F.B. Cette liste des
abbés a été rééditée en 1874 par H. Duplès-Agier dans son ouvrage Chroniques de
Saint-Martial.
Commemoratio
Auctore Ademaro
Chabanensi Monacho, cujus extat Historia sive Chronicon
Anno
DCCCXLVIII. ab Incarnatione Domini Indictione XI pridie Kalendas Aprilis,
temporibus Regum Lotharii & Caroli Calvi, IX anno post mortem Ludovici
Imperatoris filii Caroli-Magni Imperatoris & praelium Fontaneticum, mutatus
est Canonicalis habitus in Monasticum in Basilica Salvatoris mundi &
Martialis ejus Apostoli Lemovica civitate.
Hoc
Ainardus Abbas ipsius loci non invitus, sed voluntarius cum ipsis Canonicis Deo
inspirante egit, & tam ipse auqm omnes Canonici ejus semetipsos in eodem
loco Monachos fecerunt & noluerunt ex semetipsis Abbatem constituere, sed
Regularem Abbatem Sancti Savin nomine Dodonem sibi Abbatem elegerunt, &
perfecte Regulares extiterunt.
Primus itaque Abbas hujus loci ex Monachi fuit idem Dodo
& praefuit tribus annis.
Secundus Abbas Abbo praefuit annis XI cujus anno quinto
Carolus Calvus in Regem Lemovicas unctus est a Radulfo Bituricens Archiepiscopo
& Stodilo Lemovicensi Episcopo & aliis Franciae & Aquitaniae &
Italiae & Burgundiae multis Archiepiscopis & Episcopis. Hoc anno Coenobium
Bello-locum & Rodulfo Archiepiscopo fundatum & consecratum, & S.
Geraldus Aureliacensis natus est. Obiit Abbo XIV Kalend. Junii.
Tertius Abbas praefuit Benedictus annis XV. Hujus praesulatu
Normanni coeperunt se primum (immo potius secunda irruptione) effundere in
Franciam & Aquitaniam; obiit XIV Kalendas Februarii. Stodilo Episcopo succedit Aldo Episcopus & obiit Nonis
Octobris, sepultus in Basilica Salvatoris Lemovicae. Post eum
Geilo Episcopus extitit, qui obiit IV Idus Julii. Post eum Anselmus Episcopatum
tenuit.
Quartus Abbas praefuit Gonsindus annis XVIII. Hujus
secundo anno Carolus Calvus Imperator obiit & filius ejus Hludovicus Balbus
regnum suscepit. Hic tribus annis postquam regnasset obiit & filius ejus
Carolus regnum suscepit (errat) cui Odo Rex regnum abstulit & pro eo
regnavit. Hunc Abbatem non mitterem in Catalogo, nisi fuisset Monastico habitu
indutus. Nam nimis corde saecularis multas Ecclesias & terras a Basilica Martialis Apostoli abstulit & saecularibus
potestatibusinutiliter concessit. Obiit VII. Kal. Novembris.
Quintus Abbas Fulbertus praefuit annis VI. Obiit IX Kalend. Februarii.
Hujus V anno Odo Rex obiit & Carlus Minor regnum
recuperavit. Ipso anno Anselmus Episcopus Lemovicensis obiit
V Idus Februarii, sepultus in Basilica Salvatoris juxta corpus supradicti
Aldonis Episcopi.
Sextus Abbas Fulbertus praefuit annis XX. Hujus anno VI sanctus
Geraldus apud Aureliacum obiit tertio Idus Octobris sepultus in Monasterio
Petri Apostoli quod ipse aedificaverat. Hujus Abbatis anno XIX obiit Guillelmus
Dux Comes Arvernis, qui Cluniacum Coenobium aedificavit, (quod verissimum est
quamquam reluctetur Beslius, scribatque Auctorem hunc falsum fuisse, cum ipse
& ex male intellecto Flodoardi loco erraverit, aliisque etiam eruditissimis
viris causam errandi praebuerit). Idem Abbas Fulbertus obiit
Kalendis Februarii.
Septimus Abbas Stephanus praefuit annis XVII. Obiit XVIII
Kalend. Decembris. Hic
composuit super altare Salvatoris Ecclesiam ex auro & gemmis & argento
quam vocant Muneram. Hic turres in castello S. Martialis duas fecit,
unam contra Scutarios nomine Orgoletam, alteram contra Arenas nomine Fustiviam,
praecipiente hoc Rege Carolo minore ad repellendum Guillelmum Ducem, Pictavinum
Comitem & ex nomine suo ipsum castellum nominavit Stenopolim, quasi
Stephani civitatem. (In Catalogo Gallico eorundem sancti
Martialis Abbatum emendatius dicitur Stephanopolis & portae dicuntur, non
turres).
