Remarques préliminaires :
- document transcrit
partiellement par Leydet in BnF, Fonds Périgord, tome 9, recueil
n° 2, p. 14. Voir
ici cette transcription.
- ci-dessous, signalée par M. Claude-Henri Piraud : transcription du testament de Jean Vigier (AD 64, E 692), à partir de la copie Doat, et le procès-verbal de son ouverture en 1326.
Copie du manuscrit (Photos Cl. Ribeyrol):
1er cliché :
2ème cliché:
Dos du document:
Transcription du testament de Jean Vigier, seigneur d'Aucorn (AD 64, E 692), à partir de la copie Doat, et le procès-verbal de son ouverture en 1326.
In nomine Domini amen.
Ego Johannes Vigerii, miles, dominus de Alto Cornu, Petragoricensis diocesis, sanus mente et corpore per Dei gratiam, recogitans de praeteritis et excogitans de futuris, volens et affectans saluti meae animae proindere ac de rebus et bonis meis a Deo michi collatis ordinare, ne me quod absit contingat decedere intestatum.
Idcirco testamentum meum ultimum, seu voluntatem meam ultimam, quod et quam valere et tenere volo et jubeo jure testamenti, seu jure codicillorum, aut illis jure, modo et forma, ac [269v°] conditionibus melioribus, quibus valere et tenere possunt et debent, ultimae omnium decedentium voluntates, et si non valet in totum, volo et jubeo quod valeat et teneat pro ea parte pro quam valere et tenere poterit et debebit de usu, de consuetudine vel de jure condofacio et ordino in hunc modum.
In primis animam meam et corpus meum Deo et beatae gloriosae virgini Mariae, beato Stephano et sanctis omnibus recominendo, cumque haeredis institutiosit fundamentum cuiuslibet testamenti.
Ego praefatus miles Radulphum Vigerii, militem, filium meum ac Rosatae quondam uxoris meae deffunctae, in omnibus et singulis haereditate rebus et bonis meis, redditibus, dominiis, altis et bassis justitiis, et aliis bonis meis, mobilibus, immobilibus, aquisitionibus et conquestis, exceptis et extractis abiectisque omnibus et singulis relictis legatis meis, et fidei commissis, que inferius subsequntur, haeredem meum universalem instituo.
Item in choro ecclesiae de Boucziaco, ante altare beatae Mariae, meam eligo sepulturam, cuius vero ecclesiae praedictae capellano de Boucziaco lego et dono decem [270] libras monetae currentis semel solvendas per dictum haeredem meum, videlicet pro equo armato, si eum in die obitus mei me habere contingerit et quod dictas decem libras idem heres meus, pro dicto equo armato sibi solvere et reddere teneatur.
Item volo et praecipio et ordino quod dictus heres meus emendas meas et debita mea omnibus de me juste quaerelentibus faciat, et persolvat universis quibus me esse apparuit obligatum, et si dictus haeres meus in faciendis emendas et praedictis debitis persolvendis aliqualiter fore negligens apparuerit, vel remissis praedictae emendae et debita per executores meos infrascriptos de bonis et haereditatibus meis fiant, et etiam persolvantur.
Praeterea relinquo et dono Johanni, filio meo et dominae Beatricis uxoris meae, cum voluntate et assenssu dictae dominae Beatricis, centum et decem libras rendales in tota terra mea, prout alias donavi, et prout in donationis littera a me sibi concessa plenius continetur. Quam vero donationem praedictam omniaque in dictae donationis littera contenta, in omnibus [270v°] et singulis suis clausulis, capitulis et articulis approbo, ratiffico totaliter et confirmo et ea volo obtinere perpetui roboris firmitatem ; volo enim et praecipio quod dicta domina Beatrix, mater sua, de dictis centum et decem libris rendalibus in vita sua suam faciat omnimodam voluntatem ad victum et regimen dictae dominae Beatricis ; venditione tamen et alienatione praemissorum quibuscumque, sibi penitus inderdictis, et haec volo, dum tamen ipsa non convolet ad secundas nupcias, aut religionem non intret alias non. Neque volo quod domus seu arbergamentum, prata, vineae et virgulta mea de Marchonio in praedictis centum et decem libris rendalibus eidem Johanni computentur, nec ibidem, sed alibi prout in dictae donationis littera continetur assignentur, neque adquisitiones quas feci permutationis titulo a domina Maria Vigerie, relicta domini Petri Vigerii, quondam militis deffuncti. Imo volo et jubeo quod sint praedicti Johannis, filii mei, et si ibi ac suis remaneant salva, quieta et libera et soluta [271] totaliter ultra centum et decem libras rendales praedictas.
