Note préliminaire (F.B.): Le texte de Ph.
Labbe est parfois un peu fautif. Une meilleure lecture du texte de la Chronique
de Saint-Maixent, dite de Maillezais, est trouvée dans louvrage de Paul
Marchegay et Emile Mabille: Chroniques
des églises dAnjou.
Sancti Maxentii
Ad orbe condito ad
annum Christi MXLI.
Descripsimus ex Codice membraneaceo MS. qui fuit olim
Viri doctissimi Joannis
Incipit
Prologus Julii Flori de Historiis sive de Aestatibus saeculi.
Huic operi argumentum ideo scribimus, ut ibi attentos
& avidiores Lectores faciamus. Quoniam sunt nonnulli desidiosi & pigri
& etiam negligentes, nullumque studium nec perseverentiam legendi habentes,
qui cum accipiunt librum intus & foras aspiciunt, aliquando superficiem
deforis, & nihil aliud, & ibidem relinquunt. Aliquando certe, nec nomen
auctoris nec caput libri scint. Hoc vituperandum est omnibus sapientibus &
nos blasphemamus & reprehendimus. Sed hoc rogamus & quaerimus cum forte
arripuerint, vel istum, vel alium librum saltim unam paginam, aut duas vel tres
legant & postea clarius & solubilius de eo loquentur. Hunc Julius florus Auctor sive Collector vocavit
Flores Historiarum; idcirco quia eundem ordinavit a Nino primo Rege Assyriorum
& ab Abraham usque ad Nativitatem Christi. Sed quia ab hinc usque ad
nostrum tempus collectus est, Chronicum omnium temporum vocitamus. Primus Tomus
est de civitatibus quibus auctoribus, vel quibus temporibus conditae sunt,
& quot provinciae in mundo, vel nomina Episcoporum Hierosolymorum, sive
Antiochenorum, Alexandrinorum seu Romanorum sublimium descripta sunt. Ideo
posuimus hunc primum quia omnis liber exinde locuturus est. Secundus Tomus complectens duas aetates ab Adam
usque ad Abraham difficiliores quaestiones in Genesim declarat ab initio mundi
usque ad Ismaėl. Tertius Tomus continet tertiam aetatem de Templo Domini
aedificato & Prophetis & quomodo Roma incoepta est. Quintus cingens
quintae aetatis omnia praecipua usque ad interitum Alexandri magni. Sextus
habens praeterita quae fuerunt usque ad Hyrcanum & Aristobolum fratres;
Octavus descendens usque ad Nativitatem Christi. Nonus narrat passiones
Apostolorum & Martyrum & quomodo Imperatores successerunt; Decimus
quomodo Christianitas crevit & pax sanctae Ecclesiae venit, & quomodo
sancti Doctores & Confessores vixerunt. Undecimus monstrat in numero & in scripto quomodo defecit mundus.
Duodecimus recitat qualiter perrexerunt in
Historia est narratio rei gestae,
&c. Quae Isidoro Hispanensi Episcopo descripta sunt.
Incipit Tractatus Julii Flori.
Cernen in
mundo, ex quo primus homo creatus est diversos casus & plurimas calamitates
seu bella, atque multa mala propter invidiam evenire; de quibus modis
tractavere; ultimus omnium & minimus magno studio & nimio labore atque
ingenio volui unum volumen compendiose adunare; qualiter qui omnia non potest
legere vel habere, quia non sunt libri & multi jam vestustate &
oblivione deleti sunt, salftem in hoc parvo opusculo possit multa colligere
quae possint sibi satisfacere & mentem suam ad humilitatem & vilitatem
informare & componere. Sed antequam curiosius eos legat auctores, ex
quibus haec decerpsimus.
Te duce,
Christe, via facilis est ire per omnes
Quod natura
negat, varios fessosque labores;
Das qui ausus
fragila das grandia vincere posse
Parvula mens
trepidat hominum quae tangere dura
Miraretur
tetigisse quidem, gaudet superasse
Si quod enim
fuerit dignum laude memorandum,
Nec sibi sed
Domino tribuat quae gesta videntur.
Qui dedit
ingenium stolido, qui cuncta gubernat
In coelis,
terris, per que omnia saecula semper.
Cujus nam
auxilio jutus non viribus aequis
Arripui celsos
secli transcendere colles,
Quae ut fuerat
calamo pingit per tempora prisea
Aeternos
replicare dies, ingentia Regum
Tempore quo
fuerint ubi talia facta per orbem,
Quique viri
fortes, portenta, fames, mala mundi,
Quas dedeint
clades populis civilia bella,
Triverit
externas gentes infanda cupido,
Quos casus
regnis tribuit improvida cura;
Haec cecini
breviter memorans, venerands Sacerdos,
Non ignota
canens veterum, sed dicta priorum.
Incipiunt
capitula libri primi.
Primum: De eo quod pene omnes Historiographi texere suas coeperunt
historias a Nino Assyriorum Rege.
Secundum:
Cur homo novissimus in creaturis editus sit.
Tertium:
Quomodo ad imaginem & similitudinem Dei homo sit conditus; & caetera
omnia, quae quia vulgo sunt cognita, & ex iisdem, quos prae manibus
habemus, auctoribus, Eusebio, Josepho, Orosio, aliisque consarcinata sunt,
volentes libentes praetermisimus, atque in iis duntaxat describendis immoramur,
quae singulare nonnihil, atque ad Francicam Historiam accommodatum continent.
Franco & Vasso defunctis Franci Marcomirem &
Somnodem de ipsa generatione nobiles sibi Principes constituerunt. Eo quoque
tempore multa spolia de vicinis regionibus detraxerunt. Erant autem fanatici
& pagani daemonia muta & surda adorantes. Mortuo autem Marcomire atque
Sennone acceperunt inter se consilium, ut sibi Regem sicut aliae gentes
constituerent. Constitueruntque sibi Regem Crinitum Pharamundum filium
Marcomiri. Principes tunc temporis & legem habere coeperunt. Tractatores
qui eis judicia justa judicarent, & haberent legem, sicut & aliae
gentes. Hi sunt Tractatores eorum his nominibus: Guisovastus, Guisogastus,
Arbogastus, Selegastus in illis quae ultra Renum sunt, id est in Botagain,
Selegam & Guidecam.
Mortuo
autem Pharamundo Rege Clodionem filium ejus Crinitum in regnum statuerunt, ab
illo tempore Reges crinitos habere coeperunt. Eo quoque tempore pervenerunt in
finibus Toringorum in regionem Germaniae.
Regem sibi instar caeterarum eligentes nationum Faramundum
Marcomiri solio sublimant regio. Cui filius successit Clodio crinitus.
Finitimos bello lacessendo Toringorum qui Germaniam incolunt fines
depopulantes, castellum quoddam Dispargum nomine occupanti in quo aedem sui
constituit regni. Rex augustos regni fines dilatace capiens exploratores a
Dispargo trans Reum mittit, & ipse cum exercitu subsequutus Camaracum
civitatem obsidens expugnavit & cepit. Carbonariam silvam ingressus
Tornacum urbem obtinuit, quoscumque Romanorum obvios habuit neci tradidit. Post
staec Clodione Rege vita decedente, Meroveus ejus affinis regni Francorum gubernacula
suscepit. Qua tempestate Hunni Galliam vastabant. Erat tunc temporis Praesul
Avianus admirabilis Aurelianensi civitati cujus meritis & orationibus
Hunnorum phalanges Christi omnipotentia prostravit.
Meroveo
autem Rege Francorum defuncto Childericus filius ejus solio sublimatur regio.
Initio regni sui odiosus extitit Francis expulsus ab eis diu exulatus est apud
Bissinum Thoringorum Regem. Unde reversus restitutusque in regno consilio
Guinomadi Ducis. Bissina filia Bissini Regis abjecto eo a Childerico in
matrimonium assumpta est. Ex qua habuit filium nomine Clodovaeum qui ut aetate
in dies sic etiam morum crescerat probitate.
Interea
Childericus Rex dum per 24 annorum curricula Francorum strenue gubernasset
regnum, ex hac vita discessit. Huic hereditario jure successit Clodoveus
virtutibus bellicis strenuus, &c. De quo ejusque posteris multa sparsim ex
Gregorio Turonensi, Aimoino Monacho, aliisque, quae non est opus persequi; cum
cujuis obvia sint.
Rec inclytus Francorum Dagobertus anno quintodecimo
gloriosa functus regni administratione defunctus est, cujus animam quidam
solitarius Johannes nomine de Sicilia vidit eripi de manibus inimicorum a
sanctis videlicet Dionysio, Mauricio necnon Sancto Martino.
Regnavitque Clodoveus filius ejus pro eo. Hujus temporibus
extitit Ansoaldus defensor Pictavis Ecclesiae qui postea Praesul effectus est,
Audoenus, Landericus Parisiacae Praesul, Eligius, Rado & Ado fratres filii
Authadi praecellentissimi viri, Germanus Abba, Philibertus, Judicael qui ambo
tempore Dagoberti fuerunt Anno tertio regni Clodovei Ega Praefectus Palatii
Clippiaco villa febre vexatus moritur. Post cujus discessum Errhinoaldus
Dagoberti Regis ex genitrice consanguineus Majordomus in Neustria est
constiutus. Pipinus in Austrasiis evoluto anno defunctus est cui successit
Grimoaldus filius suus.
Eo
tempore fundatus est locus Floriacensis a Leodebodo Abbate S. Aviani & a
praedicto Rege Clodoveo. Qui adunatis nobilibus quibusque viris Domino
servire cupientibus Abbatem instituerunt nomine Rigomarum qui quinquennio
expleto ex hoc saeculo transiens successorem accepit nomine Mummolum. Hic
quendam innocentis vitae virum vocabulo Aigulfum Blesensi castro oriundum ad
Beneventanam direxit provinciam, ut sancti Patris Benedicti corpus exinde
transferret in Gallias cunctis mortalibus reverendum. Cujus ille praecepto haud
segniter paruit & sanctissima membra jam dicti Patris cum offibus sororis
ejus Scholasticae Galiis intulit. Iterum paullo post: Circa haec tempora cum in
castro Cassino ubi beatissimi Benedicti sacrum corpus requiescebat ab
aliquantis jam annis elapsis vasta solitudo extiteret, venientes de
Cenomannorum vel Aurelianorum regione Franci, dum ad venerabile corpus
pernoctare simulassent, ejusdem venerabilis Patris pariterque ejus Germanae
Scholasticae ossa auferentes, in suam patriam asportaverunt, ubi singillatim
duo Monasteria in utriusque honore Beati Benedicti & sanctae Scholasticae
constructa sunt.
Anno quarto regni sui Clodoveus cum Nautilde matre sua
Aurelianis caput Burgundiae petiit; ubi advenientes Pontifices ac optimates
generis ipsius & se dominio Clodovei tradentes Nautildis humanissime
tractavit, utque filio suo fidem servarent admonuit. Eo anno Nautildis Regina
est defuncta, atque in Ecclesia S. Dionysii in eodem auo Dagobertus sepulchro,
posita.
Anno quatuordecimo suscepti regiminis Clodoveus Rex
argentum quo genitor suus absidam super sepulchra Martyrum Dionysii, Rustici,
ac Eleutherii prominentem operverat, auferre mandavit, & Aigulfo loci
illius Abbati tradidit, ut ipse illud in suis & necessitatem patientibus,
quia fames eo tempore totam pene occupaverat Franciam, dispensaret. Visionem
postea S. Furseri, qui asjutoribus Clodoveo Rege, & Patricio Erchinaldo,
Monasterium, quod Latiniacus dicitur, aedificavit, pluribus exponit, ac subdit;
Cujus corpus idem Erconaldus Patricius accipiens servavit in porticu quadam
Ecclesiae, quam in villa sua, cui nomen est Parrona, faciebat, donec ipsa
Ecclesia dedicaretur; quod dum post dies viginti septem esset factum, ita
corpus inventum est illaesum, ac si eadem hora de hac luce fuisset egressus.
Igitur Clodoveus filius Dagoberti ex genere alieni genarum
Reginam accipiens nomine Baldechildem, prudentem atque elegantem, genuit ex ea
tres filios, Lotharium, Childericum, & Theodericum; habebatque Majorem
domus Palatii, virum strenuum atque sapientem, nomine Erchonoaldum. Clodoveus
itaque in regno pacem habuit absque bello. In extremis vitae annis amens
effectus est, vitaque caruit, reganvitque annis decem & septem. Franci quoque Lotharium ejus majorem
filium in regno statuunt cum praefata
Franci
autem in incerto vacillantes, accepto consilio, Ebroļno hujus honoris curam
& dignitatem tradunt. His diebus Lotharius Rex a valida febri correptus,
obiit in juventute, regnavitque annis quatuor.
Tempore
illo quo Lotharius Rex Francorum defunctus est, beatissimus Leodegarius
praecipus Martyr Augustoduno praeerat Episcopus, sicut in passione ipsius
legitur; qui habito consilio cum Francis de Rege, Childericum ejus fratrem
regnantem super Austrasios, in toto Francorum sublimaverunt regno. Quod videns
Ebroļnus, qui Theodericum juniorem in regno cupiebat levare, suum consilium
retrorsum scilicet abiisse, Luxovium Coenobium petiit, ubi & Monachus
effectus est. Childericus Rex postquam quatuor annis regnavit, defunctus est;
cui successit in regno Theodericus frater germanus, qui Ebroļnum abstrahens a
Monasterio, Majorem Palatii sub se in loco Ercovoaldi constituit. Hic est
Ebroļnus infelicissimus, qui beatum Leofegarium per invidiam post amissionem
oculorum, & post abscissionem linguae, & post multa tormenta quae ei
fecit, gladio decollari jussit. Sanctum quoque Gairenum fratrem ejus ante eum
lapidare fecit. His diebus Aigulfus Monachus, qui corpus sancti Benedicti in
Gallias adtulit, martyrio coronatus est. Ansoaldus Pictaviensis Episcopus,
& beatus Philibertus Abbas claruerunt. Audulfus quoque Abbas Coenobii beati
Adjutoris Maxentii, qui corpus beati Leodegarii Martyris in idem adtulit Monasterium.
Beatus
Vandregisilus ex illustri prosapia ortus, cujus pater Galgisus, consobrinus
Dagoberti Regis, atque caeterorum Regum extitit, Comes Palatii constitutus est;
sed terrenae nobilitati atque Palatinae renuntians administrationi, sponsam
suam Virginem ipse virgo permanens, Christo subarrhavit, sicque sanctae
Religioni mutato habitu seipsum delegavit, & ad Fontanellae locum Regi
atque Optimatibus ejus ignarus, Deo factore perveniens, invenit eundem locum
sentibus atque spinis tanquam silvam consitum; quae omnia vir sanctus, Domino
cooperante, brevi tempore destruxit, atque habitabile reddidit. Denique post
multiplices in sancta devotione labores, Fratribus, quos instituerat, quorum
numerus erat trecentorum, valefaciens, militia caelesti apparente, ad aeternam
migravit requiem undecimo Kalendas Augusti; cui successit venerabilis
Lambertus, qui postea pro merito Lugduni Archiepiscopus creatus est. Huic in
Abbatia successit sanctus Ansbertus, Cubicularius Regis Dagoberti, qui etiam
postea Praesul Roromagensis urbis efficitur, cujus natalis celebratur quinto
Idus Februarii. Eodem tempore Wlfrannus Senonum Pontifex, ejus auxilio perrexit
verbum Dei praedicare genti Fresiorum, cui precrat Rabodo Dux. Floruerunt
eo tempore Hilbertus successor Ansberti, Baļnus Episcopus de civitate Terüanae,
Gando.
Theoderico regnante, visio terribilis apparuit, quam
antiquus hostis gessit urbe Biturica, id est, anima Baronti Monachi a corpore
translata est, & reversa Memorare vobis volo, Eratres carissimi, per
ordinem, quid praesente anno contigit in Monasterio sancti Petri Apostoli, qui
est in solo Biturico, in silva Briona, quem sanctus Sigirannus construxit, qui
vocatur Languritus. Frater quidam nobilis progenie, Barontus nomine, nuper
conversus venit ad Monachatus ordinem; qui cum matutinas laudes Deo redderet in
Ecclesia cum Fratribus devote, mox ut ad lectum suum rediit, repentina febre
correptus pervenit ad extremim funus. Tunc statim convenerunt Fratres ut pro
ejus vita Deo obnixe preces effunderent. Cum autem ingressi in domum fuerunt
ubi Frater eager jacebat, cepit ipse pugnis capillos suos tundere. Stupefacti
Fratres ceperunt se signare, & cum frequenter, bis, ter, quater appellare;
sed omnino ille nihil potuit loqui, & digito suo eis gulam suam monstrabat,
quia tantum tenuis status remanserat in ejus corpore. At illi ut viderunt,
ceperunt lacrymas indefinenter Deo fundere, & pro eo firmas orationes
componere; sicque psallentium Fratrum tota die nunquam interrupit, usque dum
venit vespertinus ordo, in quo cum laudes Deo more solito in Ecclesia
componerent, ipse Frater sic statim praedefecit corpore, ita ut jam nullus qui
eum videbat, de ejus vita temporalem fiduciam habere posset. Sed haec servi Dei ut viderunt, psallere
fortius ceperunt, & pro ejus anima caelestem rogare conditorem, ut qui eam
de Aegypto tollebat, collocaret in aeternam regionem. Sic pernoctantes in
psallendo pervenerunt ad pullorum cantus; in qua hora, mira ibi apparuit virtus
Christi ostenta. Illis psallentibus, experge factus excitavit se,
oculosque aperuit, bis, terque laudes Deo reddidit, & primum verbum ex ore
edidit, Gloria tibi Deus, Gloria tibi Deus, Gloria tibi Deus. E contra, Fratres
ut viderunt, gratias Deo agere ceperunt, qui sic suum servulum reddidisset in
corpore vivo. Tunc pene omnes pavore exterriti ceperunt eum interrogare ubi
fuisset, & quid vidisset. Ille vero quasi de gravi somno evigilans ait:
Quando me vidistis hesterna nocte matutinas laudes Christi vobiscum consonare,
mox ad proprium stratum reversus fui; tunc subito somno adgravatus obdormivi,
& statim in ipso sopore venerunt duo terri daemones, quorum aspectus ferre
non poteram. affuit mihi in adjutorium sanctus Raphaėl Archangelus in splendore
claritatis fulgidus, qui cepit illis prohibere ne in me amplius daeve agerent, &
rapido cursu venimus supra Monasterium qui nuncupatur Millebeccus, & ego
respexi in ipso Monasterio, & cunctum gregem celebrantem vespertinum
Officium, & unum de Fratribus vidi deportantem olera virentia ad coquinae
officium. Sed & ipse Abbas praefati Monasterii Licodaldus asserebat dicens,
quia illa hora quando ipse Frater dixit cum sancto Raphaėle ibidem affuisse
super ipsam Basilicam, iller aeger jacens, & multum in pectore gravatus
vidisse se sanctum Raphaėlem, & ab illa hora de sua infirmitate sanatum.