Octavus Abbas Aimo praefuit annix sex. Obiit Nonis Maii. Hic
amititiam habuit cum S. Odone Cluniacensi Abbate, cui jussit edere vitam S.
Geraldi. Hic Turpionem Episcopum Lemovicensem fratrem suum summo amore
excoluit & tertio post obitum ejus anno idem S. Turpio Episcopus obiit VIII
Kalendas Augusti. Ex cujus nepte Officia nomine nati sunt
Adalbertus Decanus & Rotgerius patre Fulcherio in proprio jure hereditario,
quod vocatur, Campanense juxta castellum Potentiam. Tertius
quoque Raimundus junior natu germanus extitit amborum, cujus ego Ademarus
filius fui matre Hidegarde (sive Aldearde).
Post
Aimonem Abbatem vacavit Abbatia XXXI annis sine Pastore. Illum enim qui tot
annis praefuit tantum non profuit nolo in Catalogo Abbatum
ponere, cum injustum hoc sit.
Nonus Abbas Guigo praefuit annis XVII. Obiit Egolismae tertio Kalendas Octobris
sepultus in Basilica S. Eparchii ante altare sancti Stephani, quia & de
ipso Monasterio Abbas erat. Hic Adalbertum supradictum
constituit sibi Decanum in Basilica sancti Martialis. Hujus XII
anno Rex Hlotharius Lemovicas venit, praecepitque Abbati, ut aedificaret muros
castri; qui reversus in Franciam post paucos dies mortuus est & progenies
ejus deinceps regno privata est. Nam frater ejus Carolus in carcerem missus est
ab Ugone Duce, & ipse Ugo Rex factus est, cujus filius Robertus Rex
sapientissimus & piissimus usque hodie vivit. Ipsius Abbatis principatu
crypta aurea Martialis Apostoli media nocte igne est combusta, cadente candela
una minus restincta inter multitudinem candelarum, & lapides pretiosissimi
tunc ab igne corrupti sunt, & quidquid intra domum ipsam erat quod ardere
poterat, flammis concrematum est, libri cremati, aurum & argentum
liquefactum & intra quindecim dies crypta aurea cum gemmis & novo
restauratae est a Josberto custode sepulcri Monacho. Idem Josbertus iconem
auream sancti Martialis Apostoli fecit sedentem super altare & manu dextra
populum benedicentem, sinistra librum tenentem Evangelii. Supradictum incendium
in mense Junio acciditante festivitatem sancti Martialis.
Decimus Abbas Josfredus praefuit annis septem. Obiit V
Ideus Octobris. Hujus Principatu plaga ignis super corpora Aquitanorum deseviit
& mortui sunt plus 40. millia hominum ab eadem
pestilentia. Ideo Josfredus Abbas & Episcopi Aquitaniae adunati Lemovicas
levaverunt corpus Sancti Martialis Apostoli & in Montem-Gaudii
transtulerunt, & exinde pridie Nonas Decembris tumulo suo restituerunt,
& cessavit pestilentia ignis. Hic de icona aurea loculum fecit aureum cum
gemmis, in quo vectum est corpus Sancti Martialis. Hic duas Cruces ex auro
& gemmis fecit.
Undecimus Abbas Adalbaldus praefuit annis novem. Hic
regaliter Basilicam S. Martialis recuperavit. Hujus principatu supradictus
Decanus Adalbertus, vir clarissimus, obiit XI Kalendas Maii. Juxta cum mortuus
est Adalbaldus tertio mense, hoc est XI Kalendas Augusti.
Duodecimus Abbas itidem Josfredus praefuit annis duodecim. Hic coronam auream cum gemmis
pendentem ante corpus beati Martialis fecit. Hic a novo
Basilicam Salvatoris magnifico opere renovavit. Hujus tertio anno
sepulcrum Domini Jesu Christi apud Hierosolymam confractum est
a Saracenis & Judaeis, & caeterae Ecclesiae per ipsam provinciam: sola
Ecclesia Bethleem, ubi natus est, confringi non potuit. Nam virtus Dei eam
defendit, & Saracenos qui eam violare venerant, pessima morte omnes
extinxit; crepuerunt enim mox ventribus omnes, & ira Dei sequuta est super
Saracenos, & mortui sunt tam fame quam pestilentia per tres annos
Saracenorum & Judaeorum plusquam nongenties centum millia. Confractum est autem idem sepulcrum tertio Kalendas Octobris, & mox
ab ipsis Saracenis cepit reaedificari; fuerunt enim timore perterriti. Hujus
Abbatis anno decimo, Dominicae mediae Quadragesimae nocte, dum intrarent turbae
ad Matutinas in Basilicam vetustam Salvatoris impressione nimia in introitu
portarum 52 homines extincti sunt. Obiit ipse Josfredus Nonis
Decembris.
