TESTAMENT D'HELIE DE MALAYOLES.
Bulletin SHAP n°
XIV de 1887 - Pour copie conforme (avec commentaires en italiques): Marquis
d'AbzaC de la Douze.
____________________________________________________
Je passe le préambule
ordinaire pour arriver immédiatement aux legs :
Ego Helias de Malayolis, miles, filius
quondam Guillelmi de Malayolis, domicelli deffuncti, parochianus ecclesie de
Monesteyrol….
Volo et
eligo tradi ecclesiastice sepulture in ecclesia de Moneysterol, in sepulcrum
patris mei, et lego dicte ecclesie, pro salute anime mee, quinque solidos
currentis monete renduales vel sexaginta solidos dicte monete semel solvendos.
Item lego ecclesie de Ayguranda duos solidos dicte monete renduales vel viginti
quatuor solidos eiusdem monete ad emendum duos solidos renduales supradictos.
Item lego ecclesie de Monestayrol antedicte quamdam cappam seu chasulam usque
ad estimacionem et valorem quadraginta solidorum currentis monete quam dimisit
seu legavit quondam avus meus dicte ecclesie de Moneysterol. Item lego
prioratui de Gallo assato duodecim denarios monete predicte renduales vel
duodecim solidos ipsius monete semel solvendos.
Item lego omnibus ecclesiis honoris Montis
pavonis videlicet cuilibet ecclesie dicti honoris tres solidos currentis monete
semel solvendos tam pro legatis ipsis ecclesiis factis quondam pro patre meo
quam pro me modo factis. Item lego Fratribus minoribus Petragoricensibus
sex libras monete currentis tam pro leguatis factis olim pro patre meo quam pro me modo factis, videlicet pro quolibet numerum
sexaginta solidorum dicte monete. Item lego Fratribus predicatoribus de
Petragoris sex libras currentis monete tam pro leguatis factis olim pro patre meo quam pro me modo factis, videlicet pro quolibet numerum
sexaginta solidorum monete supradicte. Item lego ecclesie Sancti-Stephani patroni mei de Petragoris quinque
solidos renduales pro obitu anuales vel sexaginta solidos monete currentis
semel solvendos... Item lego monialibus Pontis Ayraudi
unam reffectionem semel solvendam usque ad estimacionem quadraginta solidorum Petragoricensis
monete. Item lego Fratribus minoribus
deAlbaterra unam reffectionem semel solvendam usque ad estimacionem quadraginta
solidorum dicte monete. Item lego Fratribus minoribus
Sancte Fidis unam reffectionem semel solvendam usque ad estimacionem
quadraginta solidorum eiusdem monete. Item lego ecclesie de Bonis duos solidos turonensis monete
renduales vel viginti quatuor solidos dicte monete semel solvendos... Item lego
dicte ecclesie si in parochia eiusdem ecclesie de Bonis me decedere contigerit
unum pannum aureum ad faciendam unam cappam ad deserviendum altare dicti loci.
Item lego cappitulo dicte ecclesie de Bonis
quatuor entorticia sive torchas semel solvendas. Item presbytero ministranti
in dicta ecclesia de Bonis decem solidos turonenses semel solvendos. Item lego
primo generali passatgio terre sancte decem libras turonensis monete semel
solvendas. Item lego ad dotandas pauperes puellas viginti libras
turonensis monete semel solvendas ad celebrationem excequiorum meorum infra
scriptorum. Item lego omnibus
presbyteris qui mee interfuerint sepulture, videlicet cuilibet ipsorum duodecim
denarios (?) petragoricensis monete semel solutos. Item lego Renaldo Auzel,
servitori meo, quatuor libras monete currentis semel solvendas.
Item
lego Bernardo Fochier, servitori meo, quatuor libras
eiusdem monete semel solvendas. Item lego ecclesie beate Marie de Fayeta sex
denarios turonensis monete renduales vel sex solidos dicte monete semel solvendos……….Que
premissa legata personis et locis supradictis ut
ipsorum quemlibet tangit persolvi volo per heredem meum universalem
infrascriptum.
Le reste du testament est une merveille de minutieuse prévoyance
et montre avec quelle sollicitude Elie de Malayoles s’efforçait d’étendre à l’avenir,
autant que le permet la faiblesse humaine, l’influence d’une
sage volonté.
Item volo, constituo et
ordino ac etiam facio Dominas omnium et singulorum bonorum meorum mobilium et
immobilium presencium ac eciam futurorum, Dominam matrem meam et Petronillam
uxorem meam quamdiu permanserint absque maritis et illi que convolare voluerit
ad secundas nupcias substituo aliam earum. Et si contingerit quod absit quod Domina
mater mea et uxor mea insimul morare non possint, volo et ordino quod in illo
casu predicto contingente predicta mater mea habeat et teneat quamdiu vixerit
absque marito hospicium meum de Monte pavone et sexdecim libras monete
currentis renduales in dicto honore Montis pavonis assituandas ad usus et
consuetudines dicti loci acto tamen quod nichil aliud possit petere habere nec
exhigere de legatis olim predicte matri mee factis per quondam patrem meum tam in
suo ultimo testamento…….quam aliter. Et illo casu contingente in quo peteret seu
habere vellet predicta mater mea legata per dictum quondam patrem meum sibi facta,
presens legatum per me eidem matri mee factum irrito casso penitus et anullo et
volo quod careat ab omni perpetua seu temporali firmitate et nichil petere nec
habere possit de eodem. Et illo casu contingente videlicet postquam separate
viverent et Domina mater mea habuerit legata per me sibi sub condicionibus
supra dictis facta, constituo predictam uxorem meam dominam omnium bonorum meorum,
ut supra, gubernatricem, legitimam administratricem et tutricem liberorum
meorum quamdiu vixerit absque marito. Item lego Marquesie et Johanne, filiabus
meis, ad dotandum easdem , videlicet dicte Marquesie
quindecim libras monete currentis in redditibus et dicte Johanne duodecim
libras eiusdem monete renduales. Item et cuilibet earumdem ducentas libras
monete predicte semel solvendas. Quos redditus eisdem assituari volo et dictas
quatercentum libras eisdem persolvi per heredem meum universalem infra scriptum
et in hiis ipsas instituo heredes meas et quod pro hiis sint contente de
omnibus et singulis bonis meis presentibus et fuluris………Item lego Petronille,
uxori mee, in casu quo contingeret Johannem, Marquesiam et Johannam , liberos
meos, ipsam uxorem meam precessisse vel premori ad perpetuum pro se et suis tam
heredibus quam successoribus universis viginti quinque libras turonensis monete
renduales vel quingentas libras semel solvendas ad eleccionem heredis…..
