<< Retour

E 822 / Pau

Accord entre l'évêque et le chapitre de Périgueux d'une part, et le comte de Périgord d'autre part, accordant aux premiers divers droits seigneuriaux sur les habitants de Saint-Front de Périgueux ainsi que dans d'autres parties du Périgord (1240).

Remarque péliminaire:

Clichés numériques (Gabriel Foglia):

• manuscrit Pièce2 page 1 (latin)
• manuscrit Pièce2 page 2 (latin)
• manuscrit Pièce2 page 3 (latin)
• manuscrit Pièce2 page 4 (latin)
• manuscrit Pièce2 page 5 (latin)
• Pièce 2 (dos)

Note préliminaire: Sous les entrées " Sequitur pax arbitrando" et "Sequitur confirmatio facta per senescallum", on retrouve le document présenté en italiques dans la "Pièce9".

 

Transcription "Pièce 2" (CR - partielle):

[illisible sur la copie] hominum domini comitis

Sequitur compromissum

Helias, comes Petragoricensis universis presentes litteras inspecturis, salutem et pacem. Ad universorum noticiam volumus prevenire quod cum inter nos, ex parte una, et venerabiles viros capitulum Sancti Stephani Petragoricensis ex altera, super procurationibus, questis, talhis, bladigiis, manoperis exactionibus et omnibus juribus et consuetudinibus suis debitis que in terra vel hominibus predicti capituli ratione dominii temporalis seu dominationis vel consuetudinibus vel usus vel quocumque titulo de iure vel de facto precipiebamus vel servientes nostri vel precipere debebamus vel petebamus vel petere poteramus, questio verteretur tandem super premissis omnibus de consilio amicorum nostrorum voluntate una cum prefato capitulo compromisimus firmiter nec non et de [--------------] [1] nos se dicebat habere in venerabilem patrem Petrum Petragoricensem episcopum, [----------------------] [2] Sancta Dei Evvangelia corporaliter juramentis quod super omnibus de plano suum dictum [---------] [3] penitus prosequentur nec contra illud nos vel successores nostri vel per nos vel per alios aliquo tempore [------] [4] aliquem promittemus. In cuius rei testimonium presenti scripto sigillum nostrum apponi fecimus prefato capitulo fuit similiter apponente. Datum in claustro Sancti Johannis Evangeliste Petragoris, XVIII kal. februar. anno Domini M° CC° XL tercio.

Sequitur pax arbitrando [5]

Nos Petrus, Dei gratia Petragoricensis episcopus recepto in nos compromisso iuramento vallato a venerabilibus viris decano et capitulo Petragoricense et nobili viro Helia comite Petragoricense super questionibus quas habent adinvicem de procurationibus, questis, talliis, bladagiis, anguariis et peranguariis, redditibus et leguatis exactionibus, justiciis et consuetudinibus violentiis et rapinis in quibus omnibus ecclesia Petragoricens. a dicto comite et suis progenitoribus asserit multipliciter se gravatam, idemque comes affirmet multa de predictis sibi licere de consuetudine approbata, rationibus utriusque partis diligenter auditis et plenius intellectis, arbitrando pronunciamus terram et homines ecclesie supradicte ab omnibus fore liberos et immunes predicto comiti super hiis perpetuum silentium imponentes. Sane predictum comitem volentes reconciliare ecclesie supradicte et amicum efficere specialem precipimus ut tantummodo de locis inferius designatis a singulis hominibus ecclesie memorate qui sunt domini domuum vel rectores qui boves habuerunt decem et octo denarios, ab aliis hominibus qui sunt domini domuum vel rectores [6] duodecim a mulieribus que domum regunt novem nomine patrocinii, ubicumque fuerit, habeat idem comes [et tam ipse quam] [7] heredes sui ista contenti sint pensione quam levari et solvi precipimus per baylivos ecclesie memorate de justicia vero taliter ordinamus quod si continguat in locis infra positis et in aliis in honore Petragoricense constitutis hominem ecclesie contra justiciam aliquem interficere comes de persona interfectoris faciat quod jus vel consuetudo dictaverit approbata, et de bonis mobilibus dampnati quadraginta solidos habeat ad nichil amplius se extendens, de quadraginta vero solidis rendualibus quos ab eo petit ecclesia viginti pro bone memorie domino Archambaldo quos dicitur leguavisse, decem pro Talayrando, et decem pro ortis qui sunt juxta Radulphiam et decima sic duximus statuendum, quod viginti solidi eidem comiti remittantur, et ipse viginti solidos assignet ecclesie suprascripte in locis competentibus in annum et ecclesia Petragoricense pro anima ipsius comitis et parentum suorum et totius generis sui anniversarium faciat eo die quo pater ipsius Archambaudus ultra mare creditur dececisse, rapinas autem et omnia dampna que tam ipse comes quam progenitores ipsius ecclesie predicte actenus arroguarunt ei remitti precipimus ab ecclesia liberaliter et benigne retinentes nobis de consensu partium potestatem usque ad annum declarandi, interpretandi que dubia fuerint et novos casus determinandi, ut pax fidelius observetur, hec sunt loca in quibus comes et successores sui dictam percipient pensionem honor de Senelhac et de Vernio et burgi cum parrochiis de Capella et de Mencinhac honor Petragoricensis, sed quia in baylia de Boys Parum aut nihil habuerit idem comes, precipimus arbitrando quod ab hominibus qui boves habuerunt in eadem baylia et sunt domini domuum vel rectores in honore Petragoricense et de Senelhac duodecim denarios, tamen ab aliis hominibus qui sunt domini domuum vel rectores sex habeat idem comes, de mulieribus pauperibus nichil penitus habeatur, hoc idem dicimus de hominibus quos magister Helias de Duppla in parrochia de Marssac acquisivit illi de baylia Campi Savinelli penitus nichil solvent, sepedictus vero comes sub periculo juramenti et pensionis predicte de precepto nostro homines ecclesie servet ab omni dampno et a suis servari faciat sine fraude, eosque deffendat cum per ecclesiam fuerit requisitus, nec ipsos nec alios homines ecclesie in alia sua protectione recipiat sine licencia Petrag. ecclesie speciali. Precipimus etiam quod [----] [8] approbatione pacis comes scribat domino Regi sub ea forma qua vidimus expedire, senescallum etiam roget ut pacem istam per suas velit litteras confirmare ; dominum etiam regem per juramentum bona fide roget et sollicitet pro pace dicta confirmanda, ad hanc diem quam habet coram eo post octavas purificationis. Hoc arbitrium prolatum est a nobis et cum sigillo nostro sigillis partium consignatum, anno gratie M° CC° XL tertio feria secunda post festum Sancti Hilarii, in claustro Sancti Johannis Evangeliste inter Podium et civitatem.

