiam visitare, & exinde illa die ipsa Ecclesia visitata, apud sanctum Antoninum favente Domino declinare, mandamus vobis quatinus dicta die apud sanctum Antoninum procurationem nobis debitam pręparetis. Datum &c. 

Die sabbati sequenti venit Dominus equitando per unam leucam apud Calceatam prioratum de Figiaco; ubi Dominus credidit prędicare & alias visitationis officium exercere; sed quia Dominus non invenit aliquem in Ecclesia, nec venerant parochiani adhuc ad Ecclesiam, Dominus recessit, nec voluit remanere. Et exinde equitando per duas leucas ivit Dominus apud sanctum Antoninum prioratum conventualem ordinis sancti Augustini Ruthenensis diocesis; ubi Dominus mandaverat suam pręparari procurationem ą Priore de Calceata prędicto sub forma seu consimili in fine paginę pręcedentis scritę. Et cum illa die veniret apud sanctum Antoninum, venit Prior illius loci cum pluribus concanonicis suis obviam Domino; qui pręcepit eidem Priori quod ipse & conventus desisterent ą receptione processionali & quavis alia sollemnitate propter devotionem diei. Venerunt etiam obviam Domino burgenses & Consules dictę villę & concomitarunt Dominum usque ad prioratum prędictum; ubi benedictionem quę de fontibus fecit, indutus pontificalibus celebravit, prędicavit, indulgentiam dedit; & fuit ipsa die procuratus ibidem ad expensas Prioris de Calceata.

Sancto die Paschę fuit Dominus in prioratu prędicto, & celebravit indutus pontificalibus cum pallio, & fecit prędicari & indulgentiam dari per fratrem Hugonem Priorem de Ynoy, qui fecit sermonem post vesperas in claustro prioratus prędicti. Et fuit Dominus illa die procuratus ad expensas Prioris sancti Antonini prędicti. 

Visitatio Albiensis. 

Die Lunę in crastino Paschę Dominus Bituricensis consecravit ibidem, videlicet apud sanctum Antoninum, altare quod est in capite Ecclesię & quatuor viatica seu parva altaria; quod quidem altare in honore beatę Marię & beati Martini & omnium sanctorum extitit consecratum; & reposuit intra ipsum altare quasdam reliquias, & situavit petram cum calce benedicta. Benedictionibus factis quę in talibus requiruntur, indulgentiam dedit illis qui interfuerunt hujusmodi consecrationi, audivit ibi Missam, prędicavit, & iterum indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde intravit Albiensem diocesim; & venit equitando duas leucas apud Vęur domum Templariorum; ubi Dominus Albiensis venerat obviam Domino, & requisivit eundem Dominum quod ipse esset cum ipso Episcopo per octo dies, & quod contramandarentur procurationes mandatę & missę. Et ipsa die locutus fuit cum Domino super pluribus, & postea ante comestionem recessit. Pręfatus autem Dominus receptus fuit ibidem processionaliter, campanis pulsatis cantando, & procuratus fuit ad expensas Pręceptoris.

Die Martis sequenti audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando tres leucas venit apud Podium Celsi prioratum de Aureliaco Claromontensis diocesis; ubi receptus fuit ut supra. Audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, & confirmavit; & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Notandum de fraude Prioris dicti loci, qui penes se retinuit omnia bona Ecclesię & ad ipsam Ecclesiam spectantia, & in collatione seu pręsentatione ejusdem Ecclesię fecit pactum, ut dicitur, cume rectore illius Ecclesię quod ipse rector finaret se procuratione Archiepiscopi Bituricensis & ministraret de propriis bonis Ecclesię suę ea quę pro procuratione contingeret exigi in futurum. Et quia Dominus intellexit fraudem hujusmodi, mandavit bona dicti Prioris per Archipresbyterum arrestari & saisiri, & fecit bajulum Prioris per Guillelmum de Rivo Clericum suum crastina die moneri ut idem bajulus dicti Prioris nomine & pro ipso satisfaceret eidem Domino competenter de procuratione sua; quam quidem procurationem dictus rector jam solverat & de ipsa ad plenum satisfecerat; sed Dominus procurationem ipsam, tamquam ą rectore prędicto solutam, noluit acceptare. Cum autem dictus bajulus, qui voctur Johannes de Malapetra, videret quod tam contra ipsum quam contra dominum suum Priorem Dominus vellet procedere ad excommunicationis sententias, idem bajulus promisit in manu Archipresbyteri dicti loci pro Domino stipulantis quod ipse dicti Prioris nomine & pro ipso satisfaceret de procuratione prędicta. Cui promissioni fuerunt pręsentes Dominus Vivianus de Cordua, Dominus Hugo Pręceptor domus sancti Andreę de Galliaco, Dominus Adam de Chemino dispensator domus Domini Bituricensis prędicti, & ego Guillelmus de Rivo publicus Notarius. Et advertendum est quod taliter in recessu crastina die fuit processum.

Die Mercurii qua, ut pręmittitur, contra Priorem de Podio Celsi fuit processum, venit Dominus equitando per tres leucas apud Rabastagnum prioratum de Moyssiaco; ubi Dominus recpetus fuit ut supra. Et venerat Abbas Moyssiacensis obviam Domino satis longe. Audivit ibi Missam, prędicavit, confirmavit, & indulgentiam dedit; & procuratus fuit ad expensas Prioris, qui est nepos Domini Moyssiacensis.

Die Jovis sequenti fecit ibi tonsuras. Et exinde equitando per duas leucas venit apud Viancium pręposituram de Ecclesia Albiensi, quam tenet Prępositus ejusdem Ecclesię; ubi Dominus receptus fuit & fecit ut supra, & procuratus ad expensas Prępositi dicti loci.

Die Veneris sequenti venit Dominus equitando per unam leucam apud Galliacum abbatiam ordinis sancti benedicti, immediate subjectam, ut dicitur, abbatię Casę Dei; ubi receptus fuit ut supra, & fecit ut supra, & procuratus fuit ad expensas Abbatis.

Die sabbati equitando per duas leucas venit Dominus apud Roumanour prioratum de abbaitai Marsiliensi; ubi recpetus fuit ut supra, audivit ibi Missam, confirmavit. Et exinde venit ea die apud Sexterolium ibi prope prioratum de Galliaco; ubi receptus fuit processionaliter campanis pulsatis, audivit ibi Missam, confirmavit, & procuratus fuit ad expensas prioratum prędictorum. Et inmpetravit Prior de Sexterolio ą Domino quasdam litteras monitorias de compellando Priorem de Roumanour prędictum de satisfaciendo medietatem procurationis. Tandem idem Prior alias litteras impetravit quod requireretur utrum fecisset unquam aliquam contributionem vel partem aliquam procurationis solvisset, & quod non compelleretur ad satisfactionem aliquam nisi ad hoc teneri inveniretur per inquiestam. Et fuerunt ab utraque parte plures litterę impetratę.

Die Martis fuit Dominus cum Episcopo gratis.

Die Mercurii fuit similiter cum eodem gratis.

Die Jovis similiter cum eodem gratis.

Die Veneris exivit Dominus civitatem Albiensem; & cum equitando per tres leucas veniret apud abbatiam de Candelio Cisterciensis ordinis, descendit Dominus ad cimiterium Ecclesię de Candelio veteri, & reconciliavit illud, & ibidem confirmavit; & postea venit ad dictam abbatiam, ubi receptus fuit processionaliter campanis pulsatis, tonsuras fecit, & pernoctavit ibidem ad expensas Abbatis.

Die sabbati sequenti audivit ibi Missam, tonsuras fecit. Et exinde equitando per quatuor leucas, venit ad abbatiam de Castris ordinis sancti Benedicti; ubi receptus fuit processionaliter campanis pulsatis; & erat Abbas capa serica indutus, & habebat baculum pastoralem in manu in receptione Domini. Audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, & procuratus fuit ad expensas Abbatis.