Post illa omnia acta dicit Barontus ut ipsum Monasterium pertansivimus,
occurrerunt nobis alii quatuor daemones, &c. Facta sunt haec omnia octavo
Kalendas Aprilis, quinto anno, regnante Theoderico Rege Francorum.
Apud Francorum gentem Pipino vita exuto, ejus filius
Carolus licet per multa bella & certamina de manu Raginfridi principatum
sustulit. Nam cum in custodia teneretur, divino nutu ereptus, apud Joļenciacum
(f. Vinciacum) eum (non) sine magno superavit certamine; cui
tamen unam, hoc est, Andegavensem civitatem ad habitandum concessit;
cunctamvero Francorum gentem ipse gubernandam suscepit. Pipinus pater ipsius
Karoli, vetulus & brevis appellatus est. Karolus filius ejus senior vocatus
est & Martellus. Tudites enim mallei dicuntur fabrorum, quorum ictibus cuncta
atteritur durities, propterea Karolus Martellus dictus est, qui genuit Pipinum
Pium, qui de illa linea generationis elevatus est primus a Francis in Regem,
evacuata linea de genere Faramundi. Pipinum vero Pium sanctus Sephanus Romanus
Pontifex consecravit & unxit in Regem. Iste genuit Carlomannum &
Carolum gloriosum Caesarem, quem Leo Romanus Pontifex consecravit & unxit
in Imperatorem in Ecclesia beati Petri Apostolorum Principis, die natali Domini
nostri Jesu Christi.
Pipinus per auctoritatem Romani Pontificis ex Praefecto
Palatii Rex constitutus, cum per annos quindecim, aut eo amplius Francis solus
imperaret, finito Aquitanico bello quod contra Gaiferum Ducem Aquitaniae ab eo
susceptum per continuos novem annos gerebatur apud Parisium morbo intercutis
aquae diem superstitibus liberis Carolo atque Carlomanno, obiit.
Post Caroli Magni acta ex Eginarto atque Ademaro, haec
subiiciuntur; Iste rex magnus adificare fecit Coenobium Carrofum, & cepit
anno ab Incarnat. Dom. DCCLXIX. & Rotgerius Comescum eo in honore sancti
Salvatoris. Aedificavit & alia sex, ad similitudinem septem Ecclesiarum
quae in Apocalypsi leguntur; Coenobium Rodonense, Coenobium Villae-lupae, ubi
quando aliquis Frater obierit, tabula percussa a pluribus auditur, &c.
Sequuntur nonnulla de eodem Rege ex Adrevaldo, Ademaro, aliisq; Errat vero
turpissime in istis; Carolus iste duos filios habuit ex Hildegarde Regina.
Primogenitus ejus fuit Drogo, qui factus est Metensium Episcopus; alter
Ludovicus, qui ei succedit in regno, &c. Hilbodus & Frobertus Abbas
sancti Florentii fuerunt Ludovici tempore.
Anno ab Incarnatione Domini DCCCXVI. Domnus Ludovicus
Imperator, Indictione X. anno Imperii sui tertio Aquisgrani habito Concilio
jussit fieri Regulam Canonicis, ut sicut Monachi respiciunt ad librum Regulae
sancti Benedicti, sic perlegant Canonici inter se librum vitae Clericorum; quem
librum Amalarius Diaconus ab Imperatore jussus collegit ex diversis Doctorum
sententiis; dedit ei Imperator copiam librorum de Palatio suo, ut ex ipsis ea
quae viderentur congrua, exciperet, & ita cum Episcoporum decretis qui ibi
fuerunt, vita Clericorum roborata est. Scripsit eidem Imperatori Amalrius
librum de divinis Officiis, & de varietatibus eorum, & de ordine
Psalmorum ad Clericorum usum antiquum.
In illo tempore Rabanus Magnentii Monachus doctissimus,
Magister (immo discipulus) Alcuini,
Imperatorii ipsi porrexit librum valde mirabilem de Theologia sanctae Crucis.
Beda enim doctus a Benedicto Abbate & nutritus docuit Simplicium, &
Simplicius Rabanum, qui a transmarinis oris a Domino Imperatore Carolo
susceptus est, & Pontifex in Francia factus. Item Rabanus docuit Alcuinum,
& Alcuinus Smaragdum imbuit; Smaragdus autem docuit Theodulfum
Aurelianensem Episcopum, Theodulfus vero Heliam Scotigenam Engolismensem
Episcopum, Helias autem Henricum. Henricus Remigium & Vobaldum calvum
Monachos heredes Philosophiae reliquit. Verum pleraque ex iis, praesertim quae
de Rabano dicta sunt, a vero prorsus abludunt.
Visio subsequens apparuit fratri Guetino in Monasterio
sito in regione Alamannorum gentis, vocabulo eorum Auva, temporibus Francorum
Ludovici Principis nomine Gubernatoris etiam Romani Imperii, sub Abbate
praefati Moansterii Heidone, pridie ante transitum Francis praenominati,
&c. De quodam etiam Geraldo Comite dixit idem Angelus, quod in requie esset
gloriae meritum adeptus. Zelo, inquiens, in defensione sanctae Ecclesiae
infidelium turbis congressus temporalis vitae dispendia est passus, ideo
aeternae vitae est particeps factus, &c.
Anno ab Incarnatione Domini DCCCXX. Basilica sancti Hilari
Nobiliaco dedicatur, & corpus sancti Juniani illuc transfertur a Mariaco
villa. Quam tanslationem fecerunt Abbas Godolenus, adjuvante Sigibranno
Episcopo, & Fulcone Abbate sancti Hilarii. Huic Sigibranno Episcopo
succesit Ebroļnus Episcopus. Verum piissimo Augusto Ludovico carnis onere
spoliato, regnum Francorum quod ex diversis nationibus solidum corpus fuerat
effectum, trifarie divitur atque a tribus ejusdem Imperatoris filiis ad
regendum suscipitur, & major quidem natu Clotharius Franciam cum Italia,
Ludovicus Saxoniam, omnemque Germaniam, Karolus autem junior Burgundiam cum
Aquitania accepit. Sed ut de regnis taceam, bellisne attrita decreverint, in
pace continua aliquanto floruerint, nostrae partis aerumnas brevi eloquio
excurtere libet.
Karolo regni non minimam assequuto partem, infortunium
junctum rempublicam maximo profligavit damno. Ac primo Marchisis Britannici
limitis inter se graviter per duellionem dissidentibus, bellum oritur lugubre
utrique parti. Quamvis Rainaldo decumbente victor Lambertus extiterit, non adeo
tamen victricia ab hoste retulit signa, dum millia suorum prospexit oppetiisse
satellitum, atque adversus Erveum repetens primum natorum Rainaldi arma ob
vindictam paternae necis resumentem, eundem male depugnantem, devictum,
telisque confossum neci tradidit. Hoc dissidii genere bellatoribus utrimque
percuntibus, pene omnis illa regio defensoribus nudata, praeda gentibus patuit
externis. Brictonum siquidem natio limitem transgressa antiquum, Namneticam
regionem, Andegavensem quoque in Meduanam usque fluvium, vastando caedibus
atque incendiis redegit potestatem. Obstiterat quidem Lambertus jam pridem id
adnitentibus; sed jussu Regis loco cedens Britonibus explerer conatus permisit
barbaricos.
Praetera Normani gens Aquilonaris nostro generi plus aequo
percognita, non jam piratica exercendo, sed libere terras nullo resistente
pervadendo, omnem oram maritimam pessum dedit, atque, ut verius dicam, in
vastam redegit solitudinem. Fuerunt eorum pessimi conatus saepe a Ducibus illarum
regionum sibi succedentium frustrati, Lamberto scilicet, atque Rotberto, necnon
Ranulfo; sed illis varia forte percuntibus, omnis fere Neustria, quae a Gennabi
urbe per transversum Lutetiam usque Parisiorum pertingit oppidum, Normanicae
patuit feritati. Irruptionibus namque creberrimis cuncta vastando circumeuntes,
primo pedites quidem, eo quod equitandi peritia deesset, deinde equis evecti
more nostrorum pervagantur. Interea stationem navium suarum, ac si asylum
omnium periculorum in insula quadam S. Florentii subposia, componentes; mapalia
quoque instar aedificare burgi, quo captivorum greges catenis astrictos
adservarent, ipsique pro tempore corpora a labore resicerent expeditioni illico
servitura. Ex qua inopinatos discursus agitantes, modo navibus, modo equis
delati, totam circumquaque delevere provinciam.
Et primo quidem adventantes urbem Namneticam, incendio
cremaverunt; deinde Andegavensem percurrentes regionem, ipsam quidem civitatem
concremant. Pictavorum castella atque vicos, omnemque patriam a mari usque ad
eandem Pictavim urbem populantes vastant, caedibus replentes omnia.
Sequenti tempore navigio Turonum veniunt, eamque de more
stragibus opplentes, ad postremum ignibus tradunt, populata circumquaque
regione. Haud longe post superiora Ligeris amnis navibus expetentes, Aurelianis
perveniunt, captamque urbem auro distrahunt.
Egio tunc temporis Praesulatum praefatae urbis gerebat,
sicque ad tempus recedentes secundo adventu praedicta civitas combustione
dissipatur ab eis, matre dumtaxat Ecclesia, quae in honorem sanctae Crucis,
jubente Constantino Augusto, a B. Evertio praesule sacrata erat, studio bonorum
hominum remanente.
Quid denique solius Neustriae cladem memorando
stilu~protrahimus, aut solae quatuor memoratae urbes excidii damna sensere? Quid
Lutetia Parisiorum nobile caput praetendens quondam oppidi, fertilitate soli,
incolarum quietissima pace, quam non immerito Regum divitas impiorum dixero
populorum, non magis ambustos cineres, quam urbem nobilem potis est cernere?
Quid proinde Bellovagus? Quid Noviomacum, & ipsae quondam Galliarum
nobilissimae urbes, nonne & ipsae Normanicis irruptionibus concidere? Piget
referre Coenobiorum nobilissimorum, tam virorum quam feminarum Deo devote
servientium excidia, stragesque, non ignobilium plebium captivitates,
matronarum & virginum lubridia, ac cuncta quae victores inferre valent
tormentorum genera.
Quid
Aquitaniae ingentem referam afflictionem? Quae olim bellorum nutrix, nunc
frigidam
His itaque hujus cemodi malis per triginta fere annorum
curricula Galliis non absque piaculo quorumlibet detritis, cultus quoque
divinae Religionis quomodo processerit, utrum necne floruerit, in promptu est
cuilibet, licet tardioris ingenii mortalium persentiscere. Haec de excidio
jocundissimae patriae breviter literis mandasse libuit.
Rege jam dicto Carolo regnate, fames admodum gravis
universas occupavit Gallias; clades etiam ex insectatione Paganorum non modica
totam Oceani incolentem littora attrivit gentem. Sed ut tertiam, juxta
Prophetam, orbis experiretur plagam, graves immissae sunt bestiae, quae famen
clademque effugientes barbaricam, hianti ore exciperent.
Igitur Pipinus Rex Aquitaniae filius Ludovici Imp. obiit,
sepultus apud sanctam Radegundem Pictavis. Hic jussu patris fecerat Monasterium
S. Joannis Baptistae Angeliaco, in quo Monasterio translatum est caput sancti
Joannis Baptistae, cum tribus Innocentibus. Quod cul evenisset, libet breviter
narrare.
Regnante Pipino Rege Francorum, Patricio Romanorum,
Stephano Papa residente in sede Apostolica, cuidam viro religioso Sacerdoti ac
Maonacho nomine Felicio, qui orationis gratia in illis diebus Hierosolymam ab
occidentali parte adierat, Angelica visione dictum est: Felici, surge, concitus
perge ad civitatem Alexandriae, & invenies ibi Ecclesiam in honore sancti
Joannis Baptistae consecratam, ubi caput ejus cum tribus parvulis Innocentibus
reconditum est; quod accipiens, transfer in partibus Galliarum, in regione
Aquitaniae, in loco quem tibi ostendero. De qua visione certus, expergefactus,
reverendus senex, gaudio amplissimo repletus, pergens vico ubi jussus fuerat,
cuncta reperiens, rectori sui itineris grates innumeras rependit, properansque
ad locum, thesaurum sibi a Deo destinatum accipiens, in unius sportellae
conclusit sinu, statimque retro iter arripiens, junctis sibi sociis Fratribus
suis, qui cum eo abierant septem, vallansque regionem omnem illam, clam
perveniens ad littus maris, invenit navem cum remigiis ac gubernaculo a Deo
paratam. Illico ingressus est cum thesauro & magni pretii margaritis;
navigantesque prospere, & Domino ordinante, pervenerunt ad portum, qui
appellatur Engolinse. Quo tempore in pago Alnisii pugnaverat Pipinus cum
Gandalis, in quo proelio perdidit de nobilibus viris viginti. Qui, admonitus
per visionem ut pergeret obviam sanctis Reliquiis, mox cum exercitu &
mortuorum corporibus perrexit. Qui simul cum omnibus Dominum deprecatus est, ut
sui, quos perdiderat, meritis Sanctorum, quorum ossa deportabant,
resuscitarentur; quod & factum est. Dehinc beatus Felicius & socii
ejus, cum venerando rege Pipino, inter caetera Dominum deprecabantur ut eis
salubre concilium suggereret ad sancta membra locanda; aedificantesque
Basilicam, & in ea ciborium cum sex columnis lapideis, mirifici operis bene
compositis non longe a Vultumnis littore, passus (ut arbitror) centum: in quo cum aromatibus & plurimis bonorum
odoribus condientes caput sancti Johannis Baptistae, almi Praecursoris Christi,
et beatorum Innocentium in hoc ciborio concluserunt.
Construxit quoque idem Rex Monasterium S. Cypriani, quod
est in prospectu Pictavis; Monasterium Brantomense, & transtulit
canonicalem habitum in Monasterio S. Eparchii Engolismae; quibus Monasteriis
praefecit Martinum.
Circa haec tempora constructum est Monasterium S. Pauli
Cormaricensis, ab Alcuino & caeteris sanctis Canonicis.
Anno DCCCXXXVIII. Abbo Abbas, & Gudacher Prior
praeerant Abbatiae S. Maxentii. Proelium factum inter Carolum & Clotharium
fratres apud Fontanetum, anno ab Incarn. Dom. DCCCXLI. ab hinc Caroli Calvi
regnum.
Anno DCCCXLIII. Civitas Namnetica a Normannis capitur vice
prima, prodente eam Lamberto perfido Comite, qui a fidelitate Francorum Regum
ad Nomenoļum Britonem se contulerat; qui etiam ipsius consilio in Britannia
regnum usurpare ausus est.
DCCCLI. Nomenoļus Britannorum tyrannus potius quam Rex,
caelitus percutitur, cui successit usurpativo in regno Erispoļus, filius ejus.
Anno ab incarnatione DCCCLV. Lotharius moritur, filius
Ludovici Imperatoris, qui fuit filius Caroli Magni, prius factus Monachus in
Monasterio Prumiae S. Salvatoris, ob peccatum persecutionis paternae. .
Anno DCCCLVII. Herispoļus filius Nomenoii Rex tyrannicus
Britonum, a Salomone occiditur.
Anno DCCCLVII. Dominus Herardus ordinatus est Turonensium
archiepiscopus.
Anno DCCCLVIII. Hic generali Synodo in civitate Turonica habita, quaedam necessaria SS.
Canonum capitula excerpsit, quae firmius custodienda sanxit XVII. Kalendas
Junii.
Anno secundo post mortem Ludovici, Carolus & Ludovicus
regnum partiti sunt sibi, & post duos annos venit Imperatrix mater Caroli
Calvi Turonis, obiit, sepulta apud sanctum Martinum.
Ipso anno Rainaldus, Comes Arbatilicensis cum Lamberto
Namnetis Comite congressus, occisus est, & Namnetis eo anno a Winfaldingis
capta est. Et Carolus Calvus primo Britanniam ferro & igne vastavit.
Sequenti anno Bernardus Comes Pictavinus, & Arveus
filius Rainaldi, congressi cum Lamberto Comite, occisi sunt.
Alio anno Siguinus Comes Burdegalensis & Santonicensis
a Normannis captus & occisus est, & Sanctonas a Normannis igne
concremata est, thesauris ejus optimis exportatis. Karolus, iterum Britanniam
pergens cum Nomenoļo Duce dimicat, & victor fuit, Nomenoļo fugato.
His temporibus Normanni diffusi sunt per Aquitaniam, quia
Duces ejus inter se bello dessidebant, nec erat qui eis resisteret; &
concremata est ab eis Hero insula (846
mense Julio) & Monasterium Deas, Burdegala, Santonis, Engolisma,
Lemovicas, Parisius, Turonis, Belvagus, Noviomagum, Aurelianis, Pictavis, &
innumera Monasteria & castella destructa post mortem Ludovici Imperatoris.