Item et si quid juris, proprietatis, possessionis, usus dominii vel expleti habeo, habere possum aut debeo qualitercumque in maynamento seu arbergamento de Plano Bosco et pertinentiis eiusdem, ego dictus miles ea omnia et singula relinquo et dono dicto Johanni filio meo, ultra praemissa, cum omnibus ibidem contentis et inclusis, et cum omnibus juribus et pertinentiis universis ipsius maynamenti, seu arbergamenti, prout ego dictus miles tenere, explectare et excolere consuevi infra clausuras et extra circumquaque in quibuscumque, videlicet vineis, terris, cultis vel incultis, nemoribus et redditibus quibuscumque et in praedictis centum et decem libris rendalibus, domibus, maynamentis, seu arbergamentis de Marchonio, juribus de Plano Bosco, vineis, terris, nemoribus, ortis, virgultis supradictis ipsum Johannem solum et insolidum haeredem meum facio et instituo et ipsum volo et jubeo de praemissis, domibus, maynamentis seu arbergamentis, redditibus et aliis supradictis esse [271v°] contentum perpetuo de omni jure ipsum in bonis, haereditate, rebus, redditibus et bonis meis aliis, ac etiam remanere, nichil amplius in aliis bonis meis de caetero petendo.
Item lego et dono cappellaniae Sancti-Martini de Marchonio sex denarios rendales monetae currentis aut pecuniam ad emendum sex denarios renduales praedictos et per capellanum praedictum sibi per dictum haeredem meum semel solvendos.
Item cuilibet praesbitero qui intererit sepulturae meae et pro anima mea parentumque meorum celebrabit, volo et jubeo dari et persolvi tres solidos monetae currentis semel, et quod etiam ipsa die sepulturae meae et in die septismi mei, omnibus pauperibus ibidem confluentibus in duorum dierum praedictorum quolibet, videlicet sepulturae et septismi pro salute animae meae et parentum meorum, duorum denariorum generalis helemosina erogetur.
Item ecclesiae de Boucziaco praedictae lego et dono tres solidos rendales aut pecuniam ad emendum per dictum haeredem meum capellanum dictae ecclesiae semel solvendos.
Item abbatiae Beatae Mariae de [272] Grosso Bosco, tam pro aliquibus in quibus me sibi teneri credo quam pro salute animae meae ac parentum meorum, et pro anniversario meo et parentum meorum, anno quolibet in die hobitus mei, ibidem perpetuo faciendo, lego et dono viginti quatuor libras monetae currentis, ad emendum quadraginta solidos renduales.
Item cuilibet ecclesiarum Sancti-Johannis, Sancti-Germani et de Marchonio lego et dono duodecim denarios renduales, vel pecuniam ad emendum sibi semel per dictum haeredem meum solvendum.
Item cuilibet ecclesiarum totius castellaniae de Marchonio lego et dono quatuor denarios renduales aut pecuniam ad emendum sibi per dictum haeredem meum semel solvendos, ad hoc tamen ut in dictis ecclesiis et earum qualibet perpetuo annis singulis in die obitus mei fiat pro salute animae meae commemoratio specialis.