Die dominica qua cantatur Misericordia Dominis reconciliavit cimiterium est extra villam de Castris situm, indulgentiam dedit illis qui interfuerunt reconciliationi hujusmodi; & postea rediens ad abbatiam prędictam, ad majus altare ipsius monasterii indutus pontificalibus celebravit, prędicavit, & indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde equitando per unam leucam ivit Dominus apud Rupemturvam castrum Domini Montisfortis ad invitationem Domini G. de Courciaco Senescalli ipsius Domini; & potavit ibidem Dominus cum tota familia sua. Et exinde venit illa die equitando per duas leucas apud Lautricum prioratum abbatię sancti Pontii diocesis Narbonensis; ubi multum honorifice fuit receptus ą nobilius & burgensibus dictę villę, qui obviam Domino subtus villam venerunt; & fuit Dominus processionaliter receptus campanis pulsatis in Ecclesia prioratus prędicti, & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Die Lunę sequenti audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit. Et exinde equitando per quatuor leucas venit Dominus apud Albiam, declinans ad prioratum sancti Salvii de civitate Albiensi ordinis sancti Augustini; ubi receptus fuit multum honorifice sicut supra, & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Die Martis sequenti celebravit ibidem indutus pontificalibus, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et postea rediens ad cameram, habuit ipse & Episcopus Albiensis, & requisivit communitatem eandem quod ipsa sibi tamquam domino suo superiori faceret quod debet appellando ad eum ab auditorio Episcopi & recognoscendo eundem dominum suum superiorem, & quod scriberet ipsa communitas Domino Regi quod cum Senescallus Carcassonensis inhibuisset omnibus dictę villę Albiensis ad alium appellare quam ad ipsum, quod faceret idem Rex inhibitionem hujusmodi revocari, vel quod ipsa inhibitione non obstante posset ipsa communitas ad Dominum Archiepiscopum tamquam ad suum superiorem dominum appellare. Super quo Dominus Episcopus propria manu scripsit quandam notam sub cujus forma debebat ipsa communitas Domino Regi scribere; quam notam communitas asportavit, & deliberare voluit super ea.

Eadem die, scilicet die Marits post Dominicam qua cantatur Misericordia Domini, venit Dominus apud Scuriam prioratum de abbatia Galliacensi; ubi rceptus fuit processionaliter campanis pulsatis & vicis villę paratis & joncatis, & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Notandum est autem quod Dominus debuisset ivisse de loco prędicto apud Securum prioratum abbatię Moyssiacensis, & mandaverat ibidem Dominus procurationem suam pręparari; sed Prior loci accedens ad Dominum per dus dies vel tres ante, suggessit Domino quod locus adeo pauper erat quod ad recipiendum eundem sufficere non valebat, aliam causam specialissimam prętendendo, scilicet quod aliquis prędecessor Domini nunquam visitaverat illum locum nec procurationem ibidem receperat. Verum quia nonnullę litterę inveniebantur per quas bonę memorię Johannes prędecessor Domini fecerat Priorem ejusdem loci moneri de reddendo contributionem sibi taxatam ad subveniendum cuidam alii prioratui, pręsumebatur quod ipse ad procurationem tenebatur, pręsertim cum, ut afferitur, locus ille sit bonus & pinguis. Tandem vero Dominus falsis suggestionibus Prioris & non-nullorum precibus circumventus, specialiter morus & ductus contemplatione Domini Moyssiacensis Abbatis, procurationem mandatam eidem Priori remisit. 

Hęc sunt loca subsripta quę Dominus non solum propter eorum distantias, sed etiam propter ęstivos calores, omisit in Albiensi diocesi visitanda, scilicet

Prioratus de Ambileto.

Prioratus sancti Amantii.

Prioratus de Cauna.

Prioratus de Bullato.

Prioratus S. Gervasii.

Prioratus de Securo.  

Visitatio altera de diocesi Ruthenensi in diocesim Caturcensem. 

Die Mercurii sequenti audivit Dominus Missam apud Scuriam prioratum prędictum, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit, cimiterium Ecclesię reconciliavit, iterum indulgentiam dedit illis qui hujusmodi reconciliationi interfuerunt; & exinde Albiensem diocesim exeundo, per quinque leucas equitans apud Vareuh prioratum de abbatia Aureliaci, qui prioratus est Ruthenensis diocesis, declinavit, & fuit ibidem procuratus ad expensas Prioris, qui iverat ad electionem Abbatis in monasterio Aureliaco faciendam, quod monasterium tunc temporis pastore carebat.

Die Jovis sequenti audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando per unam leucam venit Dominus apud Spinacium domum hospitalis ejusdem diocesis Ruthenensis; ubi receptus fuit ut supra, & erant domus loci ejusdem satis sufficientes pro Domino, licet Pręceptor dicti loci, falsitate suggesta, fecisset eum reverti apud Viridefolium, ubi fuimus ad expensas Pręceptoris. Et finavit Pręceptor cum magistro domus Domini ad XIII. libras monetę illius patrię.

Die Veneris sequenti equitando semileucam venit Dominus apud Bellumlocum abbatiam Cisterciensem ejusdem diocesis Ruthenensis; ubi campanis pulsatis seu cempana processionaliter fuit ab Abbate & conventu receptus, & fecit ibidem tonsuras.

Die sabbati sequenti audivit Dominus ibi Missam, prędicari fecit per fratrem Hugonem Priorem de Ynoy, indulgentiam dari, & se Abbatis & conventus orationibus commendari. Et exinde equitando per duas leucas venit Dominus ad capellam Templariorum Caturcensis diocesis; ubi campanis pulsatis receptus fuit processionaliter, & procuratus ad expensas Pręceptoris.

Die dominica qua cantatur Jubilate audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et cum exinde veniret apud Locum Dei abbatiam Cisterciensis ordinis Ruthenensis diocesis distantem abhinc per duas leucas, declinavit apud Calves; ubi cimiterium Ecclesię ipsius loci reconciliavit. Et postea venit ad abbatiam prędictam; ubi receptus fuit processionaliter, campanis pulsatis; & erat Abbas in processione indutus capa serica cum baculo pastorali. Et postea intravit Dominus capitulum; ubi aliquibus verbis theologię propositis ab eodem, se Abbatis & conventus orationibus commendavit, & in dicto monasterio pernoctavit. Et quia Dominus aut aliquis prędecessor ipsius nunquam ibidem fuerat, Dominus fecit subventionem Abbati de sexaginta solidis.

Die Lunę sequenti audivit Dominus ibi Missam, tonsuras fecit. Et exinde equitando quinque leucas venit apud Marciliacum abbatiam ordinis sancti Benedicti Caturcensis diocesis; ubi receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas Abbatis.

Quia vero Dominus invenit in dicto monasterio quosdam monachos letifere sauciatos, scriptsit Episcopo Caturcensi sub hac forma. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, venerabili fratri Raymundo ejusdem gratia Episcopo Caturcensi salutem in Domino. Nefandum scelus ac piaculare flagitium quod in monasterio de Marsiliaco vestrę diocesis, visitantes ibidem, per quorundam impiorum flagitiosas dextras innocentis sanguinis avidas in religiosos viros fratres Guidonem de Vęlac & Raymundum de Valon monachos ejusdem monasterii Marsiliacensis horribili sęvitate commissum audivimus, necnon contemptus divinę majestatis, nos afflictos super hoc provocant ad vindictam. Unde cum pręfatos monachos ą prędictis impiis instinctu diabolico incitatis, scilicet dictum fratrem Guidonem quasi letifere vulneratum, non tantum in capite, verum etiam in brachiis, humeris, manibus, & tibiis, vulneribus super vulnera damnabiliter cumulatis, pręfatum autem Raymundum per privationem & amputationem pugni proprii ab aliis impiis mutilatum invenimus, admirantes quomodo super atrocitate tenti facinoris omisistis interponere partes vestras, quas vulnerationes seu vulnerum cicatrices ac mutilationem vidimus contristati, & ideo pręmissa conniventibus oculis pertransire nolumus, fraternitati vestrę mandamus, monentes vos primo, secundo, & tertio tenore pręsentium, quatenus contra Raymundum Barasti domicellum, Bertrandum de Truffe ejus bajulum, & Raymundum de Grivelia domicellum illatores facinoris in dictum Guidonem commissi, ut dicitur, super quo etiam fuimus summarie informati, necnon contra Guillelmum de Portu, Bernardum de Reneech, Arnaldum de Villasicca, Petrum Berganti, & Bernardum Cervelii servientes dicti Guillelmi, quod sceleris in personam fratris Raymundi, ut prędicitur, commissi poteritis invenire hujusmodi atrocitatis actores seu fautores, consiliarios, ac etiam adjutores, tam per testes & minas quam per verisimiles conjecturas & alias probationes sufficientes taliter procedatis quod hoc Dei & Ecclesię suę sanctę cedat honori & animę nostrę & vestrę saluti. 