Decimus tertius Abbas Hugo praefuit annis sex. Hic in francia collationem fecit
cum Rege Roberto & Archiepiscopo Bituricensi Gauzleno, & cum multis
Episcopis & sapientibus viris Franciae, de Apostolatu sancti Martialis, cur
alii in Apostolorum, alii in Confessorum numero eum tenere videbantur. Qui in numero Confessorum eum tenebant, ideo hoc agebant, quia non
putabant aliquos esse Apostolos praeter duodecim. Alii
vero hoc agebant, quia nomen ejus in quatuor Evangelistis non reperiebant.
Qui vero saniori consilio intellecta sapiebant, affirmabant eum esse Apostolum
unum praecipuum post duodecim, quia cum duodecim conversatus est,
& eandem gratiam Apostolatus, quam & illi, a Domino accipere meruit. In
quo Concilio ab omnibus definitum est, non eum
numerari nisi in catalogo Apostolorum, sicut & Joannes Evangelista, qui in
pace migravit, debere. Nam plurima testimonia reperta sunt antiquitus eum in
Litaniis, & in aliis scriptis Apostolum fateri per Galliam &
Britanniam, Italiam & Hispaniam, & illos esse Hebionitas haereticos,
qui non credunt praeter duodecim Apostolos. Nam gesta ejus canonica semper ab
Ecclesia recepta satis declarant privilegium Apostolatus ejus; & quia sine
dubitatione unus est de LXXII Apostolis quos Dominus misit velut agnos inter
lupos, quod LXXII non solum Graeci, verum etiam Lucas Evangelista, & Paulus
Apostolus in Epistola ad Corinthios prima vocat Apostolos. Nam & apud Graecos
sapientiores Martialis Apostolus notissimus est. Hic a Francia rediens mox
sicut comperit veritatem in Concilio, Martialem scripsit in Litaniis inter
Apostolos, non confidens disputationi propriae, sed antiquis testimoniis, &
exinde ex toto, non ex parte Martialis acclamatus est Apostolus ab omnibus
Catholicis, & confusi sunt Hebionitae. Hujus sexto anno obiit Rogerius
frater Adalberti Decani, vir clarissimus, & meus magister, & patruus,
sexto Kalendas Maii; post eum 32 die mortuus est idem
Abbas Ugo sexto Kalendas Junii; quorum animas tibi commendo, Domine Jesu.
Quae sequuntur, non sunt Ademari
Cabanensis,
sed alterius cujuspiam Monachi, Heliae de Rofiaco nominati, &c.
Decimus quartus Abbas Odolricus praefuit. Iste comparavit duo pallia leonina, & textum
Evangelii minorem de auro, & fecit dedicare caput istius Ecclesiae cum
magno honore, & redemit duas Ecclesias, muros & castellum, quinto
Kalendas Octobris obiit.
Decimus quintus Petrus Abbas praefuit, qui fecit portam a
Mourmelier.
Decimus sextus post eum Mainardus Abbas praefuit.
Decimus septimus loci istius Abbas sanctae ac venerabilis
memoriae Dominus extitit Ademarus. Hic igitur quantum locum hunc prae caeteris
qui ante se fuerant, nobilitaverit, qualiterve eum in ordine & religione,
simulque in rerum temporalium copia ampliaverit, ad plenum narrari non potest.
Post haec igitur & alia bona quamplurima cum per quinquaginta annos &
novem menses locum istum religiose atque fideliter gubernasset, ipsumque, ut
dictum est, bonis omnibus adornasset, anno ab Incarnatione Domini MCXIV, in
pace quievit decimo Kalendas Septembris, & in capitulo quiescit.
Decimus octavus extitit Bernardus Abbas.