Item dominii helemosinariae dicti loci de Marchonio lego et dono unum lectum competentem et amplius quatuor denarios renduales, aut pecuniam ad emendum dictos quatuor denarios renduales, per dictum haeredem meum sibi solvendos. [272v°]
Item volo et ordino quod usque ad quinquennium a tempore mortis meae computendum anno quolibet in die obitus mei duo sextaria frumenti et tria sextaria mixturae ad mensuram de Marolio in pane pro salute animae meae et parentum meorum pauperibus erogentur.
Item conventibus fratrum minorum et praedicatorum Engolisme lego et dono cuilibet conventuum praedicatorum viginti solidos semel solvendos.
Item conventui fratrum minorum de Nontronio dono et lego unam reffectionem competentem annis singulis perpetuo, pro anniversario meo in suo monasterio in die obitus mei perpetuo faciendo, et amplius sexaginta solidos monetae currentis, sibi semel per dictum haeredem meum solvendos.
Item Catherinae, filiae meae, moniali Sancti-Pardulphi de Riparia, lego et dono ad vitam suam dumtaxat triginta solidos renduales, quos sibi assideo, constituo et assigno apud Vertempnhacum.
Item conventibus monialium de Fontanis, diocesis Petragoricensis, et de Bobonio, et de Tuzconio, cuilibet dictorum conventuum unam salmatam vini, et panem unum sextarii [273] frumenti, ad mensuram de Marchonio, et amplius decem solidos, et eorum cuilibet conventuum praedictorum semel solvendos, pro una pistancia et amplius cuilibet moniali conventuum praedicatorum unum denarium sibi semel solvendum.
Praeterea volo, praecipio et ordino quod si contingat fieri generale passagium pro subssidio Terrae Sanctae, unus homo de genere meo, si ad hoc possit ydoneus inveniri, et ad arma portanda sufficiens, executorum meorum infrascriptorum probitate et industria eligendus in dicto generali passagio transfretet. Et volo ac jubeo quod de bonis meis ipse habeat et sibi tradantur ad transfretandum, et illud per unum annum continuum residentiam causa de bellandi contra adversarios catholicae fidei faciendam, centum libras turonensium parvorum, pro equo et expensis, et amplius unum competens arnesium de meis armaturis ; et in dicto casu volo et jubeo quod dictus transfretans det bonos sufficientes et ydoneos perlegios de complendo praemissa, et ibidem ob causam praedictam, dictam residentiam faciendam, [273v°] si vero dictum non contingat fieri passagium generale, volo dictum legatum esse nullum, neque quod haeredes mei per aliquem hominem parem vel superiorem suum compelli possit ad legatum huius modi persolvendum nec etiam possit alias per aliquem hominem dispensari super dicto legato, nec ad alios usus converti nisi solum modo pro evidenti necessitate passagii supradicti.
Item lego et dono conventibus fratrum et sororum Sancti-Pardulfi de Ripparia, cuilibet duodecim denarios, sibi semel solvendos.
Item lego et dono confratriae Beati-Georgii de Marchonio duodecim denarios renduales aut pecuniam ad emendum, ultra illos duodecim denarios renduales in quibus eidem confratriae teneor ex deverio.
Item lego et dono …… Sancti-Johannis Evangelistee de Marchonio in qualibet vigilia festi ipsius unum cereum dimidiae librae cere per dictum haeredem meum ibidem perpetuo faciendum et reddendum vigiliae praedictae.
Item ecclesiae beati Germani in vigilia ipsius festi unum cereum dimidiae librae cere ibidem perpetuo reddendum.
Item cuilibet [274] ecclesiarum de Boucziaco et Sancti-Johannis de Marchonio qualibet die dominica et in crastinum cuiuslibet et festi annualis oblias renduales valoris duorum denariorum perpetuo in pane persolvendum.