Et est sciendum quod Dominus super hoc fecit fieri quandam monitionem generalem sine nominum expressione cum denuntiatione excommunicationis ą canone latę in malefactores facinoris antedicti.

Item sciendum est quod Dominus propter hoc scripsit Senescallo Petragoricensi & Caturcensi pro Domino Rege Francię, necnon Senescallo Caturcensi pro Rege Anglię. 

Visitatio Lemovicensis.

1290. 

Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo, die dominica qua cantatur Reminiscere, reverendus pater Dominus Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, volens intrare Lemovicensem diocesim ad visitandum nonnulla loca quę per eum in visitatione pręscripta non fuerant visitata, de castro suo de Navis. Ubi die sabbati pręcedente suos celebraverat ordines & venerabilem virum Dominum Ęgidium de Billone electum confirmatum Narbonensem ad ordinem sacerdotalem promovit, primo declinavit ad abbatiam Bellę aquę ordinis Cisterciensis, prout infra scribitur; & directum transitum faciendo de Lemovico in Caturcinum, de Caturcino in Albigesium, redeundo per Caturcinum, Albigesio visitato, in Lemovicinum, ipsorum locorum dioceses prout inferius continerut, plenius visitavit.

Primo, ut directius Dominus iter suum arriperet, dicta die dominica declinavit equitando septem leucas apud prędictam abbatiam Bellę aquę Cisterciensis ordinis Claromontensis diocesis; ubi fuit ad expensas ejusdem monasterii, & ibidem pernoctavit. Ipsaque die commissiones plures fecit in Bituricensi diocesi dirigendas super absolutione quorundam excommunicatorum pauperum & aliorum auctoritate Officialis Bituricensis & super causis diversis audiendis ab illis quibus Dominus committebat & sine debito terminandis.

Die Lunę sequenti, videlicet post Dominicam qua cantatur Remminiscere, audivit Missam in abbatia supradicta, & confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit equitando quatuor leucas apud Evahonium pręposituram ordinis sancti Augustini Lemovicensis diocesis; ubi campanis pulsatis fuit receptus processionaliter ą Pręposito & conventu. Commisit autem dictus pater Archipresbytero de Montelucio causam motam inter capitulum de Gias Bituricensis diocesis ex una parte & parochianos ipsius ex altera audiendam & sine debito terminandam. Item fecit per magistrum P. de Versione examinari quandam causam matrimonialem motam inter quosdam de parochia de Marchia Lemovicensis diocesis, & plures alios fecit processus; & fuit ipsa die ad expensas Prępositi procuratus.

Die Martis sequenti audivit apud locum prędictum Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde unam leucam minimam equitando venit apud Cambonium pręposituram Lemovicensis diocesis ordinis sancti Benedicti, membrum per se; & fit Prępositus per electionem, sicut Evahonensis Prępositus supradictus. Et ibidem fuit receptus Dominus sicut supra; & factę fuerunt ibidem plures substitutiones procurationes, & commissiones, ac absolutiones & hujusmodi. Procuratus fuit ad expensas monasterii Cambonensis prędicti.

Die Mercurii sequenti audivit Missam apud locum prędictum, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde venit equitando tres leucas apud Rugniatum prioratum monasterii Evahonensis prędicti; ubi Dominus receptus fuit ut supra. Domicilia vero loci ejusdem totaliter vel quasi minabantur ruinam. Causam matrimonialem supradictam expedivit; & procuratus fuit ad expensas Prioris, qui tunc erat in Romana curia, ut dicebatur.

Die Jovis ibidem visitationis officium complevit ut supra. Et exinde equitando duas leucas venit Dominus apud Memacum prioratum de Souveigniaco Clugniacensis ordinis, locum male ędificatum & pauperem; & receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas loci ejusdem Prioris & Capellani.

Commisit Dominus & mandavit Archipresbytero de Argentonio ut Gervasium famulum Prioris sancti Benedicti in saltu Bituricensis diocesis ad benedictionem nuptialem admitti faceret, non obstante si testimoniales Presbyteri vel Officialis in cujus parrochia seu diocesi oriundus extiterit non habebat; quia adeo juvenis venit ad servitium dicti Prioris quod non erat aliquatenus pręsumendum eundem G. cum alia contraxisse.

Die Veneris apud locum prędictum suę visitationis officium complevit ut supra. Et exinde equitando venit apud Bonum locum abbatiam Cisterciensis ordinis, & pernoctavit ibidem ad expensas monasterii.

Die sabbati sequenti audivit Dominus ibi Missam, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando quatuor magnas leucas venit apud Albuconium prioratum monasterii Cambonensis, male ędificatum; ubi receptus fuit ad expensas Prioris. Oportuit totam familiam Domini, Clericos & armigeros, intra Ecclesiam loci jacere.

Dominica sequenti, qua cantatur Oculi mei, audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & tonsuras fecit. Et exinde venit equitando per unam leucam Dominus apud monasterium Rosoliense, ubi receptus fuit ut supra. Dominus illa die fuit ad vesperas indutus pontificalibus, quia illa die erat Annunciatio dominica; & procuratus fuit ad expensas Prępositi & capituli.

Ea die conquestus est nobis Johannes Malesherbes laicus super eo quod Johannes Leonardi Canonicus monasterii Rosoliensis prędicti dicebatur fecisse eundem Johannem per personam interpositam minus juste & sine causa rationabili ad judicium evocari; & ipsa die finaliter compromiserunt coram magistro Petro de Virsione auditore causarum & socio Domini super iis in magistrum Durandum de Manihac Canonicum monasterii Rosoliensis prędicti.

Item eadem die duo Clerici defectum natalium patientes constiruerunt coram Domino seu locum ejus tenente quosdam procuratores sub forma quę sequitur. 

Sanctissimo patri &c. devotissimus suus Simon &c. Noverit scilicet vestra clementia quod in mea pręsentia constitutus personaliter Johannes Albi Clericus Lemovicensis diocesis discretos viros Geraldum de Ageduno dictum Boneffant & Guillelmum de Virsione clericos, licet absentes, suos fecit, constituit, & ordinavit procuratores & quemlibet eorum in solidum, ita quod non sit melior conditio occupantis, ad impetrandum ą sanctitate vestra dispensationem super defectu natalium quem idem Johannes patitur de Clerico ad aliquos superiores ordines non promoto genitus & soluta, quod hujusmodi non obstante defectu possit ad omnes ordines promoveri & ecclesiasticum obtinere beneficium, etiam si curam habeat animarum. In cujus &c. 

Die Lunę sequenti equitando per unam leucam venit Dominus apud Pheletinum prioratum de monasterio Cambonensi; & receptus fuit processionaliter sicut supra. Celebravit ob festum & in honore Annunciationis dominicę indutus pontificalibus, prędicavit ibidem, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ad expensas Prioris dicti loci.

Die Martis sequenti equitando tres maximas leucas venit Dominus apud Manihac prioratum abbatię Burgi Dolensis; & receptus fuit ut supra, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit laudabiliter ad expensas Prioris.

Die Mercurii sequenti equitando sex leucas venit Dominus apud Bonam aquam abbatiam Cisterciensis ordinis, ubi pernoctavit; & in crastino Missam ibidem in capella portali seu de porta audivit, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & Abbati loci de quibusdam malefactoribus, qui pisces de stagnis & piscariis monasterii amoverant furtive, & alia bona vastaverant, conquerenti quandam generalem concessit monitionem omnibus Capellanis Lemovicensis diocesis dirigendam seu directam.

Die Jovis sequenti equitando tres leucas magnas venit Dominus apud Portum Dei prioratum Casę Dei bonum & divitem, tamen inter arduas colles situm; & receptus fuit processionaliter ą Priore & conventu. Audivit ibi Missam in crastino, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Die Veneris sequenti equitando tres leucas pessimi [itineris] venit apud Boort prioratum Cluniacensem; ubi illa die receptus fuit & fecitut supra immediate; & Petro de Rupe Presbytero, qui de sancto Juniano Lemovicensis diocesis extitit oriundus, litteras testimoniales concessit quod ipse in sacerdotium fuit promotus. & hoc juraverunt de credulitate verum esse Johannes Saulahe, P. de Chavanhac, & G. de la Bessa Presbyteri, qui viderunt eundem P. de Rupe apud Boort & alibi celebrare necnon discretus vir Dominus Durandus Bruni rector Ecclesię de Ussello dictę diocesis asseruit juratus quod in quadam capella sua de voluntate & assensu Lemovicensis Episcopi celebravit idem Petrus.

