<<Retour

BASTIDE DE VERGT

 

Documents photographiques actuels à Vergt (Alain Mazeau & Claude Ribeyrol - avril 2008)

PRIVILEGES DE LA BASTIDE DE VERN (1285)

Note préliminaire : Pour la transcription ci-dessous, nous avons consulté la transcription manuscrite du Tome 52 (f°s 303r° à 306v°) du fonds Périgord de la BnF.

 

Archambaudus, Dei gratia comes Petragoricensis, universis praesentes litteras inspecturis, salutem in Domino.

1 Noveritis quod nos  habitantibus bastidae de Vernio diocesis Petragoricensis, concedimus libertates et consuetudines infra scriptas : videlicet quod per nos, et successores nostros non fiat in dicta bastida quaesta, tallia seu albergata, nec recipiemus in mutuum nisi nobis gratis mutuare voluerint habitantes.

2 Item quod habitantes dictae bastidae et in posterum habitaturi possunt vendere, alienare, dare omnia bona sua, mobilia et immobilia, cui voluerint, excepto quod immobilia non possunt alienare ecclesiae, religiosis personis, militibus, nisi salvo jure dominorum quorum res in feodum tenebantur.

3 Item quod habitantes dictae bastidae possint filias suas libere et ubi voluerint maritare et filios suos ad clericatus ordinem facere promoveri.

4 Item quod nos vel baiulivus noster non capiemus aliquem habitantem dictae bastidae vel vim inferemus vel saziemus bona sua dum tamen, velit et fide jubeat stare juris, nisi pro murtro vel morte hominis vel plaga mortifera, vel alio crimine quod corpus suum vel bona sua nobis debeant incursa esse.

5 Item quod ad questionem seu clamorem alterius non mandabit vel citabit senescallus vel baiulivi sui, nisi pro facto nostro proprio, vel querela, aliquem habitantem in dicta bastida, extra honorem dictae bastidae, super hiis quae facta fuerint in dicta bastida, et in pertinentiis et honore dictae bastidae vel super possessionibus dictae bastidae et honore ejusdem.

6 Item, si quis habitans in dicta bastida moriatur sine testamento, nec habeat liberos, nec compareant alii heredes, qui debeant sibi succedere, bailivus noster et consules dictae bastidae bona defuncti descripta tantum commendabunt duobus probis hominibus dictae bastidae ad custodiendum fideliter per unum annum et diem. Et si infra eumdem terminum heres appareat qui debeat succedere, omnia bona praedicta debent integraliter sibi reddi, alioquin bona mobilia nobis tradentur, et etiam immobilia quae a nobis in feudum tenebuntur ad faciendam nostram omnimodam voluntatem. Et alia immobilia quae ab aliis dominis in feudum tenebuntur, ipsis dominis tradentur ad faciendam voluntatem suam, solutis tamen debitis dicti deffuncti, secundum usus et consuetudinem diocesis Petragoricensis, si clara sunt debita, non expectato fine anni.

7 Item testamenta facta ab habitatoribus dictae bastidae in praesentia testium fide dignorum valeant, licet non sint facta secundum solemnitatem legum, dum tamen liberi non fraudentur sua legitima portione, convocato ad hoc cappellano loci, vel alia ecclesiastica persona, si comode possit vocari.

8 Item, quod nullus habitans in dicta bastida de quocumque crimine appellatus vel accusatus , nisi velit, teneatur se purgare vel defendere duello, nec cogatur ad duellum faciendum, et si refutaverit, non habeatur propter hoc pro convicto, sed appellans, si velit probet crimen quod obiicit per testes vel per alias probationes, juxta formam juris.

9 Item, quod habitantes in dicta bastida possint emere, recipere ad censum vel in dominio a quacumque persona volente vendere vel in feudare aut res suas immobiles dare, excepto feudo francali militari quod emere vel recipere non possint, nisi de nostra vel nostrorum successorum nostrorum voluntate.