Item lego Petronille sorori mee in melioramentum dotis sibi
constitute quondam per dominum patrem meum quadraginta solidos monete currentis
renduales, quos sibi assituari volo per heredem meum universalem infrascriptum.
Exequtores vero huiusmodi testamenti mei ultimi……facio et constituo venerabilem
virum Dominum Guilhelmum de Monte pavone, militem, venerabilem virum Dominum
Iterium de Malayol, archidiaconum Brageraci in ecclesia Sancti-Stephani Petragoricensis,
Dominos Iterium de Eypletat, Aymericum Begonis, milites, et Dominum Stephanum
de Malayolis, priorem prioratus Sancti Privati, quibus suplico quod legata mea
de bonis meis compleant et satisfaciant legatoriis supra dictis, nisi per heredem
meum universalem infra scriptum fuerint adimpleta et quod de bonis meis de me
juste querelanlibus satisfactionem faciant et emendam, nisi per ipsum heredem
intra scriptum fuerit emendatum, quibus querelantibus fide dignis volo per
juramentum suum stare atque credi aliis vero minus fide dignis volo credi de peticione
et querelis dum tamen peticionem suam probent per duos testes ydoneos fide
dignos. In omnibus et singulis aliis vero bonis meis mobilibus et immobilibus,
presentibus et futuris, facio et instituo michi heredem universalem, generalem
ac eciam specialem Johannem de Malayolis, filium meum….. et si quod absit
predictum heredem meum decedere contigerit sine herede ex carne sua legitime
descendente predicta Marquesia superstite eamdem Marquesiam ipsi substituo
heredem universalem in omnibus bonis premissis, et in illo casu contingente
quod absit, lego Johanne filie mee centum solidos monete currentis renduales in
augmentum legati superius declarati. Et si de dictis duobus Johanne et Marquesia
contingat decedere quod absit absque liberis ex carne sua legitime
descendentibus, dicta Johanna superstite ipsis Johannam filiam meam predictam,
ut premissum est, substituo heredem universalem et si de tribus liberis meis
predictis contingat decedere quod absit absque liberis ex carne sua légitime
descendentibus, Helia de Malayolis, domicello, filio quondam Gerardi de
Malayolis, domicelli deffuncti superstite predictum Heliam ipsis liberis meis
substituo heredem universalem in premissis, ut est dictum, excepto salvo et retento
quod in illo casu contingente volo eciam et ordino quod unaqueque quinque sororum
mearum habeat, percipiat et suos faciat in et de bonis meis predictis centum
solidos monete currentis renduales et hoc est meum ultimum testamentum.
Notre chevalier approuve, ratifie et
confirme le présent testament, invoquant la protection del'official de
Périgueux et du comte de Périgord, qu'il supplie d'y apposer les sceaux de
leurs cours. Il s'interdit le droit d'en changer ou modifier les dispositions,
sauf pour cause d'ingratitude des légataires ou héritiers. Il se réserve
seulement la faculté de les perfectionner par des codicilles. Dans le cas où il
viendrait à manquer à ses engagements rendus plus sacrés par un serment sur les
saints évangiles, il consent à être tenu pour parjure et veut que ses nouvelles
volontés soient nulles et sans effet.
Huius autem testamenti mei ultimi invoco
michi testes discretum Dominum Raymundum de Monteardito, rectorem ecclesie de
Monesteyrol et Dominum Aymericum de Valmana, presbyterum oriundum, ut dixit, de
parochia sancti Marcialis de Vivayrol, Dominum Guillelmum Stephani, presbyterum
parochianum ecclesie de Bonis, Heliam de Malayol, donzellum Brageyracensem,
Petrum Alberti, parochianum ecclesiedeMonestayrol, Heliam Raymundi, clericum
parochianum ecclesie de Ayguranda et Petrum Borgoin, quos rogo et eisdem
suplico ut de et super premissis sint memores pariter atque testes.
Suivent les visas de l'ofticialité de Périgueux
et du comte de Périgord et la déclaration du notaire public, Arnaud de Jean,
agissant en vertu de l'autorité de ce même comte.
Actum et datum apud la
Maorinia, in hospicio quo moratur dictus testator, in parochia de Monestayrol,
decima octava kalendas septembris, videlicet die lune in festo Assumptionis beate
Virginis Marie, anno Domini millesimo trecentesimo tricesimo quarto, regnante
nobilissimo et magniffico viro Domino Archambaldo, comite et Domino Raymundo,
episcopo Petragoricensi.