Die sabbati sequenti equitando quinque leucas venit Dominus apud sanctum Angelum prioratum abbatię de Carrosio Pictavensis diocesis; ubi processionaliter fuit receptus ut supra, audivit Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, & tonsuras fecit; ac procuratus fuit ad expensas Prioris.

Dominica qua cantatur Lętare Jerusalem venit Dominus apud Maymacum abbatiam ordinis sancti Benedicti; ubi receptus fuit ut supra. Audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit; & procuratus fuit ad expensas Abbatis.

Die Lunę sequenti equitando venit Dominus apud Vedrinas prioratum Casę Dei, ubi receptus fuit & fecit ut supra.

Die Martis sequenti equitando unam leucam venit Dominus apud Ventadour prioratum Cluniacensem, ubi receptus fuit processionaliter campanis pulsatis ut supra; & in Ecclesia dicti prioratum Dominus consecravit quoddam altare in honore beatę Katerinę, beatorum Mauritii, Vincentii, & Blasii, & fecit super illus altare quandam Missam pro defunctis per quandam Capellanum ipsius Domini celebrari.

Die Mercurii sequenti audivit ibi Missam. Et exinde equitando septem magnas leucas venit Dominus apud Obazinam abbatiam Cisterciensis ordinis; & fuit receptus Dominus multum honorabiliter ab Abbate, qui emit bladum in herba ą portario suo pretio duorum sextariorum frumenti pro dispergendo per cameram Domini & per aulam in qua comedit. Et post prandium Dominus ivit ad visitandum quasdam moniales illius ordinis inclusas in quodam loco quem ipsę moniales habent satis prope illam abbatiam extra portam in nemore. Et est sciendum quod Priorissa servat unam clavem & Prior claustralis de Obazina aliam, ut mihi videtur; & cum Dominus visitasset easdem & prędicasset, & se earundem orationibus commendasset, recessit, & pręcepit magistro hospitii sui ut eisdem monialibus erogaret quandam pecunię quantitatem. 

Diocesis Caturcensis. 

Die Jovis post Dominicam qua cantatur Lętare Jerusalem, exivit Dominus Lemovicensem diocesim, & intravit diocesim Caturcensem, apud Martellum declinans; & receptus fuit processionaliter, campanis pulsatis. Audivit die crastina ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit; & procuratus fuit ad expensas Capellani dicti loci. Qui quidem Capellanus se inhabilem reddit in habitu quem debet habere quilibet Capellanus, minimam defert tonsuram, capillos longissimos, ą posteriore parte scissos, ą parte anteriori ad modum scutiferi, raubam patulam cum punctis coram pręlato suo, sutiles sotulares. Effrons facie prima videtur.

Eadem die fecit Dominus Ballivum Domini Regis coram se ad judicium evocari, pro eo quod ipse, dum eramus in villa prędicta, manus injecerat temere violentas in Presbyterum; & quia ipse noluit coram nobis respondere, eundem excommunicavimus. Tandem vero dictum Ballivum in formę Ecclesię apud Rupem Amatoris &c. Quęre infra apud locum prędictum die sabbati sequenti.

Die Veneris sequenti equitando duas leucas venit Dominus apud Soliacum, decanatum ordinis sancti Benedicti, immediate subjectum, ut dicitur, Abbati Aureliacensi Claromontensis diocesis; & receptus fuit multum honorabiliter ą Decano, qui obviam Domino venit per leucam cum pulcherrima comitiva scutiferorum & capellanorum commonachorum suorum processionaliter, campanis pulsatis &c. & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Die sabbati sequenti audivit Dominus ibi Missam de beata Maria, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde equitando duas leucas venit apud Rupem Amatoris; ubi ordines celebravit, acolythos, subdiaconos, Diaconos, & Presbyteros promovendo; prędicavit, indulgentiam dedit. Fuit vero receptus multum honorabiliter ab Abbate Tutelensi Lemovicensis diocesis, qui tenet prioratum de Rupe Amatoris in manu sua. Veni enim Domino obvius satis longe, & postea rediit ad Ecclesiam; in qua Dominum dictus Abbas, monachi, & clerus deserviens prioratui prędicto in medio graduum illius Ecclesię obviantes Domino receperunt. Et fuit procuratus illa die ad expensas Abbatis.

Eadem die Dominus absolvit Ballivum Regis apud Martellum ą duplici excommunicationis sententia, scilicet ab illa quia coram Domino citatus super hoc quod in Presbyterum manus injecerat temere violentas, noluerat respondere, ab alia canonis, quia injecerat manus in Presbyterum. Reservavit autem Dominus taxationem emendę de consensu Ballivi prędicti super excessibus antedictis. Et quęre principium in pagina pręcedenti apud Martellum. Pręsentes autem fuerunt reservationi hujusmodi & absolutioni Archipresbyter de Vallibus, magister Pontius, & magister Vitalis, ac frater dicti Ballivi.

Notandum quod Dominus recepit litteras Domini Episcopi Caturcensis sub hac forma. 

Reverendo in Christo patri ac Domino nostro carissimo Domino Simoni Dei gratia Bituricensi Archiepiscopo Aquitanięque Primati, suus Raymundus Dei gratia Episcopus Caturcensis, cum recommendatione se ipsum.  Paternitatem vestram nobis carissimam requirimus & rogamus quatinus hac instanti die sabbati, ubicunque vos esse in nostra diocesi contigerit, omnes, si placet, ordines celebretis & omnia alia faciatis nomine vestro & nostro quę ad vestram pertinent dignitatem, nos, si placet, habentes, Domine, excusatos, quia tarde vobis scribimus, cum hac instanti die Veneris tarda hora ubi vos eratis ignorabamus omnino; scientes, reverende pater, quod ad vos habuissemus accessum, si equitare possemus. Valeat vestra paternitas per tempora longiora. Datum Caturci die Veneris post Dominicam qua cantatur Lętare Jerusalem anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo primo. 

Dominica qua cantatur Isti sunt dies audivit Dominus apud prioratum prędictum de Rupe Amatoris in capella beatę Marię Missam secretam, & postea in majori Ecclesia magnam Missam, confirmavit, benedixit ornamenta, calices, imagines, & cruces. Et exinde venit equitando tres leucas apud Vicanum; ubi receptus fuit ut supra. Et cum Dominus post prandium evocasset Priorem & capitulum dicti loci in camera sua ad tractandum de statu Ecclesię, dictis Priore & capitulo congregatis, Dominus petiit ab eidem qualiter temporalitas illius Ecclesię se habebat. Qui unanimiter responderunt quod erat in bona statu, pręter hoc solum quod contentio erat inter ipsos Priorem & capitulum ex parte & Dominum de Gordonio ex altera super alta justitia villę de Vicano.

Post hoc autem interrogati ą Domino de spiritualitate, pręsertim cum Dominus intellexisset quod licet pro Canonicis regularibus censerentur, communiter tamen ipsorum quilibet propriam cameram habebat, non in eodem refectorio comedebant, non in eodem dormitorio conversabantur, non faciebant professionem in dicto monasterio, responderunt & confessi sunt, pręsentibus magistro P. de Virsione, Domino J. de Gressibus Capellano Domini, & Guillelmo de Rivo publico Notario, ac pluribus aliis, quod in ingressu monasterii & in creatione ipsorum in Canonicos votum aliquod non fecerunt, dicentes quod non deferunt alicubi habitum regularem, sed secularem, nec deferunt superlicia nisi infra metas claustri sui, & cum claustrum vel villam exeunt, vadunt huc & illuc ut purus secularis.

Advertendum est autem quod Prior & capitulum de Vicano tenent illam villam de Vicano ą Domino Bituricensi Archiepiscopo in feodum, & debent sibi facere homagium & fidelitatem jurare. Item quia Dominus viderat quod Ecclesia loci ejusdem, quę incœpta fuerat opere sumptuoso, vix aut nunquam posset ad finem perduci, voluit & ordinavit quod Prior daret unam prębendam ad opus prędictum, & dedit indulgentiam illis qui ad hoc pias eleemosynas largirentur.