Sequitur supplicatio facta Regi

Excellentissimo domino Ludovico, Dei Gratia Regi Francorum illustri, Helias, comes Petrag., salutem in eo per quem reges regnant. Serenitati regie per presentes litteras intimamus nos et quosdam progenitores nostros cum ecclesia Petrag. super multis articulis dissentionem et litem longissimam habuisse que per Dei gratiam per venerabilem patrem Petrum, Dei gratia Petrag. episcopum, in quem nos et dicta ecclesia conpromisimus ,prestito juramento pro arbitrio ipsius in perpetuum inviolabiliter observando, sunt plenius terminata, et cum nos per juramentum vobis supplicare teneamur pro arbitrio confirmando. Magestati regie preces offerimus humiles et devotas quatinus dictum arbitrium sigillarum nostro sigillo et sigillis dicti episcopi et ecclesie memorate cum vobis fuerit presentatum approbare dignemini et etiam confirmare ipsius sigilli nostri munimine roborantes. Datum Petrag., XIIII kal. febroari, anno Domini M° CC° XL tercio.

Sequitur confirmatio facta per senescallum

G. de Mala Morte in Petragoricensi dyocesi domini Regis Francorum senescallus, universis has litteras inspecturis in Domino salutem. Noverint universi quod cum inter venerabiles viros capitulum Petrag. ex una parte et nobilem virum comitem Petrag. super procurationibus, questis, talliis, bladagiis, anguariis, peranguariis, redditibus, leguatis, exactionibus, justiciis, consuetudinibus, violentiis, rapinis et rebus aliis questio verteretur in quibus omnibus capitulum ab eodem comite et quibusdam progenitoribus asserebat multipliciter se gravatum, idemque comes affirmaret multa de predictis sibi licere de consuetudine approbata, tandem mediantibus bonis viris in reverendum patrem episcopum Petragoricensem compromiserunt, juramento super Sancta Dei Evangelia prestito, quod eius starent pro se et suis successoribus arbitrio sive dicto, prout hoc totum partes in nostra presencia sunt confesse. Dictus vero dominus episcopus dictum suum sive arbitrium coram nobis protulit in hunc modum :