DCCCLI. Karolus tertia vice Britanniam igne & ferro
vastavit, & dum in Aquitaniam regressus esset, Nomenoļus Dux Redonas
civitatem, & Namnetis capiens destruxit eas, & in Britanniam repedavit.
Anno sequente, jubente Deo ab Angelo percussus interiit,
& Karolus Calvus, quarto Britanniam ingressus, cum Erispoļo filio Nomenoii
dimicavit (undecima Kalendas Septembris)
victor extitit: sed magnam partem exercitus sui cum Viviano Duce amisit.
Et sequente anno Lambertus Comes Namnetensium (Kalend. Maii) a Gauberto Comite
Cenomanesium in bello occiditur, & Karolus quinta vice Britanniam vastavit,
& Pipinum nepotem suum ibi positum adquirens, Britanniam sibi subjugavit,
occiso Erispoļo.
Ramnulfus Comes quoque Pictavensis (pridie Nonas Nov.) & Ramo Comes Arbatilicensis, consanguineus
ejus, cum Normannis in Briliaco villa dimicantes fugati sunt, & Gaubertus
Dux Cenomanensis (mense Martio)
insidiis Namnetensium circumventus, occisus est.
Karolus vero 15. anno post proelium Fontaneticum in Regem
Lemovicae unctus est, in Basilica S. Salvatoris, & inde ingressus est
Franciam. Post paucos dies Lotharius Imp. Monachus factus est, quia patrem in
carcerem ejecerat: quo mortuo, de anima ejus altercatio visa est inter Angelos
nequam & sanctos; daemones autem frustrati sunt. Parvo post tempore
Ludovicus filius ejus obiit, & Karolus Calvus in Imperatorem elevatus est,
qui construxit Monasterium sancti Petri Parciacensis.
Temporibus Salomonis Regis & Ducis Cornubiae, corpus
S. Matthaei Apostoli translatum est in urbem Legionensem, & conditum in
Ecclesia S. Pauli Episc. Inde
post quadraginta & octo annos translatum est in Lucaniae partibus.
Anno ab
Inc. Do. DCCCLV. Normanni a milliario uno prope Pictavim interfecti sunt.
Anno 9. post hoc, id est, DCCCLXIII. Pictavis a Paganis
vastata est, & Basilica sancti Hilarii igne cremata est.
Sequente anno Stephanus Comes Comes Arvernorum, a Danis
interfectus est. Eodem anno, Eodem anno, id est DCCCXLIV cum nomen gentis
Normannicae apud nostrates nec auditum foret, repente de vagina suae
habitationis exiens, cuncta per piraticam a mari Britannico depopulata est
loca; navibusque longis alveum ingressa Ligeris, Namneticae properat ad moenia
urbis speciem praeferens multitudinis negotium exercentis. Dies tunc festivus
cunctum ad Ecclesiam invitarat populum; nam erat sancti Praecursoris nativitas,
nec erat suspicio bellici tumultus, & intrabatur portis semper patentibus.
Sanctus etiam Govardus Pontifex in Ecclesia B. Petri Apostoli super aram
Ferreoli Martyris, quae est ad laevam ejusdem aedis, reverenter sacris instabat
Missarum solemniis. Igitur nullo prohibente ingressi Normanni, sub vestibus
arma celant, gladiosque sub umbra; intrantesque Ecclesiam, enses denudant,
ipsumque Pontificem sursum corda dicentem, juxta sacram victimam obtruncant;
bacchantesque per populum nulli aetati parcendum putant, ipsaque urbe vastata
Ecclesiaque incensa, cum grandi captivorum multitudine, & pretiosa
captivitatis supellectile naves conscendunt, & in insulam quamdam
contubernium faciunt. Inde eruptionibus crebris, maritimis, indefensis oris,
multa formidine pressos incolas, ignotas cogunt perquirere terras.
Sequenti anno (hoc
est DCCCLXV) Pictavis igne succensa est.
Anno ab Incarnatione Domini DCCCLXVIII (lege DCCCXLV) beatissimi Maioli corpus
jussu serenissimi Regis Karoli in Monasterium sanctae Dei Genitricis &
semper Virginis Mariae, beatiq. Petri Principis Apostolorum, quod antiquitus
Fossatense appellatur, digno cum honore translalum est. Quod sanctus Pontifex Aeneas, in ipso
Monasterio suscipiens, in arca ferrea ad hoc ipsum preparata recondidit
officio. Eodem anno, pridie ante sanctam Pentecostem, tertio Kalendas Junii,
ordinatus est famulus Dei Gauzlinus primus Abbas, post restaurationem Monastici
ordinis in Coenobio S. Mauri, in Ecclesia S. Salvatoris, ante Altare quod ipse
aedificaverat in honore individuae ac vivificae Trinitatis, a summo Pontifice
Turonicae urbis Orsmaro, aliisque duobus Episcopis; quem etiam ipso anno primum
quidem Ebroļnus Antistes in Ecclesia Pictavensi ad ordinem Diaconatus, Dodo
autem Episcopus in Ecclesia Andegavensi ad Presbyterii promoverat dignitatem
gradus.
Quo
tempore gravissime Normanni affligebant Aquitaniam, & Helias Scotigena,
Engolismensis Episcopus, defunctus est. Monasterium quoque beati Eparchii ab
infestantibus Paganis desolatum est, ita ut ibi nullus Monachorum habitaret,
& hac de re Canonicalis habitus ibi reverteretur qui nuper exierat.
Turpio
vero abiens in Franciam cum Rege Carolo & inde regressus, non post multos
dies cum Normannis congressus, occidens eorum Regem nomine Maurum, ab eo ipse
occiditur; & Emeno frater ejus Engolismae Comes extitit, & ipse post
biennium cum Landrico Comite Santonensi confligens; interempto Landrico, in
castro Ranconia reducitur saucius, & octavo die moritur, sepultus juxta
Basilicam B. Eparchii, & reliquit parvulum filium Ademarum nomine. Et
Carolus hoc audito, Vulgrinum propinquum suum, fratrem Aldoini Abbatis ex
Monasterio S. Dionysii direxit, & praefecit eum Engolismae, et
Petragoricae, & Olibam statuit in Episcopatu Engolismae.
Anno DCCCLXVII. Ludovicus filius Caroli Aquitaniam venit.
Anno
DCCCLXIX. Lotharius filius Ludovici (lege
Lotharii) Imperatoris obiit.
Sequenti anno
fuit Vienna Carolo data.
Anno
DCCCLXVIII. Carolus Bituricas vastavit fame.
Anno
DCCCLXXII. Clusense Coenobium sancti Michaėlis inceptum est.
Anno DCCCLXXV. Eclipsis Solis facta est mirabilis hora
nona. . .
Anno DCCCLXXVI. Fames valida per omne regnum Franciae
incubuit. Cometa visa est mense Julio, & eclipsis Solis fuit mirabilis
quinto Kal. Nov.
Interea Carolo Calvo de saeculo migrante, eodem anno
regnum in Francia pro eo filius ejus Ludovicus Balbus accepit; nec ultra
Imperium accepit aliquis de Regibus Franciae. Tunc Bajoarii & Alamanni ex
gente eorum creaverunt sibi Regem Othonem (imo
longe post).
Anno DCCCLXXVII. Langobardi similiter ex gente sua Regem
Adalbertum, deinde Arduinum; Romani vero de Senatoribus elevaverunt in regno
Albericum, cujus Frater Benedictus Papa ordinatus est post Sergium, qui Johanni
successit. His ita evenientibus destructa Monasteria erant, de quibus libet
aliqua memorare. Monasterium S. Martini Vertavensis, quod ipse primus
aedificarat eversum erat. Monasterium S. Martini Turonensis, quod ipse S.
Martinus incepit, destructum erat. Coenobium S. Mariae Lucionensis, quod Lucius
quidam Imperialis incepit, & postea rexit S. Philibertus, destructum erat. Coenobium S. Michaelis ad Eremum,
quod S. Ansoaldus Pictavensis Episc. aedificavit, destructum erat. Monasterium
S. Hilarii, & Coenobium sanctae Crucis, quod beata Radegundis Regina
construxit, destructa erant. Cella S. Benedicti Quinciaci destructa.
Coenobium S. Savini, & castrum in quo est, quod Carolus Magnus jussit
aedificari, inviolabile mansit solum, caeteris multis destructis quae non
occurrit nominare.
Anno DCCCXC. Ramnulfus Comes Pictavinus obiit.
Anno DCCCXCII. Visa est Cometa in cauda Scorpii per dies
ferme 80. quam subsecuta est validissima siccitas toto Aprili & Maio. Quarto
autem Idus Maii, & 17. Kalendas Julii ita immensa gelu vineas & sigalum
decoxit, ut per omnem Franciam, Burgundiam, Neustriam, ac partem Germaniae
modicum quid colligeretur.
Anno
DCCCC. Obiit Hecfridus Episc. Pictavinus, cui succedit Froterius.
Anno DCCCCII.
Pictavis nocte ingreditur Eblus. Erat Abbas apud S. Maxentium Ademarus.
Anno DCCCCIII. Basilica S. Martini Turon. quam S.
Perpetuus olim aedificaverat, cremata est pridie Kal. Julii, quam postmodum
nostra aetate Herveus Thesaurarius reaedificavit. Recapitulatio verborum
supradictorum.
Anno DCCCXXXVIII. Pipinus Rex Aquitanorum obiit ante
Ludovicum patrem suum Imperatorem.
Tunc eclipsis solis fuit et dominus Ludovicus obiit, 12.
Kal. Junii, an. DCCCXL. sepultus Metis apud S. Arnulphum. Remanserunt tres
filii ejus, Lotharius Imp., Ludovicus Rex Germaniae, & Carolus Rex Franciae
& Burgundiae; qui pro regno Aquitaniae inter se discordantes, bellum
committunt in Fontaneto, quod est in Burgundia: Lotharius ex una parte cum
exercitu Italiae, Carolus & Ludovicus ex altera cum Francis &
Aquitanis.
Anno DCCCXLI. Fuit hoc bellum post mortem Ludovici, &
primum quidem Lotharius victor fuit; sed subito Garinus Dux, cum Tolosanis
& Provincianis superveniens, bellum restauravit, & fugatus est
Lotharius.
Anno DCCXLIV. Claruerunt Sergius Papa (cui Leo succedit, Benedictus, Nicolaus,
Adrianus, Johannes) Amalricus Turonus, Dodo Andegavinus, Godo Pictavinus,
Bernardus Lemovicus, Amardus Petragoricus, Autbertus Engolismensis, Actardus
Namnetensis. Vicesimo anno ex quo Episcopi Britanniae sese a Turonica Metropoli
diviserunt, perrexit iste Actardus Romam, transmissus a Synodo Suessionica,
presente Herardo Archiep. Turono, intimare cupiens Papae Nicolao tertio a
Leone, qualiter non solum Episcopi supradicti Turonensem Archiep. nequaquam
recognoscerent Metropolitanum, verum etiam Princeps eorum Herispoļus colla de
sub jugo Caroli Calvi, filii Ludovici, omnino excussisset. Hunc Actardum
deposuit Nomenoļus, Princeps Britannicus de sua sede, & in loco ejus
Gislardum substituit. Quam ob rem a Leone Papa epistolis & verberibus
plenis (forte verbis acribus),
vehementer increpatus est. Sanctus Gujardus trucidatus est a Normannis in
civitate sua Namnetica.
Posteaquam isti Normanni civitatem Namneticam ceperunt non
parvo tempore in ea habitavere, & exinde egressi, proximas regiones
vastando praedaverunt; superveniens vero alia classis Normannica, ubi audivit
eos in civitate ipsa residere, omnesque Provincias circumquaq. quasi in
proprium jus vindicasse, misit nuntios suos ad Erispoļum, Britannicum
Principem, mandans ei ut congregato exercitu veniret, junctique simul
supradictos Normannos a civitate expellerent. Herispoļus haec audiens, Namnetum
pergens, & adjuvantibus sibi Normannis jam dictae classis, civitatem
obsedit. Illis autem deintus haud segniter se defendentibus, pugna gravis usque
ad noctem deducitur, sauciatusque est in illo certamine Sidric Comes praefatae
classis. Nocte vero sequente pacem fecerunt inter se Normanni cum insulanis.
lnsulanos ideo dico, quia in insula quadam Becia nomine, sub civitate Namnetica
sua magalia exstructa habebant. Mane autem facto, mare ingressi, per Sequanam
fluvium superiores Franciae partes agere cupientes petierunt; sed nefandissimi
eorum conatus omnino frustrati sunt; nam a Carolo Calvo ibi congressi, &
usque ad internecionem omnes deleti sunt. Eo anno apparuit in Francia stella,
quae dicitur Cometes diebus viginti, & fames tritici horribilis per
Franciam, Burgundiam et Aquitaniam, ita ut non essent qui sepelirent cadavera
morientium, sed se invicem homines manducarent.
Anno DCCCLXVIII. Reaedificatum est Monasterium S. Mauri,
& primus ibi ordinatus est Gauzlinus Abbas a summo Pontifice Orsmaro
Turonensi.
Anno DCCCLXIII. Corpus S. Urbani Papae translatum est.
Anno
DCCCLXVIII. Coeptum est Coenobium S. Michaelis ad Clusam. His diebus inceptum
est Monasterium S. Pauli Cormaricensis, ubi primus extitit Jacob.
Defuncto
Rege Ludovico regnum pro eo filius ejus Carolus, cognomento Insipiens vel
Minor, accepit anno DCCCCXIII (lege
DCCCXCIII) & Remis factus est Rex. Hic fuit follus, qui postea a
Rotberto dejectus est regno Francorum; nam Franci, conjurantes, eum ejiciunt de
regno & Odonem Aquitaniae in regno elevaverunt.
Quo
tempore Rodulfus Rex Burgundiae cum fortissimo hoste Lemovicinum appulit, &
congregati sunt contra eum innumerabiles hostes Normannorum, & commisso
proelio in loco qui dicitur, ad Destrictios, usque ad internecionem devastati
sunt Pagani, & exinde fugientes non ultra fiduciam praesumpserunt veniendi
in Aquitaniam. Rodulfus autem Deo gratias retulit, pro quo animam suam
posuerat, cum magno triumpho regressus est, & Normanni reversi, terram
vacuam reperientes, sedem sibi in Rotomago constituunt cum Principe suo Rollo;
qui factus Christianus, qui captivos plures ante decollare fecit in honorem
Deorum quos coluerat, & deinde infinitum pondus auri per Ecclesias
distribuit Christianorum in honore veri Dei, in cujus nomine baptismum
susceperat.
Rannulfus
quoque Comes Pictavensis habuit filium nomine Eblum. Qui Ranulfus consanguineus
erat Willelmi nobilissimi Comitis Arvernorum, summamque amicitiam cum eo &
cum Rollo Principe Normannorum habuit. Et quia pugnator fortissimus erat, a
Rege Odone valde honorabatur, & dum regalem aulam assiduaretur veneno
necatur. In extremis Geraldo, ibi tunc praesenti, parvulum filium suum Eblum
commisit tuendum. Ademarus autem filius Emmenonis, Sancia in conjugio copulata
Alduino Comiti Engolismensi, & Willelmo Petragoricensi familiarissimus
existens, honore eorum ac si frater potiri videbatur. Qui a Rege Odone vocatus
ad palatium, provectus est Pictavus Comes. Regressusque a palatio sanctus
Geraudus clam subductum filium Rannulfi Willelmo, Aquitaniae Duci Comiti
Arvernis credidit nutriendum, cui propinquus erat.
Recapitulo
istorum verborum supradictorum.
Anno
DCCCLXXVII. Carolus Calvus Imperator Romanorum & Rex Francorum obiit, &
filius Ludovicus regnum suscepit, & eclipsis solis mirabilis facta est hora
nona.
Anno
DCCCXC. Ramnulfus obiit.
Anno DCCCXCII. Visa est Cometa.
Anno
DCCCXCIII. Odo rex Pictavis venit.
Anno
DCCCC. Obiit Hecfridus Episcopus Pictavinus & Froterius ordinatur.
Anno
DCCCCII. Eblus Pictavis nocte ingreditur.
Sequenti
anno erat Abba Ademarus S. Maxentii, Basilica S. Martini Turonensis, quam
sanctus Perpetuus olim aedificaverat, cremata est prid. Kal. Julii, quam
postmodum nostra aetate Herveus Thesaurarius reaedificavit. Construxit enim
Coenobium Monachorum S. Petri Pruliaco castro, ubi primus Abbas fuit Amblardus.
Anno
DCCCCX. - Willermus Dux Aquitanorum construxit Clunianum Monasterium in fundo
proprio, quod est in Burgundia noviter fecit, qui cum non haberet prolem &
sororem suam in matrimonio desideraret sancto Geraldo conjungere nullatenus
quivit qui coelibem vitam ducens semper, cum ad copulam suaderetur amore
filiorum, respondit: "Utile est, inquit, sine filiis mori, quam relinquere
malos heredes."
Erat
etiam Ademarus Comes Pictavinus amator sanctae Ecclesiae, cumque & ipse
prolem non haberet cum uxore sua Sancia, de futuro saeculo prospiciens sibi,
concessit quaedam ex jure proprio Ecclesiis Christi praedia: sancto Salvatori
Karrofo Noertam, sancto Martiali Wultonnum, sancto Johanni Neiriacum, sancto
Hilario Corcolmum, sancto Eparchio Godorvillam.
Eo
tempore Ebbo Bituricus coepit aedificare Coenobium Dolense in honore Dei
Matris. Quod postea integravit filius ejus Rodulfus, ubi primus Abbas fuit
Berno, cui successit Odo, Frambertus, Rannulfus, Arbertus, Bernardus, Emeno.
Similiter
Sanctus Geraudus Comes Aureliaco suum Coenobium construxit in proprio jure ubi
iterum primus Abbas fuit Berno. Willelmus Comes Cluniaco sanctum Bernonem
primus abbatem instituit, qui postquam subditis suis bene ministravit in eo
Monasterio defunctus est ac sepultus.