Die Lunę sequenti audivit ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde equitando semileucam venit apud Gordonium prioratum de Vicano; ubi processionaliter campanis pulsatis cantando fuit receptus, & procuratus ad expensas Prioris.

Eadem die mandavit Dominus Dominum Fortanerium dominum de Gordonio ut veniret die crastina, super contentione illius justitię de Vicano cum Domino tractaturus.

Die Martis sequenti audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit; & postea reversus ad cameram, tractavit cum prędicto Domino de Gordonio super contentione prędicta quę verrebatur inter ipsum Dominum fortanerium ex parte una, & Priorem de Vicano ex altera. Super qua contentione compromiserunt ipsę partes, & prolatum fuit dictum arbitrale super hoc. Sed Prir asserens monasterium suum lęsum non modicum, nolebat hujusmodi dictum servare, pręsertim cum arbitri foretn suspecti, proponens plures alias rationes. Qui quidem Fortanerius consultus ą commilitibus suis & aliis de consilio suo, multum benigne respondit Domino quod ipse paratus erat stare dicti Domini dicto, arbitrio, voluntati, vel Domini Caturcensis, vel alterius cujuscunque probi viri. Demum Dominus addignavit seu cautavit diem Lunę post ramos palmarum Caturci ad procedendum plenius super istis.

Quibus sic actis, venit Dominus equitando quandam magnam leucam apud Concorest prioratum sancti Ambrosii Bituricensis; ubi receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas Prioris de Gordonio, qui tenebat eum ad firmam ą Camerario sancti Ambrosii Priore dicti prioratus de Concorest.

Die Mercurii sequenti audivit Missam & fecit prędicari per fratrem Hugonem Priorem de Ynoy socium Domini, & indulgentiam dari, & confirmavit. Et exinde venit equitando duas leucas apud Archas prioratum de Marsiliaco abbatia ordinis sancti Benedicti Caturcensis diocesis. Et cum Dominus pranderet, venit ad mensam Domini quidam monachus Gillelmus nomine de prioratu de Duravello, qui prioratus est de abbatia Moyssiacensi, & dixit Domino verba hęc vel consimilia. Reverende pater, Prior de Duravello me misit ad vos ut nuntiarem vobis quod cum proponatis nostram Ecclesiam de Duravello die Jovis crastina visitare, procurationem ibidem debitam recepturus, & ibidem nullus prędessorum vestrorum visitaverit nec procurationem receperit, non est intentionis ejusdem Prioris quod ad hoc vos recipiat; & si hoc facere, scilicet visitare & procurationem recipere, volueritis, ego ad apostolicam sedem appello. Et incontinenti Dominus monuit in scriptis Priorem & monachum prędictos de admittendo ipsum ad visitationem & de ministrando sibi procurationem debitam. Quibus sic actis, dictus pater, scilicet Dominus Bituricensis, pręcepit dicto fratri Guillelmo quod iret comestum, quia non erat adhuc excommunicatus. Dicta vero die procuratus fuit Dominus ad expensas Prioris de Archis; sed semper dicebat quod Dominus nec aliquis prędecessor ipsius procurationem integram receperat in Ecclesia sua prędicta, sed contribuebat vel contribuebatur eidem.

Prędicta autem die, dum Dominus veniret de Concorest apus Archas, fecit Dominus transitum per Vergauteriam, quę est in medio vię; & debuissemus ibidem ivisse, sed Dominus noluit quod ille locus visitaretur ad pręsens contemplatione Domini Sicardi Archidiaconi Caturcensis. Et tunc deceptus fuit Dominus, quia ipse Archidiaconus non tenebat eundem. Et est prioratus dicti loci de abbatia Marsiliaco.

Die Jovis sequenti audivit Dominus Missam ibidem, scilicet apud Archas, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit, tonsuras fecit. Et exinde equitando tres leucas venit Dominus apud Duravellum prioratum abbatię Moyssiacensis, de quo fit mentio supra; ubi receptus fuit processionaliter, campanis pulsatis, ą Priore & monachis illius loci indutis capis sericis, & procuratus fuit ad expensas Prioris.

Die Veneris sequenti audivit Dominus ibi Missam, prędicavit, indulgentiam dedit, confirmavit. Et exinde equitando quatuor leucas venit Dominum apud Catusium prioratum de Clusa; ubi fecit ut supra, & receptus fuit ut supra, & procuratus ad expensas Prioris.

Die sabbati sequenti cum Dominus vellet intrare Caturcensem civitatem, Episcopus Caturcensis obviavit Domino prope Marcusium castrum ipsius Epsicopi, & concomitavit Dominum usque ad Ecclesiam Caturcensem; ubi dicta die receptus fuit Dominus campanis pulsatis processionaliter ą capitulo illius Ecclesię & toto clero indutis capis sericis, cantando; & illa die fuit procuratus ad expensas Episcopi.

Notandum est aurem quod mandata fuit procuratio sub hac forma. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, venerabili fratri Raymundo ejusdem Dei gratia Episcopo Caturcensi, salutem & sinceram in Domino caritatem. Cum nos hac instanti die Veneris enate ramos palmarum ad vestram proponamus Ecclesiam causa ibidem visitationis officium exercendi favente Domino declinare, mandamus vobis quatinus dicta die procurationem nobis debitam pręparetis. Datum &c. 

Contramandata extitit sub iis verbis usque ad diem sabbati sequentem. 

Simon &c. venerabili fratri &c. salutem &c. ut supra. Contramandamus vobis ex causa diem Veneris ante ramos palmarum, qua die ad vestram proposueramus Ecclesiam declinare causa ibidem visitationis officium exercendi; significantes vobis quod die sabbati immediate sequenti dictam Ecclesiam concedente Domino proponimus visitare. Quare mandamus vobis quatinus dicta die sabbati procurationem nobis debitam pręparetis. Datum &c. 

Et sciendum est quod sub hac forma scriptum fuit capitulo & pluribus Prioribus diocesis Caturcensis. Tamen stilus antiquus est brevior, ut videre poteritis in registris Johannis; & hęc est generalior forma quę sequitur. 

Simon &c. dilecto nobis in Christo Priori vel Abbati de loco tali talis diocesis, salutem in Domino. Cum nos die tali vestram proponamus Ecclesiam concedente Domino visitare, mandamus vobis quatenus dicta die procurationem nobis debitam pręparetis. Datum &c. 

Si Dominus sit in diocesi visitanda, sic incipe. Cum nos eandem diocesim visitantes die &c. ut supra immediate.
Forma brevis contramandationis seu demandationis. 

Simon &c. dilecto nobis in Christo Priori &c. Ex causa mutato nostro proposito, diem quam vobis mandaveramus usque ad talem diem vobis ducimus demandandam. Datum &C. 

Die dominica sequenti benedixit in majori Ecclesia Caturcensi ramos palmarum & flores; & post processionem prędicavit, indulgentiam dedit, celebravit Missam in pontificalibus cum pallio; & procuratus fuit ad expensas capituli in domibus Episcopi.

Die Lunę sequenti tractatu habito cum Domino de Gordonio super contentione quę inter Priorem de Vicano & ipsum Dominum vertebatur super justitia de Vicano, quem Dominum de Gordonio invenit Dominus Bituricensis tractabilem & benignum ad omne quod Dominus super hoc vel quidam alius probus duceret ordinandum, ivit Dominus ad Ecclesiam fratrum Prędicatorum Caturcensium; ubi Dominus ad instantiam plurimorum nobilium de partibus illis celebravit ibidem Missam pro quodam defuncto nobili, & tradidit eundem ecclesiasticę sepulturę, prędicavit ibidem, indulgentiam dedit. Et post hoc ad Caturcense capitulum declinavit; ubi cum eodem capitulo, pręsente Episcopo Caturcensi, tractavit de nogotiis Ecclesię suę, & visitavit eosdem ibidem.

Post hęc autem incontinenti ivit Dominus apud sanctum Ursicinum de Caturcensi civitate, prioratum abbatię de Marsiliaco ordinis santi Benedicti, quem tenebat Dominus Sicardus Archidiaconus Caturcensis. Audivit ibi Missam, & confirmavit; & procuratus fuit ad expensas ejusdem Archidiaconi tamquam Prioris dicti loci.

