Remarques préliminaires :
Copie du manuscrit (Photos Cl. Ribeyrol):
1er cliché :
2ème cliché :
Dos du document:
Transcription (Cl. Ribeyrol / mars 2019) :
Karolus Dei gratia Francorum Rex, notum facimus universis quod ostensa et exposita nobis munificentia liberali precarissime et fidelis consobrine nostre Johanne ducisse Britanie, comitisse Pentevrie, vicecomitisse Lemovicense, que statim ex causis magnis et utilibus nobis, regno, populoque nostro universo, nobis obtulit et donavit suum vicecomitatum Lemovicensem supradictum, prout liquet per suas litteras hujus tenoris :
«Johanna [1], ducissa Britanie, comitissa Pentevrie, notum facimus Nos ex urgentibus et necessariis causis et utilitate nostra et nostrorum evidente ac in recognitionem multiplicium beneficiorum nobis et nostris per regiam majestatem diversimode temporibus retroactis impensorum et que futuris temporibus impendi speramus, serenissimo et superillustrissimo domino domino nostro superiori et precipuo domino Karolo, Dei gratia, regi Francorum moderno presenti et recipienti, donasse donatione perpetua irrevocabili que dicitur inter vivos et suis heredibus et successoribus, causam que habentibus et habituris, ab eodem in futurum donamusque et transferamus in eundem vicecomitatum Lemovicensem cum omnibus suis juribus et pertinentiis, castris villis et mansionibus, juridicionibus altis, mediis et bassis, meris et et mixtis imperiis, redditibus obventionibus et emolumentis quibuscumque ac quicquid juris habere possumus vel dicimur in eodem quovismodo omnes occasiones prosecutiones reales vel personales quas ibidem habemus vel habere possumus sibi suisque cedendo, quittando et in ipsum tanquam in dominum nostrum superiorem integraliter transferendo nichil penitus nobis vel nostris dominii, vel possessionis, juris realis vel personalis retinendo, sed nos et nostros totaliter devestimus et spoliamus, tanquam in manibus domini nostri superioris et ipsum suosque induimus et investimus, ipsum procuratorem in rem suam faciendo. Volumus etiamque ipse, per se vel per suos, possessionem premissorum recipiat corporalem, renunciantes in premissis omni deceptioni, fraudi, lesioni immense donationi vel ingratudini omnique juri generali, speciali, canonico, civili vel divino, consuetudini vel privilegio quibus presens donatio revocari posset viciari vel adnullari que omnia et singula tenere et irrevocabiliter ad implere contraque non venire quacumque causa ratione vel occasione promittimus et juramus. In cujus rei testimonium presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Datum Paris., nona die mensis julii, anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo nono. »
Nos donationem predictam ex [------] predictis gratanter acceptavimus multipliciter sibi regraciando et in continenti ex uberiori dono gratioso, predictam donationem et oblationem, conventiones, renunciationes, promissiones, juramentum et omnia quecumque contenta in litteris prescriptis dicte consobrine nostre suisque successoribus et heredibus et causam habentibus et habituris ab eadem remisimus, quictavimus et retranstulimus integraliter, et remittimus, quittamus et redonamus per presentes nihil penitus nobis vel nostris successoribus vel heredibus retinendo suas [t---] litteras prescriptas retinuimus, ut ad ejus utilitatem nostro nomine recuperare levius possimus suum vicecomitatum predictum, promittentes sibi bona fide, et in verbo regis dictum vicecomitatum [------] via tractatum vel guerre recuperavimus vel quicquid, scilicet castra, villas, fortalitia, redditus, juridictiones, obventiones et commoditates juribus, franchisiis, nobilitatibus, libertatibus universis, et integro statu ac litteris suis predictis et integraliter sibi suisque successoribus simpliciter, pure et libere restituemus, nichil nobis vel nostris omnino retinendo, ex causa expensarum in recuperatione vel custodia sive deffensione castrorum vel fortalitiorum vel alias faciendarum quoquo modo retinendo, nisi solum et duntaxat jura regalia que nunc ecere ad nos pertinent superioritatem et ressortum ad que omnia veraciter actendendum, Nos et successores nostros eidem consobrine nostre suisque successoribus obligamus. Quod ut firmum et stabile perpetuo perseveret, sigillum nostrum his litteris presentibus fecimus apponi, salvo in aliis jure nostro, et in omnibus quolibet alieno. Datum Parisius, ixe die mensis julii, anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo nono, ac regni nostri sexto.
Per regem etc...
[1] Texte suivant, accompagné de sa traduction en français
dans le Bulletin de la Société Archéologique et
Historique du Limousin, tome VII (1837) pp 130-131.
Voir aussi la transcription aux Presses Universitaires de Rennes : Lettres de Jeanne de Penthièvre comme veuve, 1364-1384