His
diebus Otho Rex Bajoariorum Langobardorum regnum sibi subegit. Similiter
defuncto Alberico consensu Benedicti Pape Romanorum Imperator promotus est. Quo
defuncto imperavit filius ejus Otho.
Francorum
vero Rege Odone obeunte regnavit pro eo filius Arnulfus pauco tempore &
mortuus est. Itemque Carolus minor regnum suscepit unxitque eum Arbertus
Episcopus. Contra quem iterato Francorum proceres conspirati eum regno
pellentes, Rotbertum Ducem pro eo constituunt Regem. Tunc inter se divisi sunt
Franci, sed major pars favebat Rotberto. Recapitulatio verborum.
Apud
Carnotum, anno DCCCCXI. praeliatum est die Sabbati contra Paganos, per Ricardum
et Robertum Duces, & perempti sunt fortissimi Paganorum sexies mille &
septenginti.
Anno
DCCCCXVII. Rainaldus Abbas Nobiliaco obiit, & Rottardus ordinatur.
Anno
DCCCCXVIII. Willelmus Dux Comes Arvernorum, obiit.
Anno DCCCCXIX. Karolus Follus a suis relinquitur. Postea
accito auxilio ab Othone (melius Henrico)
Imperatore, cum multo exercitu, partim de Bajoaria, partim de Francia,
regressus Franciam, conserto praelio Rotbertum interfecit; regnumque recuperans
Hugoni filio Roberti Ducatum permisit regendum.
Anno DCCCCXXI. Ricardus Dux obiit.
Anno DCCCCXXIII. (erat
ut in multis aliis locis, scribendum MXXIX) Obiit domnus Fulbertus
Episcopus Carnotensis Ecclesiae, mirabilis Doctor modernorum temporum, tertio
Idus Aprilis.
Anno DCCCCXXI. Ricardus Dux obiit & Rotbertus Dux
Franciae unctus est in Regem a Galterio Senonum Episcopo (falsum) qui eodem anno occisus est a militibus Karoli
Lothariensibus & Rodulfus Dux Burgundiae unctus est in Regem Franciae a
supradicto Archiepiscopo. Temporibus hujus fuit septimo anno Abba Ermenfredus
Sancti Maxentii.
Karolo migrante, Ludovicus Ultramarinus filius ejus regnum
suscepit; quando Rotbertus tyrannus occisus est a Lothariensibus militibus. Eo tempore Hungari in Burgundiam
venerunt.
Ipsis
diebus Ademarus Comes Pictavinus defunctus est, & Pictavus juxta Basilicam
Sancti Hilarii, quarto Kalend. Aprilis sepultus est.
Interea
Willelmo Duce mortuo Eblus filius Ramnulfi Arvernis & Pictavis simul Comes
commotus est; Acceptaque in conjugio Adela filia Rolli Rothomagensis, genuit ex
ea Willelmum Caput-stupae & Episcopum Ebulum. Eblo Duce defuncto, filiorum
ejus alter Episcopus factus est. Ebulus enim annuente Ludovico Rege, Pontifex
Lemovicae civitatis factus est, Willelmus vero Caputstupae Arvernis, Vellatis,
Lemovicae & Pictavis Comes provectus Dux Aquitanorum & consul extitit.
Hic germano suo Ebulo Abbatiam sancti Hilarii & sancti Maxentii, cum
nonnullis possessionibus in Pictavensi solo praebuit. Fuit enim Ebulus bonus
Pastor Ecclesiae, aedificavitque castellum Lemovicae sedis, castellum sancti
Hilarii & Canonicos ibi disposuit, quia infestatione Normannorum idem locus
a pristina Monachorum habitatione desciverat. Restauravit Monasterium sancti
Maxentii & castellum in circuitu perfecit. Restauravit Monasterium sancti
Michaelis ad Eremum & multa alia laudabilia in opere Dei egit. Qui
defunctus sepultus est in Basilica supradicti Angeli. Fuit autem successor
Turpionis Episcopi avunculi Rotberti Vicecomitis Albucensis. Fuit autem Ebulus
a sancto Martiale trigesimus nonus.
Eodem
tempore adhuc vivente Turpione Odo & Teuthelo Canonici S. Martini,
illustrissimi, adimplentes evangelicum praeceptum derelictis omnibus suis
pauperes pauperem Christum secuti sunt, & Cluniaco sancto habitu & vita
induti sunt. Unde nutu Dei Odo Abba praefuit sanctissimus sicut in sequentibus
dicemus. Teuthelo jubente Abbate suo Archiepiscopus invitus consecratus
Turonis. quinquagesimus primus a sancto Gariano, successit Herbertus Episcopus.
Recapitulatio
verborum.
DCCCCXV.
- Berno Abba suscepit curam Cluniacensis Coenobii quam tenuit XI annis. Obiit
autem Idibus Januarii, regnante Ludovico Rege. Anno Ludovici Regis sexto, erat
Garbertus Abbas sancti Maxentii.
Eo
tempore DCCCCXXVI. anno instante & Ludovico regnante, Odo Abbas Cluniacum
Monasterium suscepit regendum.
Anno DCCCCXXXVI. Erat Ebulus Episcopus et Abbas sancti
Maxentii.
Anno DCCCCXXXVII. Ordinatus est Albinus Episcopus
Pictavis.
Tempore illo Rollo defuncto filius ejus Willelmus loco
ejus praefuit a pueritia baptizatus, omnisque multitudo quae juxta Franciam
habitabat, fidem Christi suscepit, & gentilem linguam omittens latino
sermone assuefacta est.
Guillelmo ab Arnulfo Flandrensi Comite interempto filius
ejus Ricardus succedens, Christianissimus factus aedificavit in ea Normannia
quae antea vocabatur Marcha Franciae & Britanniae, Monasterium sancti
Michaelis de Monte, ubi Monachos ordinavit. Item aliud Monasterium Fiscannum,
in honore Sanctae Trinitatis, ubi sepultus est, ubi quoque Monachos posuit,
& Willelmum Abbatem eis praeposuit, cui successit Johannes, & alius
Willelmus.
Ipsi quoque Principi Ricardo filius ejus Ricardus, &
huic alius Ricardus; huic quoque Robertus frater ejus, qui Willelmum genuit ex
ea, quae fuit filia Pelletarii Burgensis. Eo tempore inceptum erat aliud
Monasterium de sancto Michaėle de Clusa a sancto Johanne Episcopo &
Eremita, ubi primus Abba fuit Arveus. Quae duo Coenobia Monachorum Angelica
jussione facta sunt, & creberrime ab Angelis nimiis & fulguris &
miraculis simul illustrantur.
Eo quoque tempore constructum est Monasterium Sancti
Florentii in Salmuro castro ab initio regni Karoli filii Ludovici. Quo
regnante, facta est destructio Monasterii S. Florentii. A Nomenoio Britone
usque ad Abbatem Fredericum, qui illud Monasterium reaedificavit & apud
Salmurum alterum quod nunc est novum constituit, computantur anni CLXXXIII.
Illud in Salmuro castro institutum est hortatu & juvamine nobilis &
praecellentis Tetbaudi, in quo cum magno populorum ambitu idem Comes transtulit
sanctissimum Florentium Confessorem, ac propriis rebus, tam de alodis, quam de
aliis monilibus facultatibus honorare curavit. In quo etiam Monasterio quendam Sancti
Benedicti alumnum, Amalbertum nomine Abbatem constituit. Iste Tetbaudus pater
fuit Odonis Comitis & Hugonis Archiepiscopi. Huic Amalberto dedit idem
Comes locellum Sancti Lupantii, adjuvante Arduino Archiepiscopo Turono, cui
Abbati successerunt Rotbertus, Audebertus & Giraudus, qui in via Sancti
Sepulchri decollatus est.
Anno
DCCCCXXXVIII. Obiit Odo Abbas Cluniacensis (cujus
temporibus claruit Turpio Episcopus) decimoquarto Kalend. Decembris atque
Turonis sepultus est in Monasterio sancti Juliani duodecim annos in Abbatia
existens. Eodem anno succedit Aimarus humilis Abbas, Ludovico regnante.
Anno
DCCCCXLII. Apparuit Cometa in Orientali parte coeli, mense Octobri per viginti
duos dies sub obscuro capite longam faciem velut funem trahens post se,
paulatim ad meridianam partem tendens contra Subsolanum.
In
sequenti anno subsecuta est pestis boum ingens per totam Germaniam, Franciam,
Burgundiam, Italiam quae diu non tenuit.
Tertio
vero anno tertio Kal. Maii vineae exustae sunt a gelu; eodem tempore venerandus
Abbas Aimo S. Johannis Baptistae Monasterii, sanctique Cypriani, quod est situm
in prospectu civitatis cum Rainaldo Monacho familiari suo transtulit corpus S.
Reverentii a Noiastro castro Pictavis in Monasterio S. Radegundis; cui Aimoni
successit ipse Rainaldus in Abbatia & postea eumdem sanctum transtulit, cum
consilio Willelmi Ducis Aquitanorum in supradicto Monasterio S. Johannis
Baptistae Angeriaco. Quod Coenobium ipse Dux multum diligebat & magnis
honoribus ditaverat.
Francorum
interea Ludovico Rege vita exeunte regnum pro eo Lotarius filius ejus ex
Gerberga Regina progenitus suscepit. Iste Lotharingiam calumniatus est. Cujus
expeditionibus Gosfridus Comes Andegavorum, pater Fulconis ultimi interfuit,
nostraeque aetatis multi viri.
Eo
tempore corpus Sancti Matthaei Apostoli & Evangelistae Salernum a Lucaniae
partibus tempore Gisulfi Regis translatum est.
Recapitulatio
verborum supradictorum.
Anno
DCCCCLIV. Corpus Sancti Matthaei translatum est. Eodem anno obiit Ludovicus, & Lotharius
regnare coepit.
Sequenti
anno obsedit Pictavis civitatem cum Hugone Duce. Ipso anno mortuus est Hugo (
Anno
DCCCCLXI. Regnante Lothario erat domnus Ebulus Episcopus & Abbas Sancti
Maxentii regens Abbatiam.
Hoc tempore exstructum est Coenobium Sanctae Mariae &
Sancti Vincentii sanctique Leodegarii Martyris, quod est situm super Severa. (S. Ligdaire sur Seure). Eodem tempore
Coenobium Sancti Leodegarii Arvernis Ebrolii Coenobii, ubi Abbas fuit
Amblardus, cui successerunt Bernardus, Emmo, Raimundus, Girbertus, Willelmus,
Gosfredus, Teptardus. Nobiliaco Fulco Abbas ordinatur.
Ipso anno Maiolus Abbas sexto anno ordinationis suae
suscepit curam Cluniacensis Coenobii.
Sequenti anno obiit Alboinus Episcopus, cui successit
Petrus.
Interea Willermo Duce cognomento Caput stupae effecto
Monacbo apud sanctum Cyprianum, Ducem pro eo filium ejus Willermum habuit
Aquitania, qui filiam Tetbaudi Campanensis, vocabulo Emmam, sive Emelinam,
accepit uxorem, genuitque ex ea filium, iterum nomine Willermum. Quae nobilis
Comitissa exstruxit Monasterium in dote sua Burgulium in honore Sancti Petri
Apostoli, ubi primus Abbas extitit Girtbertus.
Willelmus Comes Caput stupae reliquit Monasterium, &
veniens apud sanctum Maxentium, obiit ibi in pace. Willelmus vero filius ejus cognomento Fera
brachia, successit ei.
Recapitulatio
annorum supradictorum.
Anno
DCCCCLXII. Obiit Alboinus successor Froterii.
Anno
DCCCCLXIII. Obiit Willelmus apud Sanctum Maxentium, ubi erat Odo Abbas.
Anno
DCCCCLXV. - Erat Ramnulfus Abbas post Odonem.
Anno DCCCCLXVIII. Erat Constantinus Abbas Sancti Maxentii
post Ramnulfum.
Eo tempore Idibus Maii in maxima parte hujus regni, in
omnibus fere villis, in quibus Ecclesiae sunt, coelestis ignis sine tonitruo ac
turbine, non hominem neque pecus laedens cecidit, & in quibusdam locis
daemones in forma luporum ad imitationem caprearum balantes apparuerunt.
Anno DCCCCLXXIII. Erat Girbertus Abba Sancti Maxentii, qui
multa acquisivit.
Anno
DCCCCLXXV. Obiit Petrus Episcopus Pictavinus, cui successit Gislebertus
Episcopus.
Anno
DCCCCXXLVIII. Otho Imperator apud Parisium fuit, sed Franci fugaverunt eum.
Anno
DCCCCLXXX. Obiit Otho Imperator, cui successit Otho tertius filius ejus &
nomine & actu.
Sequenti
anno tres Apostolici apud Romam mortui sunt.
Anno
DCCCCLXXXV. Obiit Hugo Bituricus Archiepiscopus.
Sequenti
anno Lotharius Rex Lemovicam adiit & tempus aliquantulum in
Recapitulatio
annorum supradictorum.
Anno
DCCCCLXXXVI. Obiit Andegavinus Gosfredus Comes, pater Fulconis ultimi,
duodecimo Kalendas Augusti, in obsidione Marsonis super Odonem Rufinum facta,
& ei successit Fulco.
Anno DCCCCLXXXVIII. Igne succensus est Karrofensis.
Anno DCCCCXCIII. Bernardus Abba emit Curtam de Marriaco.
Anno DCCCCXCIV. Sanctus Maiolus obiit Silviniaco peracto
vitae suae cursu felici; ibi sepultus est in Monasterio Apostolorum Petri &
Pauli, & fuit successor Beatus Odilo, non dispar virtutibus & merito
vitae, vixitque in Abbatia feliciter triginta & tribus.
Eo tempore apud Majus Monasterium Turonis post
restaurationem Normannorum, & post Sanctum Maiolum qui eum regebat, primus
Abba fuit Guitbertus, cui successerunt per multorum annorum curricula
Bernerius, Gosbertus, Sichardus, Evrardus, Audebertus, Bartbolomeus.
Anno DCCCCXCVI (forte
scriptum erat DCCCCIIIXC.) Hugo
Dux cum filio suo Rotberto levantur in regno. Hac de causa Episcopus
Montis Leudonensis Ascelinus majori. Hebdomada ante Pascha in qua est Coena
Domini, velut Judas Christum, tradidit Karolum. Qui Aurelianis trusus in
carcerem usque ad mortem, ibique genuit Karolum & Ludovicum, & mortuus
est, & expulsi sunt a Francis filii ejus, & profecti sunt ad Imperatorem
Romanorum, & habitaverunt cum eo.
Sane Dux Aquitanorum Willermus reprobans nequitiam
Francorum Hugoni subditus esse noluit; unde factum est, ut Hugo exercitu
Francorum adunato urbem Pictavim obsidione fatigaret, dumque frustratus
abscessisset cum Aquitanorum manu Willermus insecutus est usque Ligerim, ubi in
gravi praelio Franci decertantes, & Aquitanorum animositates multo sanguine
alterna caede fuso superiores Franci exstiterunt, & sic reversi sunt. Pacem
postea habuit Willelmus cum Hugone, & filio ejus Rotberto.
Rex Hugo cogitans erga se gratiam Dei quasi rependens
vicem, defensor clementissimus extitit Ecclesiae Dei. Nam ob hanc causam
creditur progenies Karoli reprobata, quia jamdudum Dei gratiam negligens
Ecclesiarum potius neglectrix quam erectrix videbatur. Beati ergo Dionysii
Coenobium, quod jam pristinam normam Monasticam corripuerat, Rex Hugo regulari
honestate, sicut in Dei oculis rectum erat, honestans, restauravit per manus
venerabilis Odilonis Abbatis, & alia Sanctorum nonnulla Monasteria in
decorem pristinae disciplinae revocavit.
Eo
tempore gravissimum bellum inter Willermum Ducem & Gofredum Andegavensem
Comitem peractum est. Sed Gaufredus necessitatibus actus Willermo Duci se
subdidit, seque in manibus praebuit, & ab eo Losdunum castrum cum nonnullis
aliis in Pictavensi pago beneficio accepit.
Ea
tempestate Otho Imperator tertius cogitans lucra Christi, ut ante tribunal
judicis duplicatum redderet talentum, Dei voluntate populos Hungriae una cum
eorum Rege ad fidem Christi convertere meruit.
Girbertus
vero natione Aquitanus, Monachus Aureliacensis Sancti Geraldi Ecclesiae, causa
Philosophiae primo Franciam, deinde Cordubam lustrans cognitus ab Imperatore
Archiepiscopatu Ravennae donatus est; procedente tempore, cum Gregorius frater
(cognatus) Imperatoris decessisset,
iste Girbertus ab Imperatore Papa Romanorum sublimatus est propter Philosophiae
gratiam; mutatum est nomen ejus pristinum & vocatus est Silvester. Girbertus
enim docuit Fulbertum Carnotensem Episcopum qui post Leobinum extitit
Episcopus. De quo multa scripta, vel in pagina, vel in cantu Sanctae Ecclesiae
remanserunt. Hic iterum Fulbertus docuit Berengarium Canonicum Sancti Martini.
Qui item Brunonem Remensem & alios multos heredes Philosophiae reliquit.
Bruno quidem perfectus Philosophus Monachus factus & Eremita apud Calabriam
multorum Monachorum pater obiit in Christo.
Praefectus Romae Crescentius cum contra Othonem
Imperatorem vellet imperium arripere Romanum, tandem coactus in turre quae
vocatur in Cella diu evasit, sed expugnata ipsa turre captus est insidiis suae
conjugis, & patibulo suspensus, & pro eo planctus magnus factus est.
His ita
evenientibus Turonis Arduino Episcopo mortuo succedunt Archimbaudus & Hugo.
Similiter Lemovicae civitati Audoino Episcopo succedunt Geraudus, Jordanus,
Willelmus atque Wido. Eodem modo Engolismae Gundaberto subrogati sunt
Fulcaudus, Ebbo atque Ramnulfus.