Decimus nonus Domnus Amblardus magnae religionis &
honestatis vir, in cujus tempore hos Monasterium cum adjacenti villa incendio
concrematum est (MCXXI combustum castrum S. Martialis, & Monasterium ipsius
cum omnibus officinis). Rexit Monasterium istud per 28 annos. Obiit anno
MCXLIII qui praecepit Consulibus ut facerent muros & fossata.
Vigesimus extitit Abbas Albertus, vir admodum religiosus
& honestus; rexit per annos 13. Obiit anno MCL quinto Idus Augusti.
Vigesimus primus Domnus Petrus, vir magnae religionis
& honestatis, praefuit per quatuor annos & menses tres. Obiit duodecimo
Kalendas Septembris.
Vigesimus secundus Abbas Petrus, vir magnae religionis
& honestatis, pravorumque morum rigidus corrector. Rexit per tredecim
annos, & mense octo. Obiit quarto Idus Septembris, anno ab Incarnatione
Domini MCLXIV in quo anno sedata est tempestas inter Henricum probissimum Regem
Angliae terrae & filios suos, quae fere per duos annos duravit, &c.
Helias de Rofiaco Capellanus suus, earum rerum scriptor, quem de suo
beneplacito hujus Eccelsiae Monachum fecit.
Vigesimus tertius Abbas Domnus Isembertus, vir mitissimus
& quietus, & ad Potentes multum gratiosus. Exactionem quam Episcopus
Lemovicensis, vel Canonicisub nomine Confratriae, a populo violenter
expetebant, sedulis reclamationibus irritam fecit. Rexit per viginti quatuor
annos. Per unum mensem antequam decederet, curae pastorali in Capitulo
resignavit; & cum ad diem praefixum peragendae electionis tam Domnus Abbas
Cluniacensis, quam Priores & Praepositi, & alii multi ex nostris
pariter convenissent, in bona confessione inter eos qui simul convenerant, animam
exhalavit, nocte videlicet praecedenti diem electionis, dum Conventus
Completorium celebrasset. In crastino libere election celebrata est, feria
secunda traditur honorifice sepulturae, praesentibus Episcopis Joanne
Lemovicensi, G. Caturcensi, & Abbatibus Cluniacensi, noviter electo S.
Martialis, S. Petri Solemniacensis, A. Augustini, S. Martini.
Vigesimus quartus Domnus Hugo sexdecim annis.
Vigesimus quintus Abbas Petrus de la Griffa dictus.
Vigesimus sextus, Petrus Davalacum.
Reliqua non
potuerunt legi in MS. codice, inquit Joannes Beslius,
cujus apographum a V.C. Jacobo Puteano nobis cum
plerisque aliis
ejusdem doctissimi scriptoris chirographis
communicatum bona
fide expressimus.
Subiicitur iste Catalogus eorumdem Abbatum.
Ainardus Abbas saecularis resignavit
anno 848.
Dodo an. 3.
Abbo 11.
Benedictus 15.
Gossindus 18.
Fulbertus 6.
Fulbertus 20.
Stephanus 17.
Aymo 6.
Aimericus 31.
Guigo 17.
Josfredus 7.
Adalbaldus 9.
Josfredus 12.
Hugo 6.
Odolricus ...
Anterius 7.
Petrus 1.
Mainardus ...
Ademarus 50
& m. 9.
Bernardus 2.
Amblardus 28.
Albertus 13.
Petrus Prior Clun. 3. m. 3.
Petrus Abbas S. Aug. 13. m. 8.
Isambertus Escoblart Prior de
Rofiaco 24.
Hugo de Brossa Prior 16. Obiit 1218.
Petrus la Griffa Praepositus de
Roffac 10.
m. 3
Petrus Davalcum ...
Guillelmus 19.
m. 2.
Raimundus Gaucelin Ob. 1245.
Guillelmus ...
Guillelmus ...
Jacobus ...
Petrus ...
Geraldus
Guido
Gualliardus.
Caeteros omnes repete sis ex Gallia Christiana Claudii
Roberti.
Nec omittenda ex MS. codice quae sequuntur ibidem.
Tertio Kalendas Septembris, anno ab Incarnatione Domini
MLXVI combustio Lemovicensis civitatis, in qua obierunt centum & viginti
homines.
Item anno MCV Kalendis Julii combusta est civitas Lemovica
ab hominibus de castro S. Martialis: in qua combustione concremata est mater
Ecclesia S. Stephani, cum omnibus officinis suis, & Monasterium sanctae
Mariae similiter, & Ecclesia S. Joannis Baptistae, & S. Mauricii, &
S. Trinitatis, & S. Genesii, & S. Domnoleni.