Eadem die quia Dominus remisit ex gratia speciali Priorissę beatę Marię Deauratę. 

Diocesis Bituricensis.

1285.

Die Lunę sequenti in crastino sancti Michaėlis anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto completa visitatione diocesis Lemovicensis, intravit Dominus diocesim Bituricensem. Et ipsa die primo declinavit apud Malver prioratum sancti Martialis Lemovicensis; ubi fuit receptus & procuratus ad expensas Prioris dicti loci. Summa expensarum X. librę & V. solidi.

Die Martis sequenti venit Dominus apud sanctum Nazarium; ubi fuit cum magistro domus hospitalis dicti loci in procuratione, nec fuit computatum. Eadem die Gaudinus dominus de Remefort, filius & heres Gaufridi Lobe de Remefort quondam Domini Militis, concessit coram Domino litteras manumissionis centum puellarum quas pater suus manumitti jusserat in terra sua de Reignac & de Remefort ab omni taillia & commenda; cui manumissioni consenserunt coram nobis exequutores dicti defuncti.

Littera super dicta manumissione facta sequitur in hęc verba. 

Simon Dei gratia Bituricensis Archiepiscopus, Aquitanię Primas, ac executor testamenti bonę memorię defuncti Gaufridi Lobe Militis quondam domini de Ramefort, universis pręsentes litteras inspecturis, salutem in Domino sempiternam. In testamento prędicti defuncti publico & sigillo curię Bituricensis sigillato vidimus clausam quę sequitur in hęc verba. 

Volo, concedo, & pręcipio pro remedio animę meę parentumque meorum quod centum puellę de terra mea de Ramefort & de Maignec manumittantur & fiant liberę ab omni taillia & commenda. 

Quibus visis, nos nobilem domicellum Gaudinum filium & heredem memorati defuncti dominum de Ramefort nostrę Bituricensis diocesis requisivimus ut de locis prędictis nobis nominaret centum puellas & eas manumitteret pro implenda, ut prędiximus, coluntate memorati defuncti. Qui sponte & deliberatione pręhabita, ac de bonorum consilio, ut dicebat, anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo quinto, die Martis post festum sancti Michaėlis, apud sanctum Nazarium nostrę diocesis, pręsentibus pluribus bonis viris, nobis nominavit & assignavit in scriptis centum puellas de terris prędictis, quarum nomina hic inferius continentur; videlicet Johanna filia Aymerici de Pontilon, Ozanna filia Amici Pozivela de Barris, Johanna filia Dulcię Pozinela de Barris, Johanna filia Petronini Pretesgle de Derot, Dulcia filia Humberti de Coillon de Mivers, Johanna filia Ramulphi de Plays, Johanna filia Blanchetę Guegardon de Derot, Johanna filia Bovini Fuerat de Ramaforti, Johanna filia Humberti Peruchet de Barris, Beneventa filia Ossannę Martinę de Fonte Augerii, dicta Martha filia Johannis Pelar de Derot, Johanna filia Stephani Taillon de Mivers, Dionysia filia Hyssemberti Peruchet de Barris, Johanna filia Johannis, Bavesin de Derot, Petronilla filia Johannis de Rupe, Johanna filia Guilleti Tacherot de Barris, Johanna filia Petiti Coillon de Mivers, Johanna filia Aymerici Braccart de Palizo, Agnes filia dicti Megnec de Brocia, Johanna filia Charbonier de Rœnayo, Petronilla filia Johannis de Oblin, quo de Ramaforti, Johanna filia Botinot de Roffec, Johanna filia Guarnerii de Mivers, Matthęa filia Peron de Fondœt de Barris, Radegundis filia Laurentii le Bacle de Buxeria, Johanna filia Amici Pesant de Megnec, Johanna filia fratris dicti de Rœnayo, Johanna filia dicti Colas de Agia, Johanna filia Johannis Martini de Chatres, Bona filia Guillemi de Bœria, Johanna filia Tortorin de Rossec, Margareta filia ą la Violate de Derot, Johanna filia Johannis Berandea de Chochet, Johanna filia Gaufridi, Guillometa de Menguce, Johanna filia Suberti Pesant de Megnec, Johanna filia dicti Segoyn de Megnec, Dionysia filia magistri de Joncheria de Megnec, Johanna filia Peroneti Cabulon de Megnec, Johanna filia Stephani Paterit de Megnec, Johanna filia Johannis Penitea de Megnec, Margareta filia ą la Petite de Megnec, Petronilla filia Dedę de Megnec, Bruneta filia Stephani Barriles de Megnec, Johanna filia Aymerici Richardi de Fonte Augerii, Laurentia filia Vaquerelli de Barris, radegundis filia Boni Johannis de Ramaforti, Bona filia Johannis de Villenec, dicta Maura filia Dulcię de Rollec, Matthęa filia Guillelmi Piscatoris de Rossec, Johanna filia Rosigneo de Fonte Augerii, Johanna filia Aymerici Martini de Fonte Augerii, Dionysia filia Johannis Richart de Fonte Augerii, Johanna filia Aymerici Riclart de Fonte Augerii, Johanna filia dicti Stipbenda de Fonte Augerii, dicta filia filię ą la Poche de Fonte Augerii, Johanna filia Petronini de Ulmo de Rosec, Johanna filia Beatricis de Paliz, Johanna filia Michaėlis de Paliz, Petronilla filia Yssemberti Charlot de Recules, Dionysia filia Johannis Beraudi de Chochet, Aynaurdis filia dicti fratris de Rœnayo, Margareta filia Johannis Collon de Miners, Johanna filia dictę la Lebre de Barris, dicta la Mude de Barris, Laurentia filia Renaudi de Barris, dicta Manna filia Picardi de Ramaforti, Stephana filia dictę la Torte de Oblinquo de Ramaforti, Johanna filia dicti Nadan de Paliz, Johanna filia dicti Turloton de Derot, Stephana filia Dominę la Krione de Fonte Augerii, Johanna filia Ymerici Richart, Johanna filia Petronini Baraton de Rosec, Johanna filia Johannis de Recules, Johanna filia Dulcis de sancto Nazario, Stephana filia Johannis Clementis, Johanna filia dictę Bonę de la Totosere, Johanna filia Johannis Deris de Ramaforti, Laurentia filia Dulceti de Plays, Laurentia filia Audeberti de Derot, Johanna filia Flœr de Derot, Johanna filia Blancheti Cocart de Derot, Johanna filia Petri Bersolat de Derot, Johanna filia Petri Berjolat de Derot, Johanna filia filii Philippi de Barris, Johanna filia Johannis de Plays, Johanna filia Morelli de Paliez, Johanna filia Stephani Tardi de Paliz, Johanna filia Aymerici Beriolat de Derot, Johanna filia Johannis Bernardon de Plays, Petronilla filia Johannis Posivea de Barris, Johanna filia Odonis Vignero de Megnec, Johanna filia dicti Berton de Recules, Johanna filia Johannis Escot de Plateis, Johanna filia Yssamberti de Ramefort, Johanna filia Renaudi Fauchez de Barris, Johanna filia Petronini Pretesegle de Derot, & Johanna filia Roselli de Cochet. Quas omnes & singulas pręnominatas centum puellas idem domicellus pręsens propter hoc in jure coram nobis accedens, & adimplere desiderans prędicti voluntatem patris sui pro se & aliis fratribus & sororibus suis, quos habebat in tutela, mamburnio, sive cura, ut dicebat, & pro quibus omnibus manucepit de rato super omnibus bonis suis, manumissas ą patre suo ratificavit & confirmavit & eas liberas approbavit & quantum in se erat & in fratribus suis manumisit & libertate donavit, atque ipsas ab omni taillia & commenda liberas effecit & immunes, promittens sub obligatione omnium bonorum suorum se facturum & curaturum quod dicti frares & sorores ejusdem, quamprimum ad legitimam ęratem pervenerint, omnia pręmissa & singula ratificabunt & super omnibus & singulis pręmissis litteras consimiles concedent. Promittens idem domicellus per fidem in manu nostra pręstitam corporalem quod contra manumissionem & libertatem prędictas per se vel per alium non veniet in futurum, obligans quoad hęc se & heredes suos & bonorum suorum quoslibet possessores & omnia sua bona mobilia & immobilia pręsentia cum futuris ubicunque & quęcunque, volens & concedens expesse ipsum & ejus heredes per nos & successores nostros seu Officialem Bituricensem compelli ad observantiam omnium pręmissorum, ubicunque ipse vel heredes sui suam facient mansionem. Omnia autem pręmissa & singula, prout superius sunt expressa, nobilis mulier relicta defuncti Gaufridi Lobe Militis prędicti pręsens in jure propter hęc coram nobis grata & rata habuit, voluit, & laudavit, & quictavit propria auctoritate quicquid juris, possessionis, proprietatis, servitii, dominii, servitutis, & redeventię cujuslibet in dictis centum & quatuor puellis habebat vel habere poterat ratione per fidem in manu nostra pręstitam corporalem quod contra pręmissa vel aliquid pręmissorum per se sive per alium non veniet in futurum, obligans quoad hęc & juridictioni curię nostrę & successorum nostrorum & Officialis nostri supponens se & heredes suos & bonorum suorum possessores & omnia bona sua mobilia & immobilia pręsentia cum futuris, ubicunque sint & quęcunque, renuntiantes per fidem tam dictus domicellus quam relicta prędicta omni actioni, exceptioni, doli mali in factum, conditioni sine causa & ob causam, exceptioni circumventionis, & omni juri in favorem mulierum introducto & introducendo, omni beneficio & auxilio totius facti, & juris canonici & civilis, benficio minoris ętatis, restitutionis in integrum Velleiani & beneficio crucis, omnibus allegationibus, defensionibus, exceptionibus, privilegiis, & rationibus facti & juris quibuscunque, ac etiam omnibus consuetudinibus, usagiis patrię & statutis, & generaliter omnibus rationibus juris & facti per quę contra pręmissa vel aliquod pręmissorum posset opponi aliquid sive dici, renuntiantes pręcipue juribus dicentibus generalem renuntiationem non valere, volentes & concedentes quod si contra pręmissa vel aliquod pręmissorum aliquid factum fuerit vel fieri contigerit in futurum, quod per illud factum prędictis renuntiationibus & ab eis causam quocunque modo habentibus nulla possessio, nulla pręscriptio, nullum jus, nulla obligatio acquiratur. 