His
diebus supradictis, apud Burgulium Coenobium in quo diximus primum patrem
Monachorum esse Gaubertum, cui temporum spatiis successerunt Beno, Rainaudus,
Teudo, Raimondus, Johannes, Baldricus atque Guitbertus. Simili modo Girberto
Abbati (Sancti Maxentii) successit
Bernaudus, qui recepit donum ab Aldearde Vicecomitissa de Coenobio Sancti
Leodegarii quod erat antiquitus juris sancti Maxentii post sepulturam mariti
sui Arberti Vicecomitis, & pro anima sua & filii Aimerici.
Hugo
quoque Rex Francorum amator Sanctae Ecclesiae & servantissimus aequi,
mortuus est, & regnum pro eo filius ejus Rotbertus vir clarae honestatis
& magnae pietatis, ornamentum Clericorum, nutritor Monachorum, pauperumque
pater assiduus, vere cultor Dei, Rex non tantum populorum, sed etiam morum
suorum.
Similiter
Otho Imperator haustu veneni periit sine filiis, & pro eo consanguineus
ejus Hinricus imperium suscepit. Siquidem Arbertus Coloniae Archiepiscopus,
expirante Othone in partes Capuae, sceptrum & coronam auream cum lancea
sacra secum afferens ab Hainrico circumventus insidiis captus est &
Imperatoris praeventus honoribus. Hainricus vero in imperio confirmatus cum
Langobardos sibi reperisset contrarios, misso Rodulfo Duce Burgundiae Papiam
obsedit, & incendio tradidit, & palatium in ea sibi aedificavit &
rebellantes sibi servire coėgit. Duces quoque Graecorum cum partes ejus
invaderent, ordinata expeditione, partes Apuliae penetrans tot dies expugnando
eorum civitatem ibi exegit, usque quo pestilentia exercitus ejus laboraret,
sicque reverteretur. Hic in terra Theodisci a novo civitatem aedificavit
vocabulo Baemburg, quam Benedictus Papa in honorem Dei Genitricis consecravit,
& parochias in circuitu, ex Paganorum vicis & oppidis, dum
converterentur ad illam, attitulavit. Hic Cluniacensi Coenobio contulit dona,
sceptrum aureum, coronam auream, sphaeram auream, vestimentum Imperiale,
Crucifixum aureum, pensantia simul libras centum, & alia multa; & cum
Odilone Abbate ejusdem loci crebrius colloquium familiare exercebat, & in
aula palatii sui eum prae omnibus diligebat. Huic conjuncta fuit in matrimonium
Alaidis nobilissima quae construxit Monasterium Paherne in honore Dei Genitricis
Mariae semper Virginis. Ex qua habuit filium quem vocavit nomine suo Ainricum.
Anno millesimo obiit Alaidis Imperatrix.
Anno
millesimo tertio primum donum fuit Malliaco Coenobium construendi a Willermo
Comite.
Anno
millesimo quinto Gaufredus Comes cognomento Martellus filius Fulconis Comitis
Andegavorum natus est pridie Idus Aprilis.
Anno
millesimo decimo Romae praesidente Sergio Papa & Rotberto Francorum Rege
regnante, Willelmus Dux Aquitanorum construi praecepit Coenobium in honore
sublimium Apostolorum Petri & Pauli quod vocatur Malliacum. Quod
plenissime, ut decuit, ditavit magnis reditibus, multisque possessionibus,
& quod majus est, excellentibus reliquiis Sanctorum. Dehinc pluribus
adunatis fratribus regulariter viventibus praefecit eis Abbatem nomine
Theodelinum, deditque sancto Maxentio quandam villam quae vocatur Celesium,
quando corpus Sancti Maxentii delatum est Pictavis ad concilium sexto Idus
Martii, tempore Bernardi Abbatis & Gisleberti Episcopi Pictavorum.
Interea defuncta conjuge Willelmi Ducis Aquitanorum, ex
qua susceperat Willermum, idem Dux sororem Sancii Ducis Gasconiae Briscam
nomine in uxorem copulavit sibi quae ei duos filios genuit Odonem &
Tetbaudum videlicet, qui puer mortuus est; & alter nomine Consul & Dux
Gasconiae elevatus est. Amore
istorum filiorum, & pro remedio animae suae dedit item sancto adjutori
Maxentio aribannum in villa Sancti Maxentii tempore Rainaldi Abbatis.
Anno
MXIV. Obiit Constantinus Abbas Sancti Juniani Nobiliaci, cui temporaneus
extitit Letaudus Abba, & alii multi, sed inter alios praecipuus Musicus
& Cantor; huic Constantino successit Imo.
Eo
tempore Theodelinus Abba MXIV. transtulit ossa Sancti Rigomeri Presbyteri a
Cenomanico pago temporibus Fulconis & Odonis Comitum.
Anno
MXVI. Fuit praelium Pontelivis inter Hugonem & Fulconem Consules pridie
Kalend. Julii, & victoria penes Fulconem fuit.
Anno
MXX.Monasterium Sancti Nicolai apud Andegavum fundatum est.
Anno
MXXIII. Obiit Hugo Archiepiscopus Turonensium, quarto Idus Maii, cui successit
Arnulfus nepos ejus.
Interea
defuncta Sancia conjuge Guillermi Ducis duxit tertiam nomine Agnetem, ex qua
iterum suscepit geminos filios, Petrum cognomine Acerrimum, & Gaufredum qui
& Wido vocatus est.
Anno
MXXV. Captum est Salmurum castrum a Fulcone & Gelduinus fugatus est. Tunc
Fredericus Abba quarto anno ordinationis suae & fratres qui cum eo erant,
rapuerunt de mediis ignibus libros & quaedam ornamenta Ecclesiastica, &
accipientes corpus Sancti Florentii & reliquias ceterorum scriptas, pergunt
ad Ecclesiam Sancti Hilarii, ibique per aliquot annos in parvis tuguriis more
hospitum degentes Ecclesiam istam novam aedificare caeperunt. Quae cum perfecta
fuisset, convocavit venerabilis Abbas Fredericus Arnulfum Episcopum Turonensem
& Humbertum Episcopum Andegavensem, Isembertum Pictavensem atque Gauterium
Namnetensem, & dedicatum est ab eis Idibus Octobris.
Eo
tempore apud Castrum Liziniacum habuit quaedam nobilis matrona novem filios
tempore Hugonis Bruni domini ipsius Castri, filii Hugonis Albi, qui fuit
genitus Hugonis Kari, qui exstruxit primus castrum.
Per haec
tempora Ermengaudus Comes Hildergensis, post triumphos copiosos de Mauris &
Saracenis praelio inito ultimo innumerabilem stragem Saracenorum interficiens,
dum victor regreditur alium exercitum Maurorum offendit venientem. Quem
cum paucis suorum lassus persequens multos eorum occidit & ipse cecidit. Caput vero ejus Saraceni pro magno
thesauro secum asportaverunt; quod aromatizatum Rex eorum auro cooperuit &
semper secum in praeliis ferebat causa victoriae.
Anno MXXIV.
Obiit Hainricus Imperator.
Anno
MXXVI. Ordinatus est Gulferius post Rainaldum, qui unum annum solum vivens
obiit & Amblardus successit ordinatus ab Isemberto Episcopo successore
Gisleberti.
Anno
MXXVIII. Sacrosanctae Ecclesiae Dei sceptrum regente Rotberto Rege &
Guillermo Duce in
Eodem
anno Guillermus & Gaufredus Vicecomes Toarcensis quosdam servos &
ancillas dedit sancto Maxentio in Celescio villa supradicta.
Sequenti
anno post multa & laudabilia facta ipse Dux Guillermus Monachus factus apud
Malliacum plenus dierum in senectute bona obiit in pace pridie Kalendas
Februarii. Vixit autem septuaginta & unum annos.
Anno
MXXXII. Combustio civitatis Andegavae prima nostrorum temporum est facta quinto
Kalendas Octobris. Eo tempore, ut ferunt, Fulco filius Gaufredi aedificavit
Monasterium supradictum sancti Nicolai civitatis Andegavinae. Quod, similiter,
ut diximus de Malliaco bene ornato, & multis fratribus adunatus ibidem primus
Abba extitit Hildinus. Huic quoque successit Emmo, Airaudus, Nathalis,
Lambertus atque Johannes.
Per haec
tempora, defuncto Benedicto Papa successor ei extitit Nicolaus, in cujus
concilio Berengarius fuit accusatus de fide Christiana, & post accusationem
juravit se credere, sicut fides Catholica habet. Huic successit Alexander &
sedem Romanam regendam feliciter suscepit. Cui similiter respondit & de
fide sua rationem reddidit.
Eo
tempore fuit Concilium factum Pictavis de fide Catholica, Rege Rotberto concedente,
ut per omnes civitates fierent Concilia. Inter caetera ergo accidit, ut in
Pictava urbe, sicut diximus modo, Concilium ageretur. Duce nobilissimo Willermo
videlicet & Isemberto urbis illius Episcopo, Jordane Lemovicensium Praesule
atque Arnaldo Petragoricensis regionis, & diversorum ordinum Christianorum
Abbatibus videlicet Monachis & Clericis, necnon & fidelibus populis. Cum
igitur de pluribus tractarent, statuerunt ut si quis homo res sanctae Dei
Ecclesiae fraudulenter ac violenter possideret, quas injuste rapuerat, cum
summo studio restitueret, & ut terras Monachorum integras liberasque
persolverent.
Fulco
Comes, pergens in
Igitur
Guillermo Duci saepedicto Guillermus Pinguis filiorum ejus major natu succedit
in principatu. Qui quarto anno post mortem patris habens certamen cum Gaufredo
Martello, convenerunt in praelium simul; ubi utriusque exercitus conveniens ad
praelium juxta Monasterium sancti Jovini ad Montem Coerium magnis
animositatibus certatum a Pictavis & Andegavinis. Tandem Guillermus
Dux traditur & capitur, duodecimo Kalendas Octobris.
Anno MXXXIII. Ainricus post mortem Roberti levatus est in
Regno.
Anno
MXXXV. (supra MXXXIII) Willermus captus
est in praelium.
Anno
MXXXVI. Imo abbas sancti Juniani obiit & succedit Ricardus.
Eodem
anno civitas Andegava combusta est igne.
Isembertus
Episcopus Pictavis fecit Synodum, ubi magnam pacem firmavit. Qui cum
Eustachia uxore Guillermi Comitis aliquantulum expoliavit Monasteria auro &
argento, unde redimerent eum. Qui postea paucos dies vivens finem vitae
sortitus est. Uxorque ejus similiter defuncta, ipsa quidem apud Sanctam Mariam
Pictavis sepulta, & ipse cum patre apud Malliacum humatus est. Isembertus
quoque Episcopus postea pergens Romam, obiit in via apud Paveiam civitatem
peregrinus.
Anno MXXXVI. Kalendis Octobris civitas Andegava horribili
conflagrat incendio.
Nihil
enim in ea intra muros urbis incombustum remansit. Nec ipsa mater Ecclesia
sedis Episcopalis. Sed de suburbio, cum toto Monasterio sancti Albini maxima
deperiit: imo nihil quoque ejus evasit praeter pauculum quod aliis Monasteriis
haerebat, ut ignis ardere non posset.
Anno
MXXXVII. Dedicatio Ecclesiae Carnotensis Sanctae Mariae fuit facta decimosexto
Kalendas Junii.
Willermo
Comite mortuo, Pictavenses in magno angore & anxietate positi de morte
principis sui sicut oves sine pastore relicti Odonem Comitem germanum ejus ex
patre supradicto ab Gasconia convocaverunt.
Eodem
tempore Gastinenses Germundum castrum construentes auxilio Andegavorum,
Guillelmo Partiniacensium in eodem castro
Per haec
tempora Gaufredus Martellus duxerat uxorem supradictam (Agnetem) causa Pictavensium, ut haberet sibi subditos adhuc duobus
filiis suis, scilicet Petro & Gaufredo, parvulis.
Interea
Odo Comes veniens a Gasconia voluit capere Germundum castrum, sed non potuit.
Inde reversus Mausiacum quem pari modo reperit repugnantem expugnare coepit,
ubi inhiando (f. hiemando) cum
coepisset adtendere, occisus est. Cujus corpus sepultum est Malliaco,
ubi pater & frater erant humati.
Anno MXL. Erat Amblardus sancti Maxentii Abbas & post
eum Emmo. In Nobiliacensi
Coenobio Ricardo successerunt Petrus atque Umbertus.
Eodem
anno dedicatum est Monasterium sanctae Trinitatis Vendocini, ubi primus, sicuti
de aliis diximus, praefuit ibidem Domino servientibus Monachis Odericus Abbas,
& post eum Rainaldus. Eodem anno obiit Fulco Comes undecimo Kalendas Junii
Monachus factus apud sanctum Nicolaum.
His
diebus supradictis Hislo praeerat Sanctonensibus, cui successerunt Arnulfus
& Boso.
Anno
MXLII. Ut dictum est regnum Francorum post Roberti mortem obtinebat Hinricus
filius ejus. Cujus diebus eclipsis solis fuit pridie Kalendas Julii, quam fames
miserabilis secuta est per totam Galliam, quae maximam partem plebis inaudito
mortium horrore consumpsit. Eodem anno fuit dedicatio novae Ecclesiae sancti
Florentii Salmurensis Idibus Octobris.
Anno
MXLII. Fuit eclipsis solis pridie Kalendas Julii, in natale Apostolorum Petri
& Pauli quando eorum Martyrium ab omni Ecclesia honorabiliter toto orbe
celebratur.
Anno
MXLIII. Beatus Rotbertus coepit aedificare Monasterium suum Casae Dei in honore
Sanctorum Agricolae & Vitalis quod ipse primus extruxit & rexit
quindecim annis, qui quantae vitae quantique meriti fuerit miracula testantur.
Obiit autem in pace plenus sanctitate octavo Kalendas Maii, & ei successit
Durandus Monachus, ejusdem Ecclesiae, qui postea Arvernorum datus est
Episcopus. Huic quoque Episcopo vivente Seguinus successit eis tertius, &
hoc mortuo Pontius secutus est. Hoc quoque Episcopo Podiensi facto Aimericus
successit. Hoc quoque Episcopo Arvernorum iterum facto successit Stephanus.
Anno
MXLIV. Fuit magna fames grandisque mortalitas, ita ut homo aliquis
satiatus pergeret quingentos passus, iterum mox esuriret & desideraret
manducare, itaque satiatus moriebatur, aut vix evadebat mortis periculum.
Quo tempore Agnes Comitissa veniens Pictavis cum duobus
filiis suis, Petro atque Gaufredo, unaque cum vitrico eorum Gaufredo Martello
suoque marito cum omnibus Pictavorum optimatibus fecerunt placitum. Deinde unum eorum Petrum Pictavorum
Ducem ordinatum, alterum in Gasconia transmissum & Comitem factum. Utrique
magna & fortia gesserunt. Habuitque Gaufredus illuc uxorem suam Audeberti Comitis
Petragoricae filiam, quam postea reliquit causa parentelae.
Eodem anno Tetbaudus filius Odonis a Gaufredo Comite
Andegavorum captus est duodecimo Kalendas Septembris qui post triduum civitatem
Turonorum reddidit.
Anno
MXLV. Obiit Theodelinus Abba quem supradiximus Abbatem esse Malliaco qui
praefuit triginta & septem annis. Huic successit Humbertus quindecim annis
praesidens in Abbatia.
Anno
MXLVI. Hildegardis Comitissa Andegavorum obiit bona & religiosa
& apud sancti Nicholai Monasterium sepulta est, ubi & maritus ejus.
Interea mater Comitum Agnes cum suo marito Gaufredo Andegavim reversa est, ubi,
ut fertur, construere fecit Coenobium in honore sanctae Trinitatis.
Eodem tempore inceptum est Monasterium Sanctae Mariae
Nucariensis, ubi primus Evrardus, Gaufredus, Stephanus, Gauterius. Similiter in
Britannia minore & in provincia Cornubiae Monasterium Sanctae Crucis
Diemperelensis (seu Kemperlensis)
inchoatum est. Illud quoque Sanctae Crucis Talemonensis eodem tempore inceptum
est a domino ipsius castri. Monasterium Sancti Benedicti Nantolii similiter a
Domino castri Rufiaci in istis diebus coeptum est.
Qui dedicationem praecepit fieri & altare sacratum
misit. Quam fecerunt
Archiepiscopi & Episcopi numero tredecim circumquaque vicinarum. Quam non
solum nobilitas Monasterii, sed etiam omnium ordinum multitudines Christianorum
celebrem & nobilem usque in praesenti commemorant. Extitit autem
temporibus Leonis Papae & Isemberti Episcopi, Junioris Guillelmi Acri
Comitis Pictavorum & Audeberti Comitis Marchiae, qui fuit filius Bernardi,
qui fuit Audeberti, qui fuit Bosonis, qui Suspic. qui fuit Gosfredi primi
Comitis de Karrofo. In eodem
Coenobio erat tunc Abba Hugo, qui successit Fulcherio. Cui per multorum annorum
curricula successerunt Fulcaudus, Petrus, Fulcaudus. Eodem anno post
benedictionem combustum est Monasterium cum villa.
Ipso
quoque anno consecratum est Monasterium S. Michaelis ad Eremum, in quo tunc
praeerat Ascho Monachus ejusdem Coenobii, cui similiter successerunt Theadus,
Audebertus, Willelmus, Johannes, Garinus atque Johannes.
Anno
MXLVIII. Obiit Odilo Abbas Cluniacensis sanctitate vitae & merito
praecipuus ad Dominum Kalendis Januarii. Dormivit autem in senectute bona
plenus dierum in pace.
