<<RetourTestament de Raymond du Fraysse, paroissien de Terrasson, rédigé en 1333(Copie de la fin du XVIIe ou du début du XVIIIe siècle)
Source : Archives départementales de la Dordogne, document sous la cote 2 E 597.
Transcription : Mme Hélène Rodriguez, novembre 2013.
(fol. 1 r°)
In nomine et individua trinit[arrachement]
Trinitatis Patris et Filii et Spiritus [arrachement]
sancti amen, noverint universsi et singu[arrachement]
presentis publici instrumenti seriem visuri
et audituri quod anno domini millezimo
trecentezimo trigezimo tertio, die dominica
post festum beati Bartholomei apostoli
regnante excellentissimo principe domino
Philippo Dei gratia francorum rege in mei
infrascripti notarii et testium subscriptorum
presentia, personaliter constitutus Ramundus
de Frayxini, domicellum castri de Terrassinio,
parrochianus ejusdem loci de Terrassinio, eger
corpore, sanus tamen mente, et in sua bona
et sana memoria constitutus et existense
ut prima facie apparebat, testamentum suum
nuncupatum, seu suam ultimam voluntatem
et dispositionem extremam fecit, condidit et
de bonis ac rebus suis disposuit et ordinavit
coram me notario et testibus infra scriptis
videlicet in hunc modum [croisette] In nomine
patris et filii et spiritus sancti amen, ego,
Ramundus de Fraxini eger corpore sanus
tamen mente et per Dei gratiam in mea bona
memoria constitutus et existens, considerans de
supremis cum lex humana dicit, quod nihil
est morte certices, nihilque incertius hora mortis
ne illa hora preveniat dies meos penitus provide
considerationis attendens a deo fore statum
humano conditionis instabilem ut d[rature]sse videtur
in eo solito tasbitur ad noncem id circo ne videat
in testatus decedere testamentum meum ultimum
nuncupatinum, despositionem ordinationem meam
sine voluntatem extremam, condo declaro facio
et ordino de bonis ac rebus meis dispono statuo ac
(fol. 1 v°)
ordino in hunc modum, imprimis omnipotenti
deo et gloriosa Virgini matri ejus et beatissimo
sancto Soro et omnibus sanctis Dei, animam meam
commendo, mei vero propris corporis in claustro monasterii
Terrassinii una cum parentibus meis in tumulo
parentum meorum meam eligo sepulturam
et lego omnibus monachis qui meo interfuerint
sepultura cuilibet duos solidos moneta curventis
semel solvendos.
Item lego capellano sancti Juliani
de Terrassino duos solidos moneta curventis semel
solvendos, omnibus presbiteris qui meo interfuerint
sepultura cuilibet duodecim denarios moneta
curventis, diaconibus cuilibet sex denarios
moneta pradicta semel, subdiaconibus
quatuor denarios, clericis mediocribus duos
denarios minoribus unum denarium moneta
curventis semel.
Item lego ecclesiis circumvicinis
cuilibet sex denarios dicta moneta, cappella
castri de Terrasso quinque solidos moneta
curventis semel.
Item lego cuilibet pauperi
affluenti et venienti ad Elemozinam die qua
corpus meum sive cadaver tradetur ecclesiastica
sepultura cuilibet duos denarios vel duas
denariatas panis semel, et septenarium et
trecennarium prout est fieri consuetum.
Item lego pro anima mea et parentum meorum
remedio et salute monasterio et conventus dicti
monasterii de Terrassino pro uno anniverssario
in dicto monasterio acuris singulis faciendo
in die obitus mei per dictum monasterium
duos sextarios frumenti vel decem libras
petragoriscensses moneta ad emendum dictos
duos sextarios frumenti renduales, et volo juber
et ordino quod lieres meus universalis infrascripti
solvat et folicere teneatur dictos duos sextarios
frumenti dictis monachis annuatris quo usque
solverit dictas decem libras.
Item lego edifficio
ecclesia sancti Juliani de Terrassino quinque solidos
moneta curventis semel, edifficio pontis de
(fol. 2 r°)
Terrassino quinque solidos moneta curventis
semel solvendos.
Item lego reverendo Patri
in Christo sarlatensis episcopo ut animam
meam sibi placeat habere recommandatas
unum turonenssem album semel, passengio
ultra marino quinque solidos moneta curventis
semel solvendos.
Item lego confratribus
confratria beati Sori unum sextarium
frumenti semel.
Item lego omnibus aliis
confratriis de quibus sum confrater cuilibet
de dictis confratriis unum sextarium frumenti
semel solvendum per heredem meum infrascripti.
Item lego fratribus minoribus Montinhaci
pro salute anima mea unam refectionem
de decem solidis moneta curventis semel
predicatoribus et minoribus Brivo cuilibet
de dictis ordinis, tres solidos moneta curventis
semel.
Item lego monialibus cubis de la garda
galau cuilibet de dictis ordinibus quinque
solidos moneta curventis semel.