Item volo, praecipio et ordino quod dicta domina Beatrix, uxor mea, sit tutrix et curatrix dictorum Johannis et liberorum meorum, ex me et ipsa procreatorum, et etiam administratrix omnium et singulorum haereditatis, reddituum, ac bonorum eorumdem et in eisdem bonis haereditate et redditibus habeat, et sibi lego quamdiu vitam in humanis duxerit usum fructum, participando tamen cum dictis liberis meis et suis communiter. In casu vero in quo de novo nubserit aut religionem intrare voluerit, ipso jure, cura, tutela et administratio praemissorum volo quod sint sibi penitus interdictae, inclusae etiam et remotae.
Item lego et dono Guillelmo et Robberto de Graciaco, filiis meis naturalibus, eorum cuilibet viginti libras Turonensium parvorum, per praefatum haeredem meum sibi semel solvendas.
Item lego et dono praefatae dominae Beatrici, [274v°] uxori meae, omnia lectos meos et totum arnesium aulae et quoquinae mearum de Alto Cornu, videlicet stagneum et ferreum dumtaxat, et totum mobilie meum et omnia debita mea, ubicumque sint a quibuscumque personis mihi possint deberi, et omnes equos meos et omnia et singula animalia mea quaecumque habeo et possideo aut quivis alius nomine meo ; eidemque dominae Beatrici cedo, et totaliter in ipsam transfero omnia jura et actione mihi competentia et competentes ac etiam competitura in omnibus et singulis supradictis a me sibi datis et legatis et adversus omnas et singulas personas quascumque ratione eorumdem. Volo tamen, praecipio et ordino quod ipsa sublata de medio omnia et singula supradicta ad dictum Johannem, filium meum, et ad haeredes suos per integrum revertantur, salvis tamen exceptis et abiectis vasis, archis et utensilibus, quae volo et praecipio in dicto repayrio meo de Alto Cornu perpetuo remanere ; omnes vero armaturas meas et arnesia mea omnia, praefato [275] Johanni, filio meo et dictae dominae Beatricis, volo et jubeo perpetuo remanere, et ea sibi dono, lego et relinquo ultra alia sibi a me superius data et legata.
Item volo, praecipio et ordino quod non obstantibus aliquibus contentis hoc praesenti testamento meo omnis conventiones, pacta et contractus facti et habiti olim inter me, dictum militem, et praedictum Radulphum, filium meum, in contractu matrimonii proloquti et habiti inter ipsum Radulphum et eius uxorem in suis tenoribus, vigore et robore perpetuo remaneant et perdurent, neque volo quod per aliquam in praesenti testamento meo contenta eisdem pactis, conventionibus et contractibus in aliquo derogetur nec quathenus in quibusdam litteris aliis michi a dicto Radulpho datis et concessis quas volo et jubeo in suo robore permanere, salvis tamen insuper et exceptis a me, dicto milite, et mihi totaliter reservatis conditionibus et pactis olim habitis, scriptis, factis et proloqutis inter me, dictum militem, ex una parte, et dictum Radulphum ex altera praesertim super hoc quod voluit idem Radulphus quod de a me dicto [275v°] milite dicto Radulpho datis et concessis, ultra alia quam continentur in dictae donationis littera, si quasit corrigere, addere, detrahere vel quomodocumque sibi placuerit ordinare secundum quod per me ordinata volo valere, nolens derogare neque renunciare per aliqua hic contenta dictis conventionibus, concessionibus et donationibus factis et habitis inter me et dictum Radulphum, videlicet a me sibi et a se mihi, neque litteris super hoc factis, scilicet quod iuxta veritatem illarum et cuiuslibet earum per me ordinata hic firma consistant et etiam illibata.