Anno
MXLIX. Kalendis Novembris dedicatum est Monasterium S. Hilarii Pictavensis, cui
consecrationi interfuerunt Archiepiscopi et Episcopi circa tredecim. Extitit
autem haec dedicatio admirabilis amore patroni nostri Beati Hilarii. Istud
Monasterium magna ex parte construxerat Regina Anglorum per manus Gauterii
Coorlandi. Agnes Comitissa, quae eum jussit dedicare, plurimam partem
construxit. Quae Domina, si in multis Dominum offendit, iterum in multis eum
placavit.
Per haec
tempora Ainricus duxerat Alam (Agnetem)
Comitissam supradictorum Comitum sororem genitam ex Agnete, filiam Guillermi
senioris Comitis Pictavorum, ex qua suscepit filium, quem vocavit nomine suo
Ainricum.
Anno ML.
Ainrico Imperatori filius natus est & a domno Leone Papa baptizatus est,
qui eodem anno excommunicavit Gaufredum Martellum propter Gervasium Episcopum
quem tenebat captum.
His
diebus fuit consecratio facta Monasterii S. Joannis Engeriaci quam Agnes
Comitissa fecit facere, & alii Seniores; in qua fuerunt quatuor Episcopi
Bruno Andegavensis, Guillermus Engolismensis filius Gaufredi & frater
Fulconis, Isembertus Pictavensis & Arnulfus Sanctonensis. Huic Coenobio
praeerat Monachus Arnaldus cui successit Gosfredus.
Ainricus
Rex Francorum duxit uxorem Scythicam & Rufam. Tunc quoque Guillelmus
Pictavorum Dux et Comes duxerat uxorem nomine Ermenseldim.
Anno
MLIII. Leo Papa Normannos Apuliam per tyrannidem tenentes
Anno
MLIV. Obiit Leo papa decimotertio Kal. Maii, & successit ei Victor
Papa.
Anno MLV. Synodus facta est Turonis. Eodem quoque anno
obiit Beatus Fredericus, Abbas Coenobii S. Florentii Salmurensis, quod ipse a
novo aedificavit post captionem ipsius castri a Fulcone factam Comite
Andegavorum, & primus rexit Deo donante et Monachis ibidem Deo militantibus
praefuit triginta & tribus annis. Hic digne Deo semet ipsum offerens
laudabilem vitae cursum glorioso fine complevit. Cui in regimine pastorali
successit Sigo tertio Kalendas Novembris non minor virtute & merito sicut
adhuc fratrum fideli narratione noscitur. Floruit namque multa sapientia &
scientia apud Deum & homines vivens in Abbatia quatuordecim annis. Hic
iterum plenus sanctitate in pace quievit quinto Idus Junii. Cui successit
Guillelmus, nobiliter natus & nobilius vivens quadraginta & octo annis
vivens in Abbatia & et plenus dierum obiit in pace tertio Kalendas Junii.
Anno MLVI. Defunctus est Ainricus Imperator Romanorum; cui
successit Ainricus filius suus actu & nomine tertius.
Anno MLVII. Obiit Victor Papa Romanorum; cui successerunt
Stephanus, Benedictus, Nicolaus, & Alexander secundus.
Eodem anno civitas Namnetica Gaufredo Comiti ab Hoel
Comite reddita est, qui non bona usus fide auferre eam illi tentavit. Sed vix
quadraginta dies retentam turpiter amisit. Ipso anno Rex Francorum Ainricus
Andegavam venit.
Anno MLVIII. Willermus, qui & Petrus, cognomento Acer,
adunato exercitu vallavit Castrum Salmurum simul & Gaufredum Martellum
inclusit in eo, ubi inhiando dum aptaret ad bellum exercitum, dolore
dysenteriae morbis percussus reversus est infirmus, ex qua infirmitate mortuus
est relinquens terrenum regnum. Huic fuit conjuncta in conjugio Ermensendis
quae amore illius vovit se viduam & castam permanere usque ad mortem. Huic
quoque successit in regno Goffredus, qui jam Gasconiam acquisierat armis &
industria. Qui relinquens filiam Audeberti Comitis uxorem suam causa
parentelae, aliam Mateodam vocatam accepit in conjugio, de qua tantummodo unam
filiam habuit, quae fuit uxor Hildefonsi Regis filii Freelandi & nepotis
Garsii.
His diebus ita evenientibus apud Hispanias gestum fuerat
horribile bellum inter Freelandum & Garsionem supradictos fratres, qui pro
regno Hispaniae inter se invidentes magnum certamen habuerunt & regnum
sanguine fuso superante Freelando deformiter diviserunt. Nam Garsio occubuit,
& ei omnia nolens reliquit.
His diebus erat Imperator Constantinopolitanus Romanus cui
successit Diogena, qui captus est traditione ab Alexio fratre suo, qui &
oculis eum privavit, & in mare praecipitavit.
Per haec tempora in concilio Nicolai Papae Berengarius
fuit examinatus de Fide Catholica.
Anno MLIX. Corpus Beati Maxentii Adjutoris ostensum est,
& conditum ei istud sepulchrum novum & dedicatum, sexto Nonas Octobris,
temporibus Ainrici Imperatoris, & nihilominus Ainrici Regis Francorum &
Gosfridi Comitis atque Isemberti Pictavensis Episcopi & Archembaudi
Archiepiscopi Burdegalensis & Abbatis Coenobii Adjutoris Maxentii.
Per haec tempora Pontius Comes Tolosanus acceperat Almodim
uxorem sororem Audeberti Comitis de Marcha; quam dedit ei Hugo Pius de
Liziniaco qui eam reliquerat causa parentelae ,quique ex ea geminos filios
habuit & post Raimundo Barcinonensi eam dedit in uxorem. Vocati sunt autem
filii Pontii, Raimundus de S. Aegidio & Guillemus de Tolosa, ex quibus unus
extitit Tolosanus Comes, alter Provincianus. Qui Guillelmus apud Burdegalam
occidit circa centum milites nobiles per traditionem qui erant de exercitu
Gosfridi Ducis. Qui traditionem ipsam non potuit diu sustinere; sed cum omnibus
optimatibus suis calumniatus est eam veniens ad Tolosam, & vastavit eam in
circuitu & cepit.
Anno MLX. Gosfredus Dux Pictavorum habens guerram cum
Hugone Liziniaci atque obsidens in castello suo, & expugnans & vastans
omnia in circuitu. Quadam die milites Comitis forte ad portam castelli occiderunt
eum octavo Idus Octobris. Hugo filius suus huic successit natus ex supradicta
Aumode, qui Diabolus vocatus est.
Eodem anno obiit Ainricus Rex Francorum anno ordinationis
suae XXIX. Gosfredus quoque Comes filius Fulconis, decimo octavo Kalendas Decembris
feria tertia hora diei prima Monachali habitu prius suscepto ab Airaudo Abbate
Sancti Nicolai. Huic successerunt nepotes ejus filii Alberici Contracti Comitis
de Gastina, Gosfredus & Fulco Rechin. Ainricus quoque Rex duos filios
habuit Philippum Regem & Hugonem Ducem magnum vocatum, ex quibus Philippus
successit patri.
Anno MLXI. Gosfredus & Fulco habentes certamen cum
Gaufredo Duce propter Sanctonas venientes cum magno exercitu, pugnaverunt cum
eo in bello etiam in Aquitania. Ubi e contrario Pictavorum exercitus adunatus
est, & ab utrisque partibus magnis animositatibus pugnatum est; sed
traditores belli & alii signiferi vexillis projectis exercitum Pictavensium
in fugam verterunt, quapropter vulnerati multi sunt & plurimi occisi atque
nonnulli capti. Unde quidam versibus eam confusionem ita describit, dicens:
Cum de Pictavis bellum sit & Andegavinis
Inque die Martis fuit & sancti Benedicti,
Circa forte caput Wultonnae contigit esse,
Annus millenus tunc sexagesimus unus.
Anno MLXII. Gosfredus Dux obsedit Sanctonas civitatem,
castris in circuitu positis & fame & gladio vastavit, usque quo
Andegavenses & cives qui in ea erant se cum suis omnibus in manibus
tradiderunt. Inde abiens in Hispaniam cum multis Normannis Barbastam civitatem
nomini Christiano cunctis qui in ea erant, prius perditis, adquisivit. Eodem
anno luna obscurata est Kalendis Augusti.
Anno MLXIV. Benedictio Sancti Petri Aureae-vallis fuit de
crucifixo. Tunc primum Canonici coeperunt esse ibi.
Anno MLXVI. Stella Cometes apparuit. Willermus Comes
filius Rotberti supradicti Comitis Normanniae transiens mare conflixit cum
Airaudo pseudo-rege Anglorum. Quem devicit cum ipsa gente & terram eandem
in suam ditionem recepit. Fertur habuisse in exercitu suo quatuordecim millia
hominum. Fuitque in mense Octobri pridie Idus ipsius mensis & fecit ibi
Monasterium, ubi bellum fuit, in honore S. Martini Monachorum. Aliud quoque
constitui jussit in honore sancti Stephani Cadomi & ibi Monachos iterum
posuit.
Anno MLXVII. Herluinus fundavit suum Monasterium nobile
& aptum Monachis. Eodem anno traditio Salmuri castri facta est Fulconi
fratri Gaufredi Comitis Andegavorum prima Dominica die quadragesimae quinto
Kalendas Martii & ipsum fratrem suum tenuit & inclusit captum usque ad
mortem.
Anno MLXVII. Stella cometa apparuit.
Anno MLXVIII. Judicio Dei juste omnia judicantis castrum
Salmurum horribili incendio combustum est a Guidone Comite Pictavorum cum
Ecclesia S. Florentii, sanctique Johannis Baptistae & sancti Petri
Apostoli; nihilque penitus remansit de toto suburbio ejusdem castri cum domibus
extra & intra murum degentibus, quod non incenderetur, quinto Kal. Junii.
Eodem anno obiit Aimericus Abba sancti Maxentii &
sancti Leodegarii, cui successit parvo tempore Archimbaudus; sancto Leodegario
super Severim Hugo nepos Aimerici erat Abba.
Per hec tempora duxit uxorem Guido Comes Aldeardim filiam
Roberti Ducis Burgundiae & neptam Ainrici Regis Francorum, relicta Matode
supradicta. Tunc cepit castrum Lucionense & Monasterium Sanctae Mariae
Virginis quod est in eodem castro combussit, multosque homines ac foeminas in
eo extinxit.
Anno MLXVIIII. Coenobium Sanctae Mariae de Karitate
inchoatum est quod Giraudus Monachus nobilis & religiosus primus extruxit. Monasterium novum Pictavis inceptum
jussu Gaufredi Comitis. Monasterium S. Severini Canonicorum in Nemore Argenti
& Coenobium S. Vincentii quod Niolium vocatur.
His
diebus Hildefonsus Rex Hispanorum duxerat filiam Guidonis Comitis Ducis
Aquitanorum quam habuit de Mateode uxore supradicta. Pro qua re extitit causa
& contentio de lege Romana. Quam Legem Romanam voluit introducere in
Hispaniam & Toletanam mutare; & ideo fuit factum bellum inter duos
milites & falsilate fuit victus miles ex parte Francorum.
Anno
MLXX. Domnus Gauterius Abba & Canonicus Ecclesiae Sancti Petri Stirpensis
dormivit in pace aeterna, quinto Idus Maii. Eodem anno Benedictus Abba
ordinatur & benedicitur apud Sanctum Maxentium quinto Nonas Octobris. Quo
tempore apud Sanctum Johannem Engeriacum erat Odo Abbas & apud Malliacum
Goderannus Episcopus (Sanctonensis)
& Abbas qui successor Umberti.
Anno
MLXXI. Ortus est Guillermo Duci undecimo Kalendas Novembris Guillermus
filius qui consobrinus germanus Ainrici Imperatoris & secundus Philippi
Francorum Regis ex supradicta conjuge. Nata post hunc filia quam desponsavit
Petrus filius Sancii Regis Aragundiae. Ferunt eo tempore eclipsim Lunae fuisse
in mense Octobri. Petrus
Igneus fecit judicium per rogum ardentem.
Anno
MLXXIV. Obiit Alexander Papa & in ejus loco ordinatus est Aldebrandus &
mutatum est nomen ejus Gregorius VII. ad distinctionem aliorum. Defunctus est
& Goderannus Episcopus octavo Idus Augusti, cui successerunt in Episcopatu
Boso, & Drogo in Abbatia qui relinquens postea Abbatiam, inclusit se
Cluniaco, ubi & bona morte obiit. Eodem anno reliquiae inventae sunt &
demonstratae preciosae apud Nobiliacum.
Anno
MLXXV. Pictavis fuit Concilium quod tenuit Giraudus Legatus de Corpore &
Sanguine Domini in quo Berengarius .... ferme interemptus est. Fueratque aliud
Concilium apud Sanctum Maxentium septimo Kalend. Julii in quo erat major
Goscelinus Archiepiscopus Burdegalensis qui Archimbaudo successit, Willermus
Petragoricus & alii multi. Istud primum fuit 7. Kal. Julii, & aliud
Idibus Januarii.
Eodem
anno donatum est Monasterium novum, quod esse Pictavis supra diximus, Hugoni
Abbati Cluniacensi, in quo Coenobio primum Abbatem Guidonem constituit,
Monachis ibidem Domino servientibus. Cui successerunt Giraudus,
Letbaudus, Giraudus, Marquerius.
Similiter Dolensi Coenobio Raimundus erat Abba, cui
successerunt Petrus, Johannes, Garmundus, Gauterius, Audebertus, Giraudus,
Johannes, Hugo.
Anno
MLXXVI. Rex Philippus fuit hoc anno Pictavis forte.
Anno
MLXXVII. Giraudus coepit aedificare Coenobium S. Mariae Silvae majoris.
Anno
MLXXIX. Hugo Episcopus Lugdunensis & Legatus Romanae Ecclesiae tenuit
Concilium Pictavis primo die apud Sanctum Petrum & alio die ad S. Hilarium.
Anno
MLXXX. Fuit Concilium Burdegalae, in quo Berengarius reddidit fidei suae
rationem & Hugo Abbas S. Leodegarii fuit depositus; cui successerunt per
ordinem Philippus, Arnaudus, Otbertus, Tetbaudus. Eodem anno Ansegisus
ordinatus Abba S. Maxentii tertio Kal. Octob. Ipso tempore sanguis fluxit de
panibus in multis locis. Hoc anno perfectus est introitus Monasterii, sicut
scribitur in versibus:
Arcu circarum
celatur tempus earum.
Anni tunc mille Christi sunt octuaginta,
Ipsam confratres aulam Domino facientes,
Ad
Christum precibus ducat Maxentius almus.
Qui prius Adjutor baptismi lege vocatur,
Post ne noscatur Maxentius ultro vocatur.
Anno MLXXXII. Ignis combussit villam istam sancti
Adjutoris Maxentii; unde quidam dolens versibus describit combustionem illam,
ita dicens:
Mirificis signis fuit intolerabilis ignis,
Maxenti villae comburens atria mille
Cuncta Monasteria combussit intus & extra.
Urbani festi fuit ignis nocte sequenti,
Anni tunc Christi mille octoginta duo sunt.
Eo anno
apud Karrofum fuit consecratio cujusdam altaris, & demonstratae sunt
pretiosae reliquiae Monasterii ejusdem & Concilium factum in ipso
Monasterio, tertio Idus Novembris. Fuit eclipsis Lunae. Eo quoque anno
Monasterium S. Petri Malleacensis exustum est, in quo Monasterio electus est
Gaufredus Abbas modo sancti Michaelis de Clusa. Similiter Vendocini post
Rainaldum fuit David, cui successerunt Bernerius, Guillermus, Gaufredus. Eodem
modo Cormaricensi Coenobio Wido post Bernardum. Ex quo Monasterio vidimus
quemdam Monachum nomine Literium mirae abstinentiae, qui per decem annos, nec
vinum bibit, nec aquam, nisi in sacrificio.
Anno MLXXXIII. Sanctonas exstitit Concilium in quo Ramnulfus
eidem urbi ordinatus est Episcopus & Simon Canonicus S. Hilarii Agenno post
Rainaldum; cui successit Giraudus nepos, Isardus, Audebertus.
Lugduno Galliae fuit Episcopus Gebbo cui successit Hugo
ante nominatus Rotlandus, Humbaldus. Eodem anno terrae motus factus est magnus
decimoquinto Kalendas Novembris in die natalis S. Lucae. Pars civitatis
Pictavis magna cum Ecclesia Sanctae Radegundis combusta est.
Anno
MLXXXV. Locustarum multitudines visae sunt insolito.
Anno MLXXXVI. Obiit Guido qui & Goffredus Comes
Pictavorum cui successit Guillermus filius ejus quindecim annorum existens.
Defuncti sunt Goscelinus Archiepiscopus Burdegalensis, & Isembertus
Pictavinus Episcopus, quorum unus sepultus est in Sancto Cypriano, alter in
Sanctae Mariae Lucionensis.
Anno MLXXXVII. Ordinatus est Episcopus Pictavensis Petrus
octavo Kalendas Martii, & Adam Abbas pridie Kalendas Martii.
Eodem anno translata sunt ossa Beati Nicolai Barrum
civitatem temporibus Alexandri Papae & Ursonis Archiepiscopi Canusinae
civitatis & Barinae urbis septimo Idus Maii, eo quod Myrrhae civitas &
multae aliae jam diversis terris invasae sunt & tentae a Turcis &
paganis.
Ipso quoque anno Hildefonsus mandavit per omnes partes
Franciae, ut sibi & suis juvarent, qua de causa multi perrexerunt in Hispaniam
& adunati sunt ad Tutelam civitatem & castellum Stellae ceperunt. Inter
quos unus Guillermus nomine Major ceterorum interfuit, quem vidimus, & erat
Normannus. Eodem anno obiit Victor Papa.
Anno MLXXXVIII. Ordinatus est Urbanus papa. Eodem anno obiit
Audebertus Comes de Marchia, cui successit Boso filius ejus. Ipso anno inceptum est Coenobium quod vocatur
Casale Sancti Benedicti in Burgundia (scribendum
erat in Bituria) ubi primus Abbas Andreas fuit, & post eum Giraudus.