Item volo juber et ordino quod clamores mei emendentur
et debita mea persolvantur per heredem
meum infrascriptum ad ordinationem et
es gardum executorum meorum infra scriptorum
et volo juber et ordino quod eredatur unicuique
ame genlenti per juramentum suum
usque ad summam quinque solidorum moneta
curventis.
Item lego Valeria domina matri
mea centum solidos turonensses semel solvendos
et cum promissis per me sibi legatis ipsam
de bones meis ejicio et quod nihil aliud possit
petere in bonis et rebus meis in futura.
Item lego domino Leonardo chapelli presbiterro
de Terrasinio in hospicio meo victum pro nunc
quamdiu vitam duxerit in humanis vel
quinquaginta solidos moneta curventis semel
in anno per heredem meum infra scriptum sibi
solvendos.
Item lego Ricardo filio meo centum
solidos turonensses moneta renduales, et quinque
millia solidos turonensses de dote, lectum et
(fol. 2 v°)
raubas competentes cum folraturis
competentibus, solvendam dotem pro dictam
per heredem meum infra scriptum ad
ordinationem executorum meorum infrascriptorum
vel eorum alteri, ejus promissis perine sibi legatis
ipsam Ricardam filiam meam heredem meam
facio et instituo, et candem cum promissis per
me sibi legatis de bonis et rebus meis efficio
et ipsam contentam esse volo per modum
superius expressatum, ita quod nihil aliud
petere possit de eisdem in futurum seu habere
et si contingeret ipsam Ricardam filiam meam
descedere sine herede a suo proprio corpore
descendente et ex legitimo matrimonio procreato
volo juber et ordino quod pradicta sibi per me
legata ad heredem meum infrascriptum libere
revertantur.
Item lego Maria filia mea
quam volo ingredi in ordinem sexaginta libras
turonensses semel solvendas lectum et raubas
competentes, et amplius viginti solidos turonensses
renduales ad vitam suam dum taxat ita quod
de quinque solidis rendualibus pro salute anima
sua valeat ordinare, et residui quindecim
solidi post mortem ejusdem ad heredem
meum infrascriptum libere revertantur.
Item lego Gaillarda filia mea quam etiam volo
intrare religionem quinquaginta libras
turonensses semel solvendas lectum et raubas
et vinginti solidos turonenses renduales ad vitam
suam dum taxat ita quod de quinque solidis
rendualibus ipsa possit ordinare pro salute et
remedio anima sua et quod residui quindecim
solidi renduales ad heredem meum infrascriptum
et sine conditione quarumque libere revertantur.
Item lego Adhemaro filio meo centum solidos
moneta curventis renduales, et in hospicio meo
victum pariter et vestitum, et volo juber et ordino
quod si contingat ipsum intrare religiosum quod ille
(fol. 3 r°)
cazu legatum hujus modi ad heredem meum
libere revertatur salvis decem solidis rendualibus
de quibus possit ordinare pro salute et remedio
suo, in promissis vero per me dictis filiabus meis
et dicto Adhemaro filio meo legatis ipsos et eorum
quilibet heredem facio et instituo, et dictas filias
meas et filium cum promissis per me sibi legatis
de bonis et rebus meis efficio, et ipsas filias meas
et filium meum contentos esse volo per modum
superius expressatum ita quod nihil aliud petere
possint et modo in bonis ac rebus meis seu habere.
Item recognosco et confiteor quod cum Raymunda
uxore mea filiaque domini belli hominis de
Solhaco fuerunt mihi data et promissa in dotem [cf. BnF, coll. Périgord, t. 35, fol. 245 r°]
et nomine et ex cauza dotis octo millia solidos
turonenses unum moneta lectum et raubas
competentes et amplius octo libra moneta
curventis renduales et jocalia, et lego dicta
Raymunda uxori mea hospicium meum
quem habeo apud Terrassonium vocatum de la
Dalbria et centum francos moneta curventis
et quindecim sextaria bladi decem frumenti [arrachement]
siliginis renduales, et amplicar quandam vine [arrachement]
vocatam al champ de Charchan duo dolia continentia
viginti saumatas vini duas tinas, duos lectos
garnitos de meis, in casu vero in quo dicta uxor mea
non possit eis pace cum dicto herede meo conversare
lego promissa dicta uxori mea ad vitam suam dum taxat
et volo juber et ordino quod dicta uxor mea quandiu
morare voluerit sine viro sit domina gubernatrix
libererum meorum et tutria, et in dictis filiis et
filiabus meis supra et infra scriptis dictam
Raymundam uxorem meam tutruem de et dictos
filios et filias meas per eandem uxorem meam
alimentari volo, et in manibus ejus et custodia
filios et filias meas una cum bonis et rebus meis
trado et commendo, et volo juber et ordino quod dicta
uxor mea et tutrix dictorum libererum meorum
ad reddendum computum ipsis liberis vel heredi
meo infra scripto seu alicui persona minime
(fol. 4 v°)
terreatur nec conepelli possit jure aliquo seu
aliqua ratione, in cateris antem bonis et rebus
meis omnibus et singulis quacumque sint et
ubicumque concistant Hugonem filium meum
heredem meum universalem facio et instituo
volens concedens et ordinans .. rompu …. filium
et heredem meum omnia bona mea perveniam
et sint sua exclusis legatis superius declaratis
et si contingeret quod ab sit dictum Hugonem filium
meum descedere absque herede a proprio corpore
descendente Adhemarum filium meum sibi
heredem substituo et meum heredem instituo,
et si contingat dictum Adhemarum filium meum
descedere absque herede a proprio corpore descendente
Ricardam filiam meam sibi heredem substituo
et mihi heredem instituo.