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Vigno prioratum de Carofio, ubi fuit in procuratione cum Priore dicti loci. Summa expensarum fuit novem librę.

Die Jovis sequenti venit Dominus apud Argentonium cum Priore sancti ..... de abbatia sancti Gildasii de castro Radulphi. Summa fuit expensarum X. librę.

Die Veneris ibidem cum Priore sancti Marcelli de eadem abbatia. Summa fuit expensarum X. librę.

Die sabbati sequenti ante festum beati Dionysii fuit Dominus apud Nurec cum magistro domus hospitalis dicti loci. Summa expensarum octo librę.

Die dominica sequenti cum Priore de sancto Galtero prioratu de Stirpo. Summa expensarum fuit decem librę & quatuor solidi.

Die Lunę sequenti apud Ruphec cum Priore de abbatia sancti Martialis Lemovicensis. Summa fuit expensarum novem librę & duo solidi.

Die Martis sequenti ad Oblinquum cum Priore dicti loci de abbatia Dolensi; & eadem die celebravit Dominus.

Die Mercurii sequenti in festo sancti Dionysii apud Fontem Gombaudi cum Abbate dicti loci. Non fuit computatum de expensis.

Die Jovis sequenti Lorolium cum magistro domus hospitalis. Non fuit computatum.

Die Veneris sequenti apud sanctum Sigirennum cum Abbate fuit. Non fuit computatum.

Die sabbati sequenti apud Thoiseliacum cum Priore de abbatia Dolensi. Non fuit computatum.

Die dominica sequenti apud Castellum cum capitulo. Summa expensarum decem librę.

Die Lunę sequenti apud Cleum cum Priore dicti loci. Et eadem die remisit Dominus, ad supplicationem Abbatis Millebecensis, procurationem suam quam habebat & mandaverat in prioratu de Chasselles de abbatia Millebecensi.

Die Martis sequenti apud Paludellum prioratum sancti Genulphi.

Die Mercurii apud sanctum Genulphum cum Abbate. Non fuit computatum.

Die Jovis ante festum sancti Lucę evangelistę apud Brisenciacum prioratum Millebecensem.

Die Veneris sequenti cum Priore de Villa Dei abbatię sancti Gildasii.

Die sabbati sequenti cum Priore de Argiaco; & remisit Dominus eidem procurationem anni futuri pro domibus suis reparandis. Et Priori de Luceio malo remisit similiter procurationem quam sibi mandaverat.

Die dominica post festum S. Lucę apud Landesium in abbatia Cisterciensis ordinis.

Die Lunę sequenti cum Priore de Lande de abbatia Dolensi.

Die Martis sequenti apud Rueilliacum prioratum sancti Dionysii in Francia.

Die Mercurii sequenti venit Dominus apud Bituricas pro sepultura Henrici domini de Soliaco defuncti in Arragonia; cujus corpus recepit in monasterio fratrum Minorum Bituricensium, Missam celebravit, & corpus ipsius in eadem Ecclesia tradidit ecclesiasticę sepulturę. Et postmodum venit apud sanctum Palladium, & fuit ibidem ad expensas proprias suas.

Die Jovis sequenti ivit Dominus apud Locum regium; & ibi ad majus altare Missam de mortuis celebravit pro dicto domino de Soliaco; cujus cor eadem die tumulatum fuit in introitu dictę Ecclesię de Loco regio, ubi multi de genere Soliaci sepulti erant. Et hoc facto, reversus est Dominus apud sanctum Palladium, ubi fuit ad expensas suas.

Die Veneris, sabbato, dominica, & Lunę sequentibus fuit Dominus apud Malum respotum ad expensas suas proprias. Et ipsa die fecit servitium Regis Philippi defuncti in Arragonia in majori Ecclesia, celebravit, prędicavit, & indulgentiam dedit.

Die Martis ante festum omnium sanctorum venit Dominus apud Deuvre prioratum abbatię Versionensis, ubi fuit procuratus.

Die Mercurii sequenti in vigilia omnium sanctorum venit Dominus apud Carobrias, ubi fuit usque ad sequens festum sancti Martini hyemalis; & in eodem festo fuit Dominus apud Versionem in excpensis abbatię ex gratia.

Die Lunę sequenti post dictum festum sancti Martini hyemalis venit Dominus apud Telliacum; ubi fuit secum ipsa die Dominus Episcopus Caturcensis, qui de patria sua venerat obviam corpori bonę memorię Philippi Regis Francię defuncti in Arragonia.

Die Martis sequenti fuit Dominus apud Plenipedum; ubi ad expensas suas esse voluit, sed Abbas dicti loci noluit sustinere. Et fere media nocta surrexit, & ivit apud Dunum Regis; ubi corpus memorati Regis erat; & in aurora die Mercurii sequentis remit in capella Castri de Duno Regis, ubi invenit corpus dicti Regis defuncti. Et postmodum in dicta capella venit Philippus novus Rex Francię ad audiendum Missam; quem dominus in introitu dictę capellę salutavit & aspersit aqua benedicta, & cepit licentiam ab eo ut una cum Episcopo Carnotensi conduceret corpus Regis defuncti usque Bituricas, & factum fuit ita. Et ad expectandum novum Regem receptum fuit dictum corpus in Ecclesia de Castro Bituricensi ą Domino Archiepiscopo & Episcopo Carnotensi & Canonicis dictę Ecclesię; & ibi habuit vigilias suas. Postmodum vero congregatis processionibus Bituricis in majori Ecclesia, Dominus & Carnotensis Episcopus cum processionibus perrecerunt ad Ecclesiam de castro Bituricensi, & recommendatione corporis facta, delatum fuit corpus processionaliter ad majorem Ecclesiam, & receptum in ea ą Domino Archiepiscopo & Episcopo Carnotensi, pręsente novo Rege, qui corpus prędictum gestabat inter brachia una cum multis Baronibus.

Die Mercurii & Jovis sequentibus fuit Dominus Bituricensis ad expensas proprias in domo Cantoris, ubi esse debet, ut dicitur, de consuetudine quando aliquis major se occupat domos suas, in quibus Dominus Rex fuit per illos duos dies.