10 Item de quolibet solo de quatuor canis vel ulnatis in amplitudine et septem in longitudine, habebimus sex denarios ubliarum tantum et secundum magis et minus, in festo beati Johannis Baptistae, et totidem de acaptamento in mutatione domini, et si vendentur habebimus ab emptore vendas scilicet duodecimam partem pretii quo vendentur. Et nisi obliae solutae fuerint praedicto termino, quinque solidi nobis solventur pro gagio supradicto.

11 Item si arsinae vel alia maleficia occulta facta fuerint in bastida vel honore vel in pertinentiis dictae bastidae, fiet per nos vel per locum nostrum tenentem emenda super hiis, secundum bona statuta et bonos usus approbatas diocesis Petragoricensis.

12 Item senescallus noster et balivus dictae bastidae tenerentur jurare in principio senescalliae et balliviae coram probis hominibus dictae bastidae, quod in officio suo fideliter se habebunt, et jus cuilibet reddent pro possibilitate sua et approbatas consuetudines dictae bastidae, et statuta rationabilia observabunt.

13 Item consules dictae villae mutentur quolibet anno in festo Assumptionis Beatae Mariae Virginis et nos vel baillivus noster debemus ponere et eligere consules catholicos sex de habitantibus in dicta bastida quos nos magis bona fide communi proficuo dictae bastidae et nostro viderimus et cognoverimus expedire. Qui consules jurabunt baillivo nostro et populo dictae bastidae quod ipsi bene et fideliter servabunt et jura nostra et populum dictae bastidae fideliter gubernabunt et pro posse suum tenebant fideliter consulatum, et quod non recipient ab aliqua persona aliquod servitium propter officium consulatus. Quibus consulibus communitas bastidae jurabit sibi dare consilium, et adjutorium et obedire, salvo tamen in omnibus jure nostro, dominio et honore. Et dicti consules habeant potestatem reparandi carrerias publicas, fontes et pontes et colligendi per solidum et per libram cum consilio viginti quatuor habitantium in dicta bastida electorum de populo, missiones et expensas ab habitantibus dictae bastidae quae propter reparationes praedictorum fient, vel quae fient propter alia communia negotia, et redundantia in communem utilitatem dictae bastidae. Et qui sorditias in carreriis ejecerit a baillivo nostro et consulibus puniatur secundum quod eis visum fuerit expedire.

14 Item quicumque laïcus in dicta bastida vel pertinentiis ejusdem habuerit possessiones vel redditus ratione illarum rerum, ipse et sui successores in expensis, missionibus et collectis quae fient a consulibus propter utilitatem dictae bastidae, ut dictum est, faciat et donet prout alii habitantes dictae bastidae per solidum et per libram et nisi hoc facere vellent, baillivus noster pignoret eos ad instanciam consulum praedictorum.

15 Clerici vero vel aliae privilegiatae personae ad hoc idem similiter tenebuntur de possessionibus suis omnibus quae ad ipsas personas jure hereditario non constiterit pervenisse, de quibus rebus hereditariis nihil praestare tenebunur nisi de earum personarum nostra processerit voluntate.

16 Item res commestibilis de foris apportata ad vendendum vel dum apportatur de infra dimidiam leucam ad vendendum, non vendatur nisi prius ad plateam dictae bastidae fuerit apportata. Et si quis contra fecerit, emptor et venditor, quilibet nobis in duobus solidis et dimidio pro justitia puniatur, nisi esset extraneus qui dictam consuetudinem probabiliter ignoraret.

17 Item quicumque alium percusserit vel traxerit cum pugno, palma vel pede, irato animo, non sanguine interveniente, si clamor factus fuerit, in quinque solidis pro justitia puniatur, et faciat emendam injuriam passo, secundum rationem. Si tamen sanguinis effusio intervenerit, in viginti solidis percutiens, si clamor factus fuerit, puniatur, et si cum gladio, vel fuste petra, vel tegula, sanguine non interveniente, si clamor factus fuerit, percutiens in viginti solidis pro justitia puniatur, et sanguis si intervenerit, pro justitia puniatur, et si sanguis intervenerit, et fiat clamor, percutiens in sexaginta solidis pro justitia puniatur et emendam faciat in injuriam passo.