Item si contingat dictam
Ricardam filiam meam descedere absque herede
a proprio corpore descendente, Mariam filiam
meam qua fuit monachata sibi heredem
substituo et mihi heredem instituo, et si contingeret
dictam Mariam filiam meam descedere et omnes,
alios filios et filias absque herede a proprio
corpore descendente, Gaillardam filiam meam
nisi fuerit monachata sibi heredem substituo
et mihi heredem instituo.
Item volo juber et
ordino quod si contingat Ricardam filiam meam
descedere in pupillo atates ante quam dotaretur
quod Maria filia mea nisi monachata fuerit
vel Gaillarda dotetur ac illo casu lego sibi talem
dotem qualem legam superius dicta Ricarda filia
mea ad ordinationem executorum meorum seu
eorum alteri persolvendam, executores autem
hujusmodi testamenti facio et ordino religiosum
virum Guilhelmum Limozy, Bernardum Vigerii
et Jacobum de Solhiac domicellos, et volo quod ipsi
et eorum quilibet honora exequarum mearum
in se suscipiant, faciant et compteant, legata
superius designata de bonis et rebus meis
dans et concedens eisdem plenariam potestatem
(fol. 5 r°)
bona mea distrahendi et obligandi donec promissa
omnia fuerint completa ac etiam ordinata
integraliter et de plano, et hoc est testamentum meum
ultimum seu mea ultima voluentas et dispositio
extrema, in quoquidem testamento nihil propono
nec volo immutari nisi quod corrigatur
suppleatur addatur vel dimineatur eidem vel
de trahatur ad finem quod in meliori forma cum
qua melius valere poterit, ejus substantia non
mutata hoc possit fieri prout et in quantum
juris consultis visum fuerit expediturum, et
ad majorem roboris firmitatem requiro vos
magistrum Hugonem Lajuinia notarium regium
ut de promissis conficiatis publicum instrumentum
quod sigillare faciatis sigillo regio montis domo
et pro promissis tenendis et servandis ego dictu,
testator suppono me et bona mea sub cohertione
dicti sigilli, et hoc est testamentum meum
ultimum nuncupatinum seu mea ultima
voluntas quod seuquam valere volo in omnibus
et singulis suis partibus jure testamenti perfecti
vel imperfecti in scriptis vel sine scriptis, et si
non valet tanquam tastamentum quod valeat
jure codicillorum vel cujuslibet alterius
voluntatis et dispositionis extremo, et bremter
volo et ordino presens testamentum meum valere
et in nullo infringi omissis et cessantibus obstaculis
et repugnantibus quibuscumque, et invoco in
testes ad promissa dominum bellum hominem
de Solhac militem, dominum Guidonem del Velp
monachum, Raymundum Vigerii clericum,
Imbertum Laporta monachum dominum,
Bernardum Chapdel, Petrum Lhimozi, et Hugonem
de Bana, et cuilibet ipsorum supplicam
alique rogans, ut hujusmodi testamenti mei sint
memores et testes et sigilla sua qui habent
huic testamento apponant, et qui non habent
sigillo regio montis domo sint contenti, supplicam
ego dictus testator, et nos etiam dicti testes qui
promissis vocatis et rogatis uno et eodem
contextu interfuimus presentes custodi dicti
sigilli et notario infra scripto, ut castri dicti
(fol. 6 v°)
[…], ipsum […] et notario signum sus
presenti testamento apponam quibus sigillo et
signo vos testates et testes […] content,
acta fuerunt hoc apud castrum de Terrassino
in domo dicti de pretoris, anno die regnante
quibus supra […] testibus presentibus ad hoc
vocatis et rogatis ceme Hugone Lajuinia
authoritates reg[…] publico notario qui promissis
una cum dictis testibus presens interfui et
hoc presens instrumentum publicum
inquisius recepi et in protocollo meo notarii
manuque mea propria scripsi et signo
meo signans inquisitus et rogatus
nos vero Bernardus Lalanda custos sigilli
predicti illud ad fidelem relationem notarii
huic presenti instrumento apposuimus in
testimonium veritatis jure regio in omnibus
semper salvo.
<<Retour