Anno
MLXXXIX. Amatus tenuit Concilium Sanctonas quarto Novembris, in quo idem
elevatus est Archiepiscopus Burdegalae. Ipso anno obiit Giraudus Hierosolymita
sepultus ante portam Monasterii quinto Nonas Maii. His diebus capta est
Valentia in Hispania a Roderico Comite.
Anno MXC.
Petrus Episcopus Pictavorum ordinavit multos inter quos H. ordinavit cum multis
aliis, qui ad benedictionem cujusdam Ecclesiae ad castra cecidit de fabrica
unde faciebat sermonem.
Anno
MXCI. Boso Comes de Marchia occisus est Confollento castro. Huic succedit Aumodis
soror sua quae habuit de Rotgerio Comite duos filios. Obiit Odo Abbas S.
Johannis cui successerunt Ansculfus & Ainricus. Similiter obiit Bertrandus
Abbas Sancti Juniani; cui successit Gaufredus, huic Radulfus. Eodem anno inceptum est Coenobium Sanctae
Mariae quod vocatur Fons Gombaudi in confinio Pictavis & Biturigae
civitatum a Beato Petro Abbate cognomine Stellae. Item obiit Ansegisus Majori
Monasterio, Guido Monasterii Novi, Goffredus Lucionensis, cui successerunt
Rainaldus, Daniel, Giraudus, Girbertus. Eodem anno benedictio fuit Coenobii
sancti Petri Stirpensis & festivitas Beati Gauterii instituta est celebrari
de transitu.
Anno MXCIII. Germundum castrum factum est causa
contentionis Gelduini & Ebbonis fratrum a Guillermo Comite & eodem
Gelduino. Eo anno Monasterium
B. Adjutoris Maxentii coeptum est a fundamento novum, adjuvante Domino &
concedente in pulcriori opere & meliori decimoquinto Kal. Julii. Ipso anno
Rotbertus reliquit Abbatiam & Garnerius ei successit & apud Burdegalam
fuit Concilium.
Anno
MXCIV. Germundum castrum destructum est & Guillermus duxit uxorem Philippam
nomine filiam Willermi Comitis Tolosani & neptem Raimundi de S. Egidio. Eodem
anno Urbanus Papa Placentiae tenuit Concilium.
Anno MXCV. Obiit Giraudus Abba bonae memoriae Silvae
Majoris octavo Idus Aprilis cui successerunt Guillelmus, Alerannus, Gaufredus,
item Goffredus. Eadem nocte qua defunctus est visae sunt stellae cadere de
caelo in modum facis. Eodem anno fuit magna siccitas ab octavo Kalendas Aprilis
usque decimumseptimum Kalendas Septembris, quam secuta est sterilitas terrae
& penuria panis & omnium fructuum. Visa & audita signa multa &
sonitus aquarum sunt.
Urbanus Papa tenuit Concilium tertio Idus Novembris &
inde Lemovicas veniens deposuit Umbaldum Episcppum ejusdem urbis. Item eodem anno coepit locus Sanctae
Mariae ad Cellum florere miraculis. Coepit & Radulfus Monachus
sancti Jovini suos & sua loca instruere.
Anno MXCVI. Urbanus Papa veniens ad festivitatem
Ipso anno
apparuit signum Crucis in coelo, septimo Idus Augusti, quod multi docuerunt;
& jussu ipsius Papae multi nobiles & ignobiles, divites & pauperes,
de omnibus terris unam eamdemque voluntatem habentes perrexerunt in viam Sancti
Sepulchri & coeperunt omnia relinquere. Inter quos ex ipsorum numero qui
nobis noti fuerunt, hi praecipui extiterunt: Raimundus Comes Sancti Aegidii,
& Episcopus Ademarus Podiensis, Hugo Magnus & Dux frater Regis
Philippi, Rotbertus Comes Normanniae & Comes Stephanus & Comes
Flandrensis Raimundus (lege Rotbertus) & Dux Godefredus & Comes
Eustachius frater ejus, necnon Bauduinus eorumdem germanus, aliique Comites
& Barones multi. Gasto Gasconus & caeteri quos mihi nominare non
occurrit.
In
Hispania ipso anno subacta est Osca civitas & Rex Petrus Aragundiae
pugnavit cum quinque millibus militum & viginti millibus peditum contra
centum millia peditum Moabitarum & novem millia militum. Fuerat enim
possessa civitas cum aliis civitatibus Hispaniae trecentum annorum & eo
amplius. Hoc bellum & victoria, Domino donante facta est mediante Novembri
mense.
Hoc eodem
anno devicerunt Moabitae Hildefonsum Regem Hispaniae & nonaginta milites occiderunt.
Eodem anno obiit Audebertus Bituricus Episcopus & ei Leodegarius successit
in Episcopatu. Sanctonas fuit Concilium ubi imperatum est omnibus
vigiliis Apostolorum jejunare.
Anno
MXCVII. Amatus Episcopus consecravit Oscam civitatem ad opus Domini &
Paganorum Synagogam ad Pascham quae fuit illo anno Idibus Aprilis. Eo anno fuit
ipse captus a Comite & fuit magna nebulatio frumentorum in mense Maio. Item
acta sunt tria bella in via de Jerusalem cum Turcis, in quibus Christianos
usque ad internecionem persecuti sunt occulto Dei judicio. In primo bello
Lumbardi seu Langobardi & Alamanni cum Rainaldo Domino suo perierunt in
castro quodam Exeregorgo in die Dedicationis Sancti Michaėlis; in secundo
Petrus Eremita & Gauterius intrantes Cinitot quod est supra Nicaenam
civitatem, confestim venerunt illic Turci & omnes occiderunt; solus Petrus
evasit, & hoc factum est in mense Octobri. Haec facta sunt in praecedenti
anno millesimo nonagesimo sexto ab Incarnatione Domini. Deinde in sequenti anno
MXCVII alii principes venerunt Constantinopolim & in Sclavia, & fuerunt
in magna persecutione. At Boamundus & Tancredus & Guillermus frater
ejus & multi postquam acceperunt cruces persecuti sunt Turcopolos &
Pincinnatos & vicerunt & superaverunt, in quarta feria quod est Caput
jejunii. Deinde in alio bello Turci & Pincinnati & Comani & Slavi,
Visi & Athenasi omnes contra Christianos erant, & quodam die Episcopum
Podiensem acceperunt & per vim perdiderunt, & a Christianis superati
sunt.
Tandem
ergo Kal. Maii concordes & unanimes effecti cum Imperatore Alezio causa
sanctae expeditionis. Collecti itaque Principes & consociati firmiter
mediante Maio, pugnaverunt apud Niceam civitatem cum Turcis & interfecerunt
innumerabilem multitudinem Turcorum, ipsamque, quae est caput totius Romanae
urbis & multa alia coeperunt, fueruntque in obsessione illa per septem
Hebdomadas & in die Ascensionis pridie Idus coeperunt primum invadere.
Fueruntque vulnerati multi & martyrizati; quas inter duas pugnas ceciderunt
tredecim millia Christianorum & ducenta millia Turcorum. Eodem anno
apparuit stella Cometa pridie Nonas Octobris, per septem noctes, fuitque terrae
motus tertio Idus Octobris. Mense Novembri fuit magna perditio seminum
partim ex vermibus partim ex pluviis, & flumina creverunt magna, & castella,
& vicos, & homines necaverunt, maxime pedites. Fuitque bellum aliud
primo die Julii contra trecentos & sexaginta millia Turcorum Saracenorum,
Publicanorum, Persarum & Agulanorum, in quinque generalibus bellis Deo
opitulante triumphaverunt, acceperunt quadraginta & unam principales
civitates & ducenta castra in Romania & Suria & post haec omnia
duodecimo Kal. Novembris obsederunt tres partes civitatis Antiochiae.
Anno millesimo nonagesimo octavo, fuit bellum cum Turcis,
quinto Kalend. Januarii & Idibus Februarii, fueruntque Christiani
septingenti & Turci viginti quinque millia. Fuit & aliud bellum ubi
Amiralii duodecim sunt occisi post Pascha, quod fuit isto anno V Kalend.
Aprilis. Acta sunt haec mense Aprili & Maio. Subacta est Antiochia intrante
tertia die mensis Junii in die Jovis. Tertia die post haec obsessa est civitas
a Curbalando, qui adduxit trecenta sexaginta quinque millia, excepto Amiralio
Hierosolymitano qui fuit cum sua gente, & Rege Damasci cum suis, & Rege
Aleph similiter cum suis; & ita fuit exercitus circa Antiochiam per undecim
dies. Tandem visione Domini Jesu & Sanctae Mariae sanctique Petri Apostoli
confirmati & visione & revelatione simul sancti Andreae Apostoli &
repertione lanceae Domini nostri Jesu-Christi, acceptis poenitentiis &
processionibus actis construxerunt acies suas Principes Christiani contra
Curbalam, & illam innumerabilem gentem Turcorum, Arabum, Saracenorum,
Publicanorum, Azymitarum, Curtorum, Persarum, Agulanorum, & aliarum
multarum, quae nominari nec numerari poterant. In prima acie fuit Hugo Magnus,
cum Francigenis & Flandrensi Comite. In secunda vero Dux Godefredus cum suis. In tertia Rotbertus Normannus
cum suis. In quarta autem Ademarus cum lancea & cum exercitu suo
& exercitu Raimundi S. Aegidii. In quinta Tancredus & Gasto cum Aquitanis. In sexta fuit Boamundus
cum suo exercitu, Episcopi & Clerici revestiti simul cruces in manibus
tenentes. Septimam aciem fecerunt ex aliis coacti, quam duxit Raimundus
Comes. Postquam venerunt sancti Martyres Demetrius, Georgius & Theodorus,
quos Dominus promiserat mittere in auxilium eorum, cum sancto exercitu versi
sunt in fugam & fugerunt inimici Dei victi; & hoc bellum factum est
quarto Kal. Julii. In illa fuerunt inclusi per viginti & septem dies &
obsederunt per octo menses, & post captionem requieverunt per quinque
menses & dimidium.
Ad
festivitatem Omnium Sanctorum adunati coeperunt viam S. Sepulchri. Acceperunt
prius Albariam, postea Mairam tertio Idus Decembris. In qua iterum ita anxiati
sunt, ut carnes Turcorum manducarent, & ibi morati sunt per unum mensem
& quatuor dies. Inde venerunt ad castrum Capharda; deinde quarto Idus
Januarii exierunt inde, & devenerunt in castrum quoddam & de villa in
villam usque ad festivitatem Purificationis B. Mariae quam celebraverunt in
quodam castro. Ubi venerunt de Camela & de Tripoli ad Raimundum
Comitem S. Aegidii. Inde venerunt sexto Kalendas Martii ad Archas, ubi fuit
judicium de lancea Domini septimo Kalendas Aprilis, & inde Tortosam &
Maraclea quas possederunt. Alii Dux Godofredus & Flandrensis Comes
coeperunt Gibellum. Eodem anno inventum est corpus sanctae Pecinnae. Caelum
apparuit rubicundum sexto Kalendas Octobris. Terrae motus tertio Nonas Octobris
fuit, & Lunae eclipsis fuit tertio Idus Decembris.
Anno MXCIX. Beati Agapii corpus inventum est in Ecclesia
S. Saturnini Martyris, in qua idem S. Agapius cum suis Monachis & Beatus
Adjutor Maxentius Deo militavit Abbas post ipsum, sicut in vita ejus clarius
legitur, nova effecta a fundamentis, hoc eodem tempore fuit sacrata Idus Martii.
Raimundus Comes S. Aegidii exivit de civitate Maira Idibus Januarii & venit
ad castrum Capharda ibique junxit se cum eo Comes Rotbertus Normanniae,
Rotbertus Flandrensis & Dux Guodefredus venerunt usque Liciam (Laodiciam)
civitatem sequentes Raimundum S. Aegidii. Ibique Boamundus separavit se ab
aliis & reversus est Antiochiam. Indeque tendentes venerunt Tripolim &
ibi pugnaverunt contra Turcos & maximam partem occiderunt; alio die
equitaverunt ultra vallem Edissem & inde ad castrum Archae. Quod tenuerunt
obsessum per tres menses uno die minus, ibique Pascha Domini celebraverunt
tertio Idus Aprilis. Fecerunt placitum cum Rege Tripuli & discesserunt a
castro & pervenerunt in sexta feria quarto Idus Maii. Postea discesserunt a civitate, veneruntque ad
castrum Betholon, deinde Gibelon (Biblum) & inde ad civitatem Barut, &
de illa ad Sagittam (Sidonem) & de Sagitta civitate ad civitatem Sur
(Tyrum) de civitate autem Sur ad Acram civitatem & de Acra ad Caiphas,
indeque pervenerunt ad civitatem Caesaream, ibique Pentecostem celebraverunt,
quarto Kal. Junii, unde venerunt ad civitatem Ramam, & ibi ordinaverunt
Episcopum; & inde venerunt laetantes
Eo anno
fuit factum Romae Concilium quod novissime tenuit Urbanus Papa septimo Kalendas
Maii, in quo confirmavit viam sancti Sepulcri Domini nostri Jesu-Christi, &
decrevit in ipsa Synodo omni feria sexta jejunare pro peccatis suis omnibus
Christianis, & maxime pro illis quibus non confessi sunt immemores. Eodem
anno obiit ipse tertio Kalendas Augusti, & ei successit Paschalis secundus.
Pictavis
Ecclesia Beatae Radegundis in qua ipsa jacet humata, decimo quinto Calendas
Novembris dedicata est. Casibus Vicecomitis Ecclesia Sancti Nicolai similiter
sacrata est. In Hispania apud Valentiam Rodericus Comes defunctus est de
quo maximus luctus Christianis fuit & gaudium inimicis Paganis. Willelmo
Comiti natus est filius aequivoce Guillermus vocatus ex supradicta conjuge.
Habuit quoque quinque filias, quarum unam desponsavit Vicecomiti Toarcensi.
Novissime genuit apud Tolosam uterinum videlicet Raimundum qui postea regnavit
in Antiochia.
Anno millesimo centesimo ignis qui venit in Jerusalem in
Sabbato Paschae extinxit & post paululum miserante Domino, veniens iterum
laetificavit Christianos, quos extinctione tristaverat. Eodem anno allatae sunt
reliquiae de Jerusalem in pluribus locis & apud nos a quodam nomine Petro
Fasin.
Ipso anno obiit Guodefredus Dux de Jerusalem, &
successit Bauduinus frater ejus; obiit Willelmus Rex Anglorum cognomento Rufus,
& successit ei Ainricus frater ejus junior. Simon Episcopus Agennensis
obiit, & successit ei unus post alium Giraudus nepos ejus, Isaardus,
Raimundus. Obiit quoque Rainaldus Abbas S. Cypriani, cui successit Bernardus,
qui reliquit Abbatiam. Huic successit Petrus & alius Petrus post eum
Guasconus. Item obiit Bernardus Majoris Monasterii, cui successit Ilgodus
Willermus.
Guillermus Consul Pictavorum accepit apud Lemovicas
Crucem, & cum eo multi alii suorum procerum. Similiter Petrus Rex
Aragundiae coepit Barbastam & multa castella, & pugnavit cum Moabitis
apud Oscam, & vicit, & subjugavit civitatem decimo quinto Kalendas
Novembris. Pridie Kalendas Novembris fuit sacrata Ecclesia S. Petri Aureae
vallis.
Terciodecimo Kalendas Novembris fuit concilium quod
tenuerunt duo Cardinales Johannes & Benedictus: in quo decreverunt ut omnis
Ecclesia jura sua & feuda potuisset redimere auro & argento Ecclesiae.
Uni eorum Johanni apparuit sanctus Hilarius, & dixit ei confirmando:
"Johannes noli timere, viriliter age, cras ero tecum" &
excommunicavit Regem Philippum in ipso Concilio. Petrus Burdegalae Decanus
electus est Lemovicae Episcopus civitati post Willermum.
Eodem anno Rotbertus Magister coepit dignosci apud nos,
& incoepit locum, Fontis-Evrardi aedificare & fratres & Monachos
adjuvare in pluribus locis, qui sub disciplina sua religiose vivunt, &
tenent ordinem eo vivente & mortuo apud Tucum, apud Podium, apud Calfurnum,
apud Raretum, apud Girundia, apud Lopias, apud Landam, Aurelianis, villa sale,
Ursinia, Brierias.
Anno millesimo centesimo primo fuit sanctum Pascha undecimo
Kalendas Maii & ignis qui venit in Sabbato Sancto, non venit usque in ipso
die Paschae, & tunc tribus vicibus venit. Willermus Dux & caeteri
Anno millesimo centesimo secundo Principes Christiani
ceperunt civitatem Tortosam duodecimo Calendas Maii, & apud Joppem iterum
Rex Bauduinus impugnavit sexto Calendas Junii, ubi devicti fuerunt, & apud
Ramam civitatem inclusi, & duodecim Consules capti cum aliis multis, &
ipse Rex evasit. Postea recuperaverunt, & Dei adjutorio devicerunt infestissimam
gentem inimicorum, fuitque magna ubertas, Deo tribuente, de omnibus bonis, ut
oblivioni traderetur perditio anni praeteriti. Quarto Nonas Augusti ceciderunt
fulgura in multis locis, & maxime Turonis, ubi spiritus maligni visibiliter
visi sunt.
Anno millesimo centesimo tertio fuit magna tribulatio,
& nummi argentei pro aereis mutati & facti sunt. Eodem tempore
florebant vita & conversatione sancta Roscelinus & Vitalis, duo sancti
viri: unus in Aquitania, qui convivia magna pauperibus tribuebat; alius in
Normannia & terra Anglorum. Tertius quoque Monachus in Britanniae &
Turoniae finibus florebat Rainaldus.