Praeterea dono et relinquo Agneti et Rosatae, filiabus meis et dictae dominae Beatricis, cuilibet earumdem viginti libras renduales et centum libras Turonensis, semel sibi et earum cuilibet solvendas, ad eas dotandas, quas viginta libras renduales et centum libras in denariis, volo et jubeo cuilibet earum solvi, reddi et assignari super et de rebus, redditibus ac bonis praenominati Johannis, filii mei, et super omnibus et singulis aliis, quae sibi dedi, relinqui, legavi et etiam [276] assignavi, aut cuilibet earum, solvi et reddi quingentas libras semel sibi solvendas, tam pro dictis quadraginta libras rendualibus quam ducentis libris praedictis a me dicto milite dictis filiabus meis pro suis dotibus relictis et etiam constitutis, volo enim quod praefatae dominae Beatricis et dicti Johannis filii mei sua super hoc obtio reservetur, et haec dictis filiabus meis et earum cuilibet dono, lego, relinquo, constituo et assigno in appanamentum et pro omni jure, parte, portione, freyrechia et eycheta, quae dictis filiabus meis et earum cuilibet competit, competeret, competere potest et debet, nunc aut futuris temporibus in haereditate, rebus ac bonis ac redditibus meis omnibus universis, mobilibus, immobilibus, praesentibus et futuris ; et cum dictis viginti libris rendualibus et centum libris in denariis, aut quingentis libris praedictis, pro toto appanamento quae cuilibet earum dedi et feci, volo et jubeo perpetuo esse contentas nihil in praedictis bonis meis amplius petituris et in praedictis earum haeredes instituo [276v°] et quamlibet earumdem.
Item volo et ordino quod omnia legata perpetua per me dictum militem facta prout superius continentur in redditibus vel in denariis ad emendum, dictos redditus per praefatos Radulphum et Johannem, filios meos, equis fiant portionibus et etiam persolvantur ita quod alter ipsorum in praemissis potior altero non possit esse.
Item lego, ordino et instituo duas cappellanias in praedicta ecclesia de Boucziaco, ibidem per duos praesbiteros ydoneos deserviendas perpetuo in honorem et reverentiam beatae Mariae virginis, qui duo praesbiteri per dictos Radulphum et Johannem, videlicet unus per dictum Radulphum, alius per dictum Johannem, quos ipsi videburit eligendos et ydoneos videlicet de genere aut aliunde, nisi in nostro genere ad hoc ydonei valeant inveniri pro quibus cappellaniis ibidem deserviendis perpetua lego cuilibet dictorum praesbitorum et dono viginti solidos renduales anno quolibet in die septismi mei per quemlibet ipsorum fratrum dictis praesbiteris per solvendos et amplius tria sextaria [277] frumenti et quatuor sextaria mixture, ad mensuram de Marolio, quae vero quatuordecim sextaria tam frumenti quam mixture, ratione et intuitu dictarum cappellaniarum, assideo et assigno in et super decima quam habeo in parrochia Sancti-Sulplicii et Cappella de Pomeriis, quam adquisivi a Guillelmo Jordani, in locis et parrochiis praedictis, et nisi in et de praedictis decimis, dicta quatuordecim sextaria tam frumenti quam mixturae comode valeant inveniri, volo et jubeo quod illud quod defuerit de praemissis sibi solvatur, reddatur et integretur de et super decima quam habeo in burgo et parrochia dicti loci de Boucziaco et volo, jubeo et ordino quod dicti duo praesbiteri et eorum quilibet quotidie quando ad hoc parati erunt in dictis cappellis celebrare et vigiliam pro deffunctis dicere teneantur, et ipsa die in qua ad celebrandum parati non erunt, nihilominus quilibet eorum pro deffunctis vigiliam dicere teneatur.
Item volo et ordino quod, ultra dictas duas cappellanias, per modum praedictum legatas et dicatas et etiam institutas, quilibet dictorum [277v°] Radulphi et Johannis in eorum domibus et expensis propriis et tam ipsi fratres quam eorum haeredes ex nunc perpetuo quilibet eorum habeat et teneat ac perpetuo nutriat unum praesbiterum, qui duo praesbiteri pro animabus mei et parentum meorum celebrare quotidie quando ad hoc parati fuerint et vigiliam pro deffunctis dicere teneantur, quibus praesbiteris dicti Radulphus et Johannes, quilibet eorum uni praesbitero in domibus suis in victu et vestitu coeterisque sibi necessariis proinde secundum statum suum perpetuo teneantur.