Dicta die Jovis celebravit Dominus in majori Ecclesia Bituricensi Missam de mortuis pro Philippo Rege Francię mortuo, cujus corpus erat pręsens, pręsente novo Rege, Episcopo Carnotensi, & Othone Comite Burgundię, & pluribus aliis Baronibus & personis.

Die Veneris sequenti conduxit Dominus corpus Regis defuncti usque apud sanctum Palladium, & reversus est ad prandium apud Telliacum; & fuit ibi dicta die Dominus & die sabbati sequenti.

Die vero dominica sequenti, videlicet post octavas sancti Martini hyemalis, venit Dominus apud Cornoussam; ubi fuit usque ad diem dominicam post festum beati Andreę Apostoli. Qua die dominica venit Dominus apud Callonium prioratum sancti Sulpitii Bituricensis, & fuit ibi in procuratione.

Die Lunę sequenti apud Calvummontem cum Priore in procuratione.

Die Martis sequenti apud Lurciatum prioratum Plenipedensem cum Priore in procuratione.

Die Mercurii sequenti apud Colubrem prioratum Plenipedensem cum Priore in procuratione.

Die Jovis sequenti in festo sancti Nicolai hyemalis apud Hyriconnem cum capitulo. Et eadem die finavit Prior de oratorio Odomant ordinis Clugniacensis de procuratione.

Die Veneris apud Montem cenobium cum capitulo dicti loci. Et eadem die finavit de procuratione Prior de Chapes ordinis Clugniacensis.

Die Sabbati sequenti apud Montetum cum Priore dicti loci abbatię de Exclusa. Et eadem die finavit de procuratione Prior de Valegui ordinis Clugniacensis.

Die dominica sequenti apud Barbonium cum Priorissa. Et eadem die finavit de sua procuratione Prior de Becay ordinis Clugniacensis, & Prior de Cenquomo ejusdem ordinis.

Die Lunę sequenti apud sanctum Leopardinum cum Priore de abbatia sancti Sulpitii Bituricensis. Et eadem die finavit Prior de Capella Hugonis abbatię de Vezelay.

Die Martis sequenti apud Avuldriam prioratum Sovigniacensem sum Priore loci dicti.

Dei Mercurii sequenti apud sanctum Stephanum de Granerio prioratum Plenipedensis abbatię.

Die Jovis sequenti in festo beatę Lucię virginis, apud Fontem Morigniaci abbatiam Cisterciensis ordinis.

Die Veneris sequenti apud sanctum Hilarium prioratum sancti Laurentii diocesis Antissiodorensis.

Die sabbati sequenti apud Berriacum prioratum Clugniacensem cum Priore.

Die dominica sequenti apud Callovium abbatiam Cisterciensem cum Abbate.

Die Lunę sequenti apud Sancerum cum Priorissa dicti loci.

Die Martis sequenti apud sanctum Satirum cum Abbate. Et sciendum quod ad preces ipsius Abbatis Dominus remisit hoc anno procurationes suas prioratibus sancti Petri de Sancero & de Silvigniaco, qui prioratus sunt de abbatia sancti Satiri.

Die Mercurii sequenti apud Jars prioratum sancti Satiri cum Priore dicti loci.

Die Jovis sequenti apud sanctum Palladium in expensis propriis.

Die Veneris sequenti ibidem ad expensas suas.

Die sabbati sequenti ibidem ordines celebravit; & celebratis ordinibus, venit Dominus apud Cornoussam, ubi fuit usque ad diem Mercurii post Epiphaniam Domini. Qua die Mercurii venit apud Meillanc prioratum Dolensem, ubi fuit cum Priore dicti loci in procuratione.

Die Jovis sequenti in octavis Epiphanię Domini apud cellam de Brueria prioratum Dolensem cum Priore dicti loci in procuratione.

Die Veneris sequenti apud Castrumnovum cum capitulo de Venesive in procuratione.

Die sabbati sequenti apud Cressiacum prioratum Dolensem cum Priore dicti loci.

Die dominica sequenti apud Manceyum cum Abbate in procuratione.

Die Lunę sequenti apud Olivetum cum Abbate Cisterciensis ordinis.

Die Martis sequenti apud Albigniacum captivi prioratum abbatię Casalis benedicti cum Priore.

Die Mercurii sequenti apud sanctam Siriculam prioratum Dolensem cum Priore.

Die Jovis sequenti apud Vileutras cum Priore.

Die Veneris sequenti apud sanctum Amanum cum capitulo.

Die sabbati sequenti apud Chabrie, ubi fuimus usque ad diem Mercurii post octavas Purificationis beatę Marię.

Qua die ivit Dominus apud Comitissam de Blesis, & pernoctavit apud Villamnovam ad expensas suas.

Die Jovis sequenti apud Villamfrancham cum rectore domus hospitalis de Villafrancha in procuratione.

Die Veneris sequenti apud cellas sancti Dionysii cum Priore de abbatia sancti Satiri.

Die sabbati sequenti apud Noviacum super Branjon cum Priore de abbatia Versionensi.

Die dominica & Lunę ante cathedram sancti Petri apud Vouseron, videlicet die dominica in procuratione cum Priore, & die Lunę ex gratia cum Abbate Versionensi.

Die Martis & Mercurii sequentibus apud Malum-repastum ad expensas proprias.

Die Jovis & Veneris in cathedra sancti Petri sequentibus apud la Pivere, & die sabbati sequenti, ad invitationem Abbatis sancti Sulpitii Bituricensis, & in sero ivit Bituricas, & Dominica in mane prędicavit in majori Ecclesia, & dedit indulgentiam; & eadem die dominica venit Dominus apud sanctum Palladium, & fuit ibi ipsa die dominica ad expensas suas.

Die Lunę sequenti ante Brandones futi Dominus in procuratione cum Priore de Capella Gilonis prioratu abbatię sancti Sulpitii Bituricensis.

Die Martis sequenti apud Albigniacum super Verram cum Capellano dicti loci in procuratione.

Die Mercurii sequenti apud Agent cum Capellano in procuratione.

Die Jovis sequenti apud sanctum Gondulphum cum Priore dicti loci in procuratione.

Die Veneris sequenti apud sanctum Bricium prioratum sancti Benedicti Floriacensis cum Priore. Et eadem die finavit Prior de Castellione de procuratione sua.

Die sabbati sequenti apud Belleu prioratum abbatię sancti Satiri cum Priore dicti loci.

Die dominica Brandonum apud sanctum Palladium in expensis propriis.

Die Lunę sequenti ibidem similiter in expensis suis propriis.

Die Martis sequenti apud Malumrepastum ad expensas proprias.

Die Mercurii sequenti apud Exoldunum cum capitulo sancti Cirici in procuratione.

Die Jovis sequenti ibidem cum Abbate beatę Marię Exoldunensis in procuratione.

Die Veneris sequenti ibidem celebravit Dominus sacros ordines. Et eadem die venit Dominus apud Yvolium prioratum Dolensem cum Priore dicti loci in procuratione.

Die dominica post octavas Brandonum apud sanctum Julianum prioratum Dolensem.

Die Lunę sequenti apud Podium Ferrandi cum Abbate dicti loci in procuratione.

Die Martis sequenti apud sanctum Desideratum cum Priore dicti loci in procuratione.

Die Mercurii sequenti apud Huriacum cum Priore de abbatia Dolensi in procuratione.

Die Jovis sequenti apud Montemlucium cum Priore beatę Marię dicti loci de abbatia Menatensi.

Die Veneris sequenti apud Columbeyum cum Priore ordinis Clugniacensis.

Die sabbati sequenti apud Bellamnaviam cum Priore dicti loci de abbatia Menatensi.

Dominica qua cantatur Oculi mei & die Lunę sequenti fuit apud Naves ad expensas proprias.

Die Martis sequenti visitavit Dominus prioratum de Cantella, prioratum de Evaone, & fecit expensas. Et procuravit Dominum apud Naves idem Prior de Cantella.

Et eadem die fuit concordata quędam littera super contentione jurisdictionis & metarum quę vertebatur inter Dominum Archiepiscopum Bituricensem & gentes Comitis Attrabatensis cujus tenor sequitur ad hoc signum &c. 

Cetera desunt.

<<Retour