Anno millesimo centesimo quarto sunt visa & audita
multa signa. In Palaestina subactae sunt Accaron & Geth civitates. Rex Petrus Aragundiae defunctus est,
& ei successit Ildefonsus frater ejus. Multa incendia fuerunt in castellis
Toarcii, Niorti, Belverii. In Pictava civitate oppressio bellorum: nam
praeparatum fuit maximum bellum inter Willermum Comitem Pictavorum, &
Guosfredum Martellum filium Fulconis Andegavorum, sexto Nonas Novembris, apud
Partiniacum; sed Dominus per bonos & sanctos viros placitavit, &
pluviam magnam ubertim per duos dies & noctes assidue cadere permisit.
Eodem
anno erat quidam Presbyter Aliprannus nomine sanctus, qui contra Simoniacam
haeresim odium habens causa probandi Mediolanensis Archiepiscopi, transiit per
immensum ignem fornacis; sicut Petrus Igneus, qui transierat per rogum ardentem
tempore Alexandri Papae, contra Episcopum Petrum Florentinae civitatis. Ita
& iste Paschalis Papae tempore transiit illaesus; & post Romae voluit
facere immensum judicium, ut super Tiberim fluvium in cappa sua transiret de
ripa in ripam.
Anno
millesimo centesimo quinto, decimo quarto Calendas Februarii, fuit gelu nimium,
& nix quae coxit vineas, & lauros, & multa alia. Idibus
Aprilis terrae motus. Quinto decimo Calendas Junii nobiscum tempestas magna, et
pluvia magna, quae corpora mortuorum ex sepulturis ejecit. Bellum apud
Palaestinos inter Christianos & Turcos.
Anno millesimo centesimo sexto Ecclesia sancti Georgii
dedicata est. Cometa apparuit mensibus Februarii & Martii, per LXX dies
luxit. Goffredus Martellus occisus est. Septimo Calendas Junii Pictavis
Concilium fuit, in quo interfuit Boamundus Dux, quem Bruno Legatus sanctae
Romanae Ecclesiae adduxit, & tenuit Concilium, & viam sancti Sepulcri
confirmavit. Fuit aliud in Italia quod ipse Papa rexit. Ainricus Imperator
Alamannorum obiit, & successit Ainricus filius suus cognomento Carolus.
Aliud bellum coadunatum est inter Fulconem Comitem Andegavorum & Willermum
Ducem, quod Philippus Rex concordavit. Eodem anno obiit Garnerius Abbas die
Natalis Domini.
Anno millesimo centesimo septimo apud Trecas in Francia
fuit Concilium, quod tenuit Paschalis Papa, in quo decrevit, ut per nullam
guerram incendia domorum fierent, nec oves aut agni raperentur. Ipso anno
Goffredus Abbas ordinatur Calendis Julii, & mense, & quarto Julii
eclipsis Lunae fuit. Eodem anno Bernardus Abbas, quem sancti Cypriani diximus,
in Pertico cepit suum Coenobium aedificare in loco, qui vocatur Tiro, in honore
sanctae Mariae, ubi plus centum Monachorum insimul habuit.
Anno millesimo centesimo octavo Tripolis civitas subacta
est a Christianis mense Maio. Rex Francorum Philippus obiit, sepultus apud S.
Benedictum, & Ludovicus filius, XXXV (rectius XXVII) annorum existens,
successit ei. Obiit quoque
Fulco Comes Audegavorum, & Fulco junior filius suus successit.
Anno
millesimo centesimo nono Hugo Abbas nobilis Cluniacensis obiit tertio Calendas
Maii, anno aetatis suae octogesimo quarto, ordinationis suae sexagesimo, &
celebratum Pascha cum Domino, quod ultimum fuit septimo Calendas Maii. Huic
successit Pontius filius Comitis Murguliae, qui stetit duodecim annis; postea
pergens in Jerusalem, successit ei alius Hugo, qui vix uno vivens anno,
successorem habuit Petrum Monachum ejusdem Ecclesiae. Obiit quoque
Anselmus Archiepiscopus Cantuariae civitatis Anglorum, & ei successit
Radulfus Abbas sancti Sagii. Obiit & Hugo Archiepiscopus de Diis. Item
obiit Hildefonsus Rex Hispaniarum, et remansit Euracha filia ejus in loco suo,
quia filius suus, quem supra diximus obierat.
Anno
millesimo centesimo decimo extincti sunt homines in foro. Obiit Hugo
filius Hugonis Bruni, qui fuit Albi, qui fuit Cari, qui fuit Hugonis Venatoris.
Item Lunae eclipsis fuit, & cometa apparuit. Mortalitas & fames magna,
& sal carus nimis, & guerra inter Willermum Comitem & Hugonem
Brunum incepit, quae diu duravit. Epistolam ferunt descendisse in Jerusalem de
caelo, de die Dominica, & observatione ejus.
Anno
millesimo centesimo undecimo Ainricus Imperator cepit Pascalem Papam in sede
Apostolica. Ipso anno obiit Boamundus, & quidam Andreas Canonicus S. Petri
Pictavensis, revertens de Jerusalem, obiit in territorio Hastae civitatis, ad
cujus tumbam multa miracula fiunt. Andegavini fuerunt in exercitu castello
Campolinario. Capella de
Anno
millesimo centesimo duodecimo, iterum nummi mutati sunt, & cum granis alii
facti. Viennae Concilium fuit, ubi contradictum est jusjurandum
Apostolicum. Coenobium S. Michaelis de Periculo Maris igne combustum est
divinitus.
Anno millesimo centesimo decimo tertio Giraudus de Sala
Monasteria duo, Cadonio & Bornet incepit. In Italia, villa Magneruns terrae
motu subversa est. Rex Bauduinus fecit bellum apud Ascalonam. Petrus Episcopus
sacravit Altare sancti Aegidii Nonis Decembris, & captus est a Comite.
Anno millesimo centesimo decimo quarto cepit
excommunicatio super Comitem. Obiit Petrus primus Abbas Fontis Gombaudi morbo
arpeta, id est, igni inextinguibili, sive se consumens: cui successit
Guillelmus, & post eum Airaudus. Coenobium S. Launomari Blesi castro igne consumptum est. Rex Baudoļnus
victus est in Tiberia. Ad
Anno
millesimo centesimo decimo quinto obiit Dom. Petrus Calviniaco castro, &
sepultus apud S. Cyprianum Pictavis, epitaphio super eum descripto:
Captio, vincla, minae, census, domuumque ruinae,
Nunquam
Pastorem flexere, suumve rigorem;
Immo magis fortis instantis tempore mortis,
Nulla relaxavit quae jure liganda ligavit.
Qui sedit in Episcopatu viginti & novem annis, &
unum mensem. Majorica &
Minorica insulae subactae sunt a Christianis. Ainricus Imperator a Saxonibus
devictus est. Item fuit bellum inter Turcos & Antiochenos.
Anno
millesimo centesimo decimo sexto Romae fuit Concilium, quod tenuit novissime
Paschalis. Obiit Rotbertus de Arbrisello, Fundator Coenobii
Fontis-Evraudi, sexto Kalendas Martii. Eodem anno obiit Bernardus Fundator Coenobii Tironis, quod est in
Pertico, septimo Kalendas Maii. Huic successit Hugo Monachus ejusdem Coenobii.
Dominus Rotbertus praecepit ut Abbatissa regeret sua loca. Ignis combussit
Ecclesiam S. Saturnini, cum centum domibus, quarto Nonas Julii.
Anno
millesimo centesimo decimo septimo sanctum Pascha fuit octavo Kalendas Aprilis.
Quarto Nonas Januarii fuit terrae motus per multa loca in Italia, & finita
fuit excommunicatio Comitis. Sexto decimo Kalendas Julii fuit eclipsis Lunae.
Willelmus & Petrus ordinantur Episcopi: unus Pictavis, alter Santonas.
Obiit Willelmus Abbas S. Florentii, & successit ei Stephanus. Burdegalae
natus est infans totus pilosus, & barbatus, & vocatus est Brietius; hoc
enim videatur incredibile, quod multi affirmant ita esse; sicut ante annos
septuaginta fuerunt duae foeminae in uno corpore de ventre inferius, & una
ante aliam mortua est.
Anno
millesimo centesimo decimo octavo, duodecimo Kalendas Februarii obiit Paschalis
Papa, & successit ei Gelasius. Quinto Nonas Martii fuit Ecclesia S.
Symphoriani sacrata a Rotberto Corisopatum Episcopo, & Altare S. Stephani
ab Aimerico Arvernorum Episcopo, decimo quarto Kalendas Aprilis. Tholosae fuit
Concilium, in quo confirmata est via de Hispania; & Engolismae aliud, ubi Archiepiscopus
Turonensis, & alii duo Episcopi confirmati sunt: unus eorum Audebertus
civitatis Agenno. Bauduinus Rex de Jerusalem obiit mense Aprili, &
successit alius Bauduinus consanguineus. Obiit & Arnulfus Episcopus de Jerusalem, & successit ei Garmundus.
Item obiit Alexius Imperator Graecorum, & successit ei Johannes filius
suus. Tertio Idus Junii subactum est castrum juxta Caesaraugustam. Octavo Idus
Decembris fuit bellum in Hispania inter Hildefonsum & Reges plures, &
Aucaėtas, & contra innumerabiles Moabitas. Rex Marroch fuit unus;
Rex Granada unus; Rex Tamit frater alii qui fugit, & omnes alii victi,
& capti, & occisi sunt in bello. Tertio Idus Decembris subacta est
Caesaraugusta, & post eam reddiderunt se aliae civitates octo, Tudela,
Vauterra, Autais, Aragun, Terracona, Sarranunna, & plurima castella. Comes
pugnavit cum Simone Partiniacensi & avunculo suo Hugone, quinto Idus
Augusti evicit eos, & Simonem cepit cum multis aliis.
Anno millesimo centesimo decimo nono obiit Gelasius Papa,
tertio Kalendas Februarii, & successit ei Guido Viennensis Archiepiscopus,
& mutatum est nomen ejus, & vocatus est Calixtus secundus; qui ipso
anno tenuit duo Concilia, unum Tholosae, & alterum Remis, in quo
anathematizavit Regem Teutonicorum. Apud Antiochiam Dux Rotgerius pugnavit cum
Turcis, qui victus est, & occisus cum novem millibus Christianorum. Item
Rex Bauduinus de Jerusalem restaurans bellum, pugnavit cum eis, & occidit
ex eis quatuordecim millia hominum impiorum.
Anno millesimo centesimo vigesimo Giraudus de Sala obiit.
Quinto decimo Kalendas Julii Comes Willermus, & Dux Aquitanorum, & Rex
Aragundiae pugnaverunt cum Abraham & aliis quatuor Regibus Hispaniarum in
campo Cotancie, & devicerunt, & occiderunt quindecim millia Moabitarum,
& innumerabiles captivaverunt: duo millia camelorum ceperunt, & de
aliis bestiis sine numero, & plurima alia subjugaverunt castella.
Eodem
anno mel pluit de caelo. In
Undecimo Kalendas Augusti Monasterium sanctae Mariae
Magdalenae de Vizeliaco combustum est cum mille centum viginti & septem
hominibus & foeminis. Similiter incensum est Monasterium sancti Fontonis,
civitatis Petragoricae, cum multis hominibus & foeminis. Mense Novembri
mutati sunt nummi.
Anno
millesimo centesimo vigesimo primo Ecclesia sanctae Mariae Lucionensis fuit
sacrata decimo tertio Kalendas Maii. Ignis combussit Ecclesiam sancti
Martini. Simon mortuus est Partiniaco, morte subitanea. Ecclesia sancti Lazari
igne divinitus succensa est.
Anno millesimo centesimo vigesimo secundo fuit sanctum
Pascha septimo Kalendas Aprilis, & hiems fuit clemens, & annona fuit
levius vendita quam multis annis praeteritis: circa duos solidos fuit sextarius
sigillae, & sextarius frumenti per tres solidos. Tertio Kalendas Aprilis subactum est castrum
Partiniacum a Willelmo Comite. Eodem mense combustum est castrum sancti
Martini, & Monasterium ejusdem Turonis, ubi corpus ejus humatum est, &
Girardus Monachus sancti Albini magnificus in vita sua claruit. Sexto Idus
Junii Toarciaco castro tempestas inaudita fuit pluviae, & ita inundavit
pluvia tota aestate, ut dimidia pars annonae periret & fructuum & vini.
Kalendis Septembris Monasterium & castrum sancti Michaėlis igne
divinitus exustum est.
Anno
millesimo centesimo vigesimo tertio, Nonas Aprilis visae sunt stellae cadere de
caelo. Concilium Romae octavo Kalendas Aprilis. Bellum inter Ildefonsum &
Comitem. Rotomago Judaei fecerunt rem quamdam detestabilem de imagine cerea.
Obiit Willelmus Episcopus, cognomento Gislebertus, & sepultus est
Fontis-Evrardi. Mense aprili Baudoļnus Rex iterum captus est. Mense
Julii bellum apud Joppen fuit. Mense Octobri mare crevit apud nos insolito.
Pridie Nonas Novembris obiit Girardus Monachus sancti Albini, qui per decem
annos nec manducavit, nec bibit aliquid coctum igne; fuitque alius Guillelmus
Monachus sanctae Mariae Karitatis, valde sanctissimus.
Anno millesimo centesimo vigesimo quarto fuit Concilium
Carnoti. Guillermus Episcopus sacratus est Kalendis Junii. Tempus carum nimis,
ita ut frumentum venundaretur triginta & sex solidis, ideoque fuit
mortalitas magna. In stellis signa visa sunt, & visiones multae. Tyrus
civitas capta est in mense Augusti, fuitque aliud Clermundo Concilium, &
aliud Belvago: alterum quoque Viennae.
Anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo vigesimo
sexto obiit Willermus, Dux Aquitanorum quarto Idus Februarias, & Pictavis
civitate, apud Novum Monasterium sepultus est. Hic virtute saecularis militiae
super omnes mundi Principes mirabiliter claruit: cui successit in principatu
Guillelmus filius ejus, qui obiit peregrinus apud sanctum Jacobum in Hispania.
Est quoque sepultus in Ecclesia ejusdem Apostoli, in qua & obiit,
honorifice ab Archiepiscopo loci illius. Fuit autem obitus ejus die Parasceve,
quo tempore Pascha celebrata tertio Nonas Aprilis apud nos: apud Judaeos autem
Kalendis Aprilis, id est feria sexta, quo die obiit. Hic erga hostes suos
fortis extitit debellando, subjiciens sibi omnes rebelles terrae suae quos
invenit. Huic successit illo anno, quo obiit, Ludovicus Rex junior, filius Ludovici
senioris, Regis Francorum, anno scilicet ab Incarnatione Domini millesimo
centesimo trigesimo septimo, accipiens filiam ejus majorem uxorem, pro qua
obtinere meruit totum principatum terrae illius. Peracta igitur apud Burdegalam
sacratione eorum, & nuptiis celebratis, profectus est cum omni comitatu suo
in terram suam, statuens Praepositos terrae suae.
Hujus Regis tempore mortuus est Episcopus Pictavensis
Ecclesiae Willelmus Adelelmi anno ab Incarnatione Domini millesimo centesimo
quadragesimo in mense Octobri, pridie Nonas ipsius mensis; cui successit Domnus
Grimoardus Abbas Alodiorum, vir bene religiosus, eodem anno, qui Pascha apud
sanctum Maxentium celebravit primo ordinationis suae anno, sacravitque chrisma
feria quinta Coenae Domini, uti decebat, cum honore & reverentia. Hunc ergo
locum elegit Domini famulus Grimoardus esse dignum tantae consecrationis, ob
honorem & reverentiam almi Confessoris Maxentii, & Fratrum loci. Hic
itaque a Rege supradicto post consecrationem suam non concessus. A die autem
consecrationis suae, qui fuit vigesimus sextus dies mensis Januarii, usque
Pentecosten, propriam sedem non tenuit, neque sessum habuit, donec Rex
praeciperet, & apud sanctum Maxentium clementiam suae concessionis in
litteris ostenderet, ac praecipiendo propriae sedi reditum daret. Eodem itaque
die meruit sacrari apud Engolismam, quo die fuit Septuagesimae initium.
Anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo trigesimo
quarto, supradicti Willelmi Adelelmi tempore, quinto Idus Januarii obiit Domnus
Gaufredus bonae memoriae Abbas Monasterii sancti Maxentii. Hic in constructione
Monasterii sui, & in augmentatione sui gregis curiosus ac devotus mansit,
ut rei eventu probatur, & opera declarant. Hic Monasterium sancti Maxentii,
quod ei Dominus accommodaverat regendum post ultimum incendium quod evenit suo
in tempore foris ac desuper, honorifice construxit: cui successit Domnus Petrus
Raimundus, Monachus de Clusa.
Huc usque Auctor
Chronici Abbatiae sancti Maxentii, quod a Beslio, Duchesnio, aliisque vulgo
Malleacense dicitur, quod quaedam subnexa sint, quae ad fundationem ac
restaurationem Malleacensis Coenobii proprius pertinere videntur.
Post aliquot paginas
alia ac recentiori manu haec ad scripta reperi, quae non indigna luce
existimavi.
M. semel, & bis C. L. I. simul
addere disce,
Duxis Pastorum saeva Megaera chorum.
Anno milleno bis centum septuageno,
Thunis Catholicus decelsit Rex
Ludovicus.
Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo
quarto, die Veneris ante festum beati Lucae Evangelistae, fuit insula de Ré
igne cremata, & illis multitudo gentium maxima spiritum exhalaverunt; &
de superbia commota fuit ista guerra quae hodie regnat sublimiter in hoc mundo.
Papa Clemente quinto
regnante, repente
A Templo dictus ordo
cecidit, quia fictus,
M. cum C. trima septem fuit ista ruina.
Anno milleno ter C. quinto duodeno
Papalis fatus divisit Pontificatus.
Rector erat
Anno milleno ter centum bis quoque deno,
Concio Pastorum perimit Massam Judaeorum.
FINIS.