Item volo et ordino quod si alteram de duabus filiabus meis praedictis, vel ambas absque prole ex earum carne legitime procreata dicto Johanne filio meo vel eius filio legitimo superstice primori contigerit, praefatus Johannes vel eius filius uni vel ambabus succedat solus et insolidum in bonis omnibus eorumdem, et in casu praedicto ipsum Johannem sibi et earum cuilibet substituo in haeredem ; pro complenda vero executione mea praedicta et contenta in testimonio huiusmodi, ego, dictus miles, mihi retineo fructus, proventus, [278] emolumenta et exitus totius terrae meae per triennium continuum a die obitus mei continue computandum, salvis et exceptis redditibus et bonis, quae dicto Johanni dedi et reliqui, et in quibus eum haeredem institui, de quibus nolo quidquem per dictum triennium ad opus dictae executionis meae percipi nec levari et, si infra dictos tres annos dicta executio mea compleri nequeat, volo et ordino quod de proventibus et emolumentis forestarum mearum et nemorum totaliter compleantur, et nolo quod dicta emolumenta et proventus forestarum et nemorum praedictorum ad nullos usus alios praeterquam ad dictam executionem meam aliqualiter convertantur.
Item volo et ordino quod si jura, redditus et emolumenta totius terrae meae et omnium bonorum meorum excedant valorem ducentarum librarum rendualium, a me dicto milite dicto Radulpho olim in contractu matrimonii ipsius et uxoris suae donatarum cum terra et loco de Alto Cornu praedicto, et etiam excedant ultra centum et decem libras renduales et alia per me dicto Johanni filio meo data et relicta, volo et ordino [278v°] quod aliud, quod valorem dictarum trecentum et decem librarum excedere videbitur inter dictos Radulphum et Johannem communiter et legitime dividatur, per se vel per alios probos viros, de quorum probitate et industria confidentio.
Item volo et ordino quod, si dictus Radulphus filius meus huic testamento meo ultimo aliqualiter obviare, vel contradicere qualitercumque voluerit vel praesumpserit, aut infringere aliquam de ibidem contentis aliqualiter, quod absit in causa praedicta, lego et dono domino nostro Francorum regi millae libras bonae monetae super omnibus et singulis bonis meis, in quibus ipsum Radulphum haeredem institui, portione et donatione dicti Johannis, et aliis in dicto testamento meo contentis semper in omnibus salvis et liberis, ad hoc videlicet, quod dictus dominus Rex dictum testamentum meum, prout in eodem continetur teneri, compleri faciat et servari, quas mille libras praedictas volo et jubeo percipi et levari ante omnem luentum per dictum dominum regem, vel eius ballivos in causa superius declarata. [279]
Item volo et ordino quod, si contingerit aliquam de duobus fratribus mori sine haerede ex carne sua legitime procreato, quod ille qui superfuerit succedat totaliter dicto mortuo in illis quater viginti libris rendualibus, de Sonavilla, et si ambo moriantur, quod absit sine haerede aliquo legitimo, ut est dictum dictae quater viginti librae renduales revertatur ad haeredes meos, ad quos de jure et consuetudine Patriae debebuntur.
Hoc igitur testamentum meum, seu hanc voluntatem meam, volo esse ultimum et illud et eam omniaque superius contenta promitto tenere et servare et contra de coetero non facere nec venire ; executores vero huius testamenti mei ultimi, seu ultimae voluntatis meae, volo, rogo et supplico esse nobiles, discretos ac venerabiles viros dominos Jordanum de Pranziaco, Iterium de Brolio, milites, fratrem Petrum Chousiti, ordinis Fratrum minorum de Nontronio, Geraldum Vigerii, valetum, filium quondam domini Petri Vigerii, militis deffuncti.