Nos Petrus, Dei gratia Petragoricensis episcopus recepto in nos compromisso juramento vallato a venerabilibus viris decano et capitulo Petragoricense et nobili viro Helia comite Petragoricense super questionibus quas habent adinvicem de procurationibus, questis, talliis, bladagiis, anguariis et peranguariis, redditibus et leguatis exactionibus, justiciis et consuetudinibus violentiis et rapinis in quibus omnibus ecclesia Petragoricens. a dicto comite et quibusdam suis progenitoribus asserit multipliciter se gravatam, idemque comes affirmet multa de predictis sibi licere de consuetudine approbata, rationibus utriusque partis diligenter auditis et plenius intellectis, arbitrando pronunciamus terram et homines ecclesie supradicte ab omnibus fore liberos et immunes predicto comiti super hiis perpetuum silentium inponentes. Sane predictum comitem volentes reconciliare ecclesie supradicte et amicum efficere specialem precipimus ut tantummodo de locis inferius designatis a singulis hominibus ecclesie memorate qui sunt domini domuum vel rectores qui boves habuerunt decem et octo denarios, ab aliis hominibus qui sunt domini domuum vel rectores duodecim a mulieribus que domum regunt novem nomine patrocinii, ubicumque fuerit, habeat idem comes et tam ipse quam heredes sui ista contenti sint pensione quam levari et solvi precipimus per baylivos ecclesie memorate de iusticia vero taliter ordinamus quod si continguat in locis infra positis et in aliis in honore Petragoricense constitutis hominem ecclesie contra iusticiam aliquem interficere comes de persona interfectoris faciat quod jus vel consuetudo dictaverit approbata, et de bonis mobilibus dampnati quadraginta solidos habeat ad nichil amplius se extendens, de quadraginta vero solidis rendualibus quos ab eo petit ecclesia viginti pro bone memorie domino Archambaldo quos dicitur leguavisse, decem pro Talayrando, et decem pro ortis qui sunt juxta Radulphiam et decima sic duximus statuendum, quod viginti solidi eidem comiti remittantur, et ipse viginti solidos assignet ecclesie suprascripte in locis competentibus in annum et ecclesia Petragoricense pro anima ipsius comitis et parentum suorum et totius generis sui anniversarium faciat eo die quo pater suus Archambaudus ultra mare creditur dececisse, rapinas autem et omnia dampna que tam ipse comes quam progenitores ipsius ecclesie predicte actenus arroguarunt ei remitti precipimus ab ecclesia memorata liberaliter et benigne retinentes nobis de consensu partium potestatem usque ad annum declarandi, interpretandi que dubia fuerint et novos casus determinandi, ut pax fidelius observetur, hec sunt loca in quibus comes et successores sui dictam percipient pensionem : honor de Senelhac et de Vernio et burgi cum parrochiis de Capella et de Mencinhac, honor Petragoricensis, set quia in baylia de Boys Parum aut nihil habuerit idem comes, precipimus arbitrando quod ab hominibus qui boves habuerunt in eadem baylia et sunt domini domuum vel rectores in honore Petragoricense et de Senelhac duodecim denarios, tantum et ab aliis hominibus qui sunt domini domuum vel rectores sex habeat idem comes, de mulieribus nichil penitus habeatur, hoc idem dicimus de hominibus quos magister Helias de Duppla in parrochia de Marsac acquisivit illi de baylia Campi Savinelli penitus nichil solvent, sepedictus vero comes sub periculo juramenti et pensionis predicte de precepto nostro homines ecclesie servet ab omni dampno et a suis servari faciat sine fraude, eosque deffendat cum per ecclesiam fuerit requisitus, nec ipsos nec alios homines ecclesie in alia sua protectione recipiat sine licencia Petrag. ecclesie speciali. Precipimus etiam quod super approbatione pacis comes scribat domino Regi sub ea forma qua vidimus expedire, senescallum etiam roget quod pacem istam per suas velit litteras confirmare ; dominum etiam Regem per juramentum bona fide roget et sollicitet pro pace dicta confirmanda, ad hanc diem quam habet coram eo post octavas Purificationis. Hoc arbitrium prolatum est a nobis et cum sigillo nostro sigillis partium consignatum, anno gratie M° CC° XL tertio feria secunda post festum Sancti Hylarii, in claustro Sancti Johannis Evvangeliste inter Podium et civitatem.

Nos vero, G., senescallo predicto arbitrio sive dicto sigillum nostrum ad petitionem partium apposuimus ipsum auctoritate quasi [------] confirmantes. Actum et datum dictis die et loco, anno Domini M° CC° XL tertio.

Archambaldus, comes Petragoricensis, omnibus ad quos presens scriptum devenerit, salutem. Cum quosdam homines ecclesie Beati Stephani Petragoricensis aliquotiens ad questas et talhias nobis dandas et ad opera facienda iniuste conpulimus, idcirco indempnitati eiusdem ecclesie providere in posterum cupientes presentium testimonio confitemur, et recognoscimus quod homines prefate ecclesie nec ad questas vel talhias nec ad opera facienda conpellere debemus aliqua ratione et quicquid super hiis fecimus injuriose ac per violentiam recognoscimus nos fecisse. Unde ne successores seu heredes nostri propter hoc iuram dictis hominibus sibi aliquid iures acquisisse vel acquirere videantur vel ecclesie possit in posterum aliquod preiudicium generari presentes litteras in huius recognitionis testimonium duximus concedendas. Istud autem actum fuit anno Domini M° CC° XXVII° in festo decollationis Beati Johannis Babtiste mense augusto. Testes autem fuerunt dominus R. Petragoris episcopus, et Iterius, decanus, et Jaubertus et B. de Biron et Samatias archidiaconi, et magister S. de Piru et plures alii concanonici, et Helias et Iterius de Petragor. et Emes et Raymundus de Sauzet, milites, et Helias de Martilhac, scriptor comitis, et plures alii clerici.

…. Transcription non achevée (CR) …