18 Item si quis alium interfecerit et culpabilis de morte reperiatur, per judicium nostrae curiae puniatur et bona ipsius nobis sint incursa, solutis tamen primo debitis suis.

19 Item si quis alicui aliqua convicia vel opprobria vel verba contumetiosa irato animo dixerit, et inde fiat clamor ab baillivo nostro, in duobus solidis cum dimidio pro justitia puniatur, et faciat emendam injuriam passo. Et si quis coram baillivo nostro vel in curia nostra dixerit dicta verba, irato animo, in quinque solidis pro justicia puniatur et emendet injuriam passo.

20 Item quicumque bannum nostrum vel baillivi nostri fregerit, vel pignus ab eo factum ob rem judicatam sibi abstulerit, in triginta solidos pro justitia puniatur.

21 Item quicumque vendam furatus fuerit, in decem solidis puniatur.

22 Item adulter et adultera si deprehensi fuerint in adulterio, si inde factus fuerit clamor, vel per homines fide dignos, super hoc convicti fuerint, vel in jure confessi, quilibet in centum solidis pro justitia puniatur, vel nudi currant villam, et sit obtio eorumdem.

23 Item, qui cultellum vel gladium emolutum contra alium animo irato traxerit, in decem solidis pro justitia puniatur et emendet injuriam passo.

24 Item quicumque aliquid valens duos solidos vel infra, de noctu vel die furatus fuerit, currat villam cum furto ad collum suspenso, et in quinque solidis pro justitia puniatur, et restituat furtum, cum quod furatus fuerit, excepto furto fractuum, de quo fiat ut inferius continetur. Et si quis rem valentem ultra quinque solidos furatus fuerit prima vice signetur, in sexaginta solidis pro justitia puniatur, et si signatus fuerit, per judicium nostrae curiae puniatur. Et si pro furto quis suspensus fuerit, decem librae si bona sua valeant, solutis debitis suis nobis pro justitia persolvantur, et residuum sit heredum suspensi.

25 Item, si quis intraverit de die ortos, vineas vel prata alterius et inde capiat fructus, foenum, paleam vel lignum valens duodecim denarios vel infra, sine voluntate illius cujus fuerit, postquam quolibet anno semel deffensum fuerit et praeconisatum, in duobus solidis et dimidio per solvendis consulibus ad opus dictae bastidae pro justitia puniatur. Et quidquid consules ex hoc habuerint debent illud ponere in commune proficui dictae bastidae ut pote in reparatione carreriarum, pontium, fontium et consimilium, et si ultra duodecim denarios res valeat quam inde ceperit, in decem solidis nobis pro justitia puniatur. Et si de nocte quis intraverit et fructum, foenum, paleam vel lignum ceperit, in triginta solidis nobis pro justitia puniatur et emendet damnum passo.

26 Item si bos vel vacca, vel bestia grossa, hortos, vineas vel prata alterius intraverit, solvat dominus bestiae sex denarios consulibus dictae bastidae, et pro porco et suae si intrent tres denarios, et pro duabus ovibus, vel capris vel hircis, si intrent, solvat dominus cujus erunt bestiae, unum denarium consulibus dictae villae, qui ex hoc faciant ut superius expressum, et dampno ejus est hortus, vinea nihilominus ressarsito.

27 Item quicumque falsum pondus vel falsam mensuram, vel falsam alnam tenuerit, dum tamen super hoc legitime convictus fuerit, in sexaginta solidis pro justitia puniatur.

28 Item, pro clamore debiti vel pacti, vel cujuslibet alterius contractus, si statim prima die, in presentia baillivi nostri c