Ita tamen quod duo ex ipsis sine aliis possint praemissa [279v°] exequi sine aliis, et quod illud, quod per ipsos duos inceptum in praemissis fuerit, per alios valeat terminari ; quibus vero executoribus meis praedictis et eorum cuilibet cedo et totaliter in ipsos transfero omnia jura et actiones mihi competentibus et competituris, in omnibus et singulis bonis meis praedictis, et adversus quascumque personas ratione eorumdem, pro dicta executione complenda, ut superius continetur, et ea sibi obligata et affectata relinquo. Supplicans reverendo in Christo patri domino Galhardo, Dei gratia Eng. episcopo, magistro Bernardo Menuzerii, clerico Eng. custodi sigilli Regii, ad contractus Eng. constituti, ac venerabili viro domino Bertrando, decano Eng., ut sigilla sua hinc praesenti testamento meo ultimo, una cum sigillis testium infrascriptorum, si ea habuerint et si non habent, sigillo curiae ipsius domini Bertrandi dignentur apponere in testimonium veritatis, quorum vero sigillorum praedictorum quodlibet volo et jubeo in praemissis sufficere et ubique facere plenam fidem .
Nos enim episcopus Bernardus ac decanus, [280] ad supplicationem dicti militis sigilla praedicta una cum coeteris sigillis praemissis apponi duximus, in testimonium veritatis, ad relationem Aymerici Martini, clerici, qui praemissa se audivisse nobis retulit, et etiam esse vera, prout superius sunt contenta ; constat de rasura : usum fructum.
Datum, testibus praesentibus et vocatis, apud Engolismam in domo domini Arnaldi Cheynani praesbiteri et Hugonis fratris sui, videlicet Petro de Podio Moyssonis, Petro de Rupe, Guillelmo de Graco, Hugone Cheynavi et Hel. de Jurnhaco, clericis, die Mercurii post festum sanctae Trinitatis, anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo quarto.
(BnF, Doat, t. 42, f° 269-280 ; l'original en parchemin aux A.D. Pyr, E.692)
Procès verbal d’ouverture du testament de Jean Vigier (1326):
In nomine Domini amen. sumptum seu transcriptum inspecturis et infrascript…, unacum in presentia testimonium subscriptorum ad hec vocatorum specialiter et rogatorum, ……sse …… et diligenter ins…isse et de verbo ad verbum perlegisse quode… testamentum seu dispositionem / ] …… …… …… …sse et in aliqua …… …… sub omnibus suspicione taren… et de vero et incisio sigillo venerabilis decani Engolismensis sigillatum, cuius tenor sequerit in hunc modum :
[ici la transcription du testament de Jean Vigier, Sgr d'Aucorn, daté de 1324]
[50] De quoquid testamento ultimo seu ultima voluntate vel dispositione extrema, sigillo dicti domini decani Engolismensis sigillatos, ego Bertrandus de S[ancto] Guignies, / […] sumptum seu transcriptum (extraxi) manu (qualibet) mea propria (mo suo scripsi) meo solito & p…co signam publicam in formas publicas redigendo & de sigillo Engolismensis episcopis / […] sigillare feci in testimonium premissorum, a nobili viro Radulpho Vigerii, milite, domino de Javerlhaco & de Alto Cornu, vocatus & requisitus. Constat de interlineas / superius factas et positas […] dict…, renduales, filium meum, cedo, filiabus, veros & quibus [……… …]repiant ; huius visio, lectio et inspectio actas & factas fuerunt apud Altum Cornu, in aula veteri dicti loci, / […] regnante nostro domino Karolo, Dei gracia Francorum rege, …… illustre, testibus presentibus ad premissa vocatis Robberto Vigerii de Colompnhes, Johanne de Santor, presbitero, & [55] […] sumpto seu transcripto signum predictum in testimonium premissorum duxi apponendum, salvo jure domini Regis et ecclesiae praedictorum et quolibet alieno. (A.D. H-V, 1E3/146 ; parchemin, avec de